🌹 پيشگفتار:
سپاس يزدان را و سلام بر بندگان يزدان پرست و درود بر فرستادگان خدا باد (مقدمه كتاب سوم قانون در طب ـ ابن سينا ـ )
آنان كه به طور منظم هفتهاي يك يا چند بار به سراغ اينترنت ميروند و مقالات و مطالب مرتبط با بهداشت و رشته تخصصي بيماريهاي عفوني و گرمسيري، ميكروبيولوژي و بيوتكنولوژي را پيگيري ميكنند گواهند كه از اواخر سال 1378 شمسي ناگهان سيل مقالات مرتبط با بيوتروريسم، به سوي پايگاههاي مختلف اينترنت و ازجمله سايتهاي علمي ـ پژوهشي CDC و WHOسرازير شد و بسياري از مجلات پزشكي، يكي از شمارههاي خود را به اين مقوله، اختصاص دادند (مجله بيماريهاي عفوني نوپديد EID))) و يا طي چند شماره متوالي، يك يا چند مقاله از اين قبيل مقالات را به چاپ رساندند (JAMA) و طبيعي است كه تحت اين شرايطِ مشكوك، به عنوان يك هدف آموزشي، سعي كرديم علاوه بر طرح موضوع در گزارشهاي صبحگاهي كه دستياران رشته بيماريهاي عفوني و دانشجويان پزشكي، شركت داشتند در برنامه هفتگي بررسي مطبوعات پزشكي (Journal club) نيز چند مقاله جديد را ارائه دهيم و در نيمه دوّم سال 1379 خورشيدي يكي از پانلهاي اوّلين كنگره ملي بهداشت عمومي و طب پيشگيري را به اين مقوله اختصاص داديم و چند ماه بعد از آن شاهد درج مقالاتي در زمينه بيوتروريسم در كتب تخصصي پزشكي و ازجمله در كتاب مندل چاپ 2000 بوديم و جاي بسي شگفتي بود كه در صفحة 3235 كتاب مزبور، در متن مقالة جنگ بيولوژيك و بيوتروريسم كه حدود يك سال قبل از واقعه 11 سپتامبر 2001 آمريكا منتشر شده بود، صراحتاً بر اين موضوع تأكيد ميكند كه تروريستها ممكن است بر هواپيماهاي غول پيكر، سوار شده و آنها را چنان بر برجهاي برافراشته مركز تجاري نيويورك و امثال آن بكوبند كه جان يكصد هزار نفر از شهروندان را به خطر بيندازند و بار ديگر ياد و خاطرة واقعة هيروشيماي ژاپن را زنده كنند (عين مطلب در جدول صفحه بعد، درج شده است).
و سرانجام اين شبه پيشگويي، تحقق پيدا ميكند و حدود يكسال بعد از انتشار كتاب مَندِل، با اصابت هواپيماهاي غول پيكر به مركز تجاري آمريكا، اين بلندترين برج تجاري، فرو ميريزد و آنگونه كه رسانههاي جهاني اعلام كردند در آن روز موعود، صدها نفر از هم كيشان آقاي جوشا لدربرگ ((Joshua Lederberg نويسنده مقاله مورد اشاره كه در برجهاي مذكور شاغل بودهاند در مرخصي به سر ميبردهاند كه خود بيانگر اين واقعيت است كه دست اندر كاران و عاملان اينگونه حوادث از سالها قبل مشغول سياستگذاري، برنامهريزي و آماده سازي اذهان جهانيان به منظور تلقين غير واقعي كابوس ماهيت تروريستي و بيوتروريستي برخي از مذاهب توحيدي و متهم كردن بعضي از كشورها مبني بر دارا بودن سلاحهاي بيولوژيك و قرار دادن ايران در كنار آن كشورها و بهانه جويي براي ارتكاب جنايتي بزرگتر از جنايات قبلي بوده اند.
🌹 پيشگويي اصابت هواپيما به برجهاي دوقلوي مركز تجاري نيويورك (قبل از سال 2001)
The scale of violence of such terrorist acts has escalated from demonstrative theater to the downing of jumbo aircraft and attacks on major buildings, as in Oklahama City and New York City’s World Trade Center. Had the World Trade Center collapsed, as was intended by the culprits, 100,000 citizens would have been at risk – an event on the scale of wartime Hiroshima or Nagasaki . . . (Mandell 2000, p 3235)
تاكيد اين نكته ضروري است كه بدون شك تروريسم غير دولتي خطر چنداني براي ملتها به حساب نميآيد و وسعت اثرات تخريبي آن در مقايسه با تروريسم دولتي، بسيار ناچيز است و لذا اين تروريسم دولتي است كه دولتها و به تبع آن ملتها را رو در روي هم قرار ميدهد و منشاء فساد و تباهي ميباشد و اين در حالي است كه اگر دولتها به جاي نزاعها و جدلهاي عصر حجري با توسل به خِرَدگرايي به گفتگوي تمدنها بپردازند و موضوعات مشتركي همچون ادبيات، فلسفه، هنر، پزشكي و بهداشت كه در سايه اثرات متقابل تمدنها تكامل يافته و بـه مرحله رشد و شكوفايي رسيدهاند را به عنوان محورهاي مشترك مطرح نمايند زمينه را بـراي شناسايي سهم و نقش ملتها در رشد و شكوفايــي علوم مختلف، فراهــم نموده از فاصله اختلاف طبقاتي و تنشهاي ناشي از آ ن كاسته، قلبهاي آنها به هم نزديك شده و بعضي از ملتها را از " خود كوچك بيني" و برخي ديگر را از "خود بزرگ بيني" و ناديده گرفتن حقوق ديگران كه عامل بروز تنش و رواج بيعدالتي و تروريسم شخصيتي، شيميايي و بيوتروريسم است ميرهاند و نهايتاً همه ملتها پيشرفتهاي علمي و تمدن فعلي را نتيجه تلاش تمامي انسانها در چين، هند، مصر، ايران و يونان قديم و آمريكا و اروپاي فعلي دانسته جنگها و اختلافات بين ملتها را عامل بازدارنده و مخرّب تمدنها و صلح و امنيت عادلانه را عامل شكوفايي تمدنها خواهند دانست و در راستاي تامين و ارتقاي صلح شرافتمندانه و امنيت پايدار، قدم برخواهند داشت، چراكه تحقق سلامتي به مفهوم رفاه كامل جسمي، رواني و اجتماعي كه به قول حكيم نظامي گنجوي، تنها در سـايه آسودگي )سلامت به اقليم آسودگيست) حاصل ميشود نيازمند بستر صلح و امنيت است نه تروريسم و افزون طلبي و با توجّه به اين ديدگاه، شناخت و آگاهي غير متعصبانه ملتها از يكديگر و دستيابي به اين واقعيت كه تمامي انسانها در پيشبرد تمدن انساني و پيشرفتهاي علمي، نقشي داشتهاند و مذاهب الهي داراي يك اصل و ريشه مشترك هستند، ميتواند سنگ بناي تامين، حفظ و ارتقاي سلامت و يكي از عوامل مهم جلوگيري از بيوتروريسم باشد.
در كتابي كه پيش رو داريد تاريخچه بيوتروريسم در سطح جهان و سابقه چندصد ساله افكار و حتي اعمال بيوتروريستي در جاي خود شرح داده شده و توضيحات كافي در باره تعريف واژههاي مربوطه نيز ارايه گرديده است و لذا دردنامهاي كه در چند سطر بالا از نظر خوانندگان عزيز گذشت، تاريخچه و انگيزه اصلي نگارش كتاب حاضر بود كه تحت چنين شرايطي با توجّه به موجود نبودن كتاب جامعي كه به اغلب جنبههاي پزشكي و بهداشتي بيوتروريسم و دفاع بيولوژيك (آمادگي كاركنان حرفههاي پزشكي و بهداشت)، پرداخته باشد به منظور نوآموزي و بازآموزي بيماريهاي مرتبط با دفاع بيولوژيك، بر آن شديم تا با بهرهگيري از تجارب علمي بعضي از اساتيد دانشگاهها و موسسات پژوهشي علوم پزشكي كشور، ايدهم الله تعالي به تاليف اين اثر بپردازيم كه اميد است مفيد و راهگشا واقع شود.
در خاتمه توفيق كليه همكاران گرامي را از درگاه احديت، مسئلت نموده دعاي حكيم جرجاني مولف كتاب ذخيره خوارزمشاهي، اوّلين دائره المعارف پزشكي به زبان فارسي، در آغاز كتاب ششم ذخيره را زمزمه كرده از صميم قلب از آن يگانه بيهمتا ميخواهيم كه َالّهُمَّ وَفِقنا لِما تُحِبُّ وَ تَرضي. تا تمامي موفقيتهايمان از صافي رغبت و رضاي او كه خالق تمامي نيكيهاست بگذرد و علم مُهذّبمان هرگز به منظور كشتار انسانها مورد سوء استفاده افزون طلبان و ضايع كنندگان حقوق انسانها قرار نگيرد.
🌹مقدمه چاپ سوّم (سال 1397)
لزوم آموزش مسائل مرتبط با بيوتروريسم به منظور آگاهي در خصوص «دفاع بيولوژيك» در مواقع لازم، در مقدمه كتاب نهم ذخيره خوارزمشاهي كه تحت عنوان «احوال چيزهاي زيانكار و زهرها و دفع مضرّت و درمان آن ها»، نگاشته شده است:
مقصود از اين كتاب دفع مضرّت مواد زيانكار و ياد كردن پادزهرها و معجونها و داروهاي سودمند است. لكن چون گفتگو در مورد چيزهاي زيانكار، مستلزم ياد كردن خود مواد زيانكار است از ياد كردن آنها خوف آن ميرود كه افراد كم دانش ... چيزهاي زيانكار را بشناسند و پيامدهاي ناگواري به بار آورند، چنانكه بسيار ديده و شنيدهاند كه دو زن كه در خانه يك شوهر بودهاند هر دو قصد زيان يكديگر داشته و چيزهايي طلب كردهاند كه به وسيله آنها يكديگر را هلاك كنند. به اين سبب اگرچه منفعت اين كتاب بسيار بزرگ است [627] و سبب نجات انسانها از زهرها و جانوران و از زهرهايي كه بر حسب اتفاق خورده يا به كسي خوراندهاند، ميباشد اما از اين مضرّت، خالي نيست كه چيزهايي هست كه هر كسي نداند كه در آن مضرّتي هست و زيان كننده است ولي چون در كتابي بخوانند و بر آن واقف شوند به اين سبب يا به سببي كه اين كتاب جز در خزانه ملوك نبوده است و پزشكان، اين علم را در هر كتابي ياد نكردهاند و آن را ازجمله علمهاي مستور چون اسرار علم كيميا و غير آن داشتهاند لكن چون پزشكان پيشين و متاخران نيز اين علم در همه كتابها ياد كردهاند اين كتاب را از اين علم خالي نشايست گذاشت و صواب چنان ديده شد كه آنچه نام چيزهاي زيانكار و خاصيت و كُنش آن است به عربي ياد شود تا به وجهي پوشيدهتر باشد و آنچه دفع مضرّت و درمان آن است به زبان فارسي ياد گردد تا آشكارتر باشد و منفعت آن عامتر و اگرچه ديگران نام داروهاي زيانكار و خاصيت و كُنش آنها را در كتابهاي عربي و فارسي، ياد كردهاند به حكم آن كه اين كتاب جديدي است عجيب نباشد كه مردم، اين را بجويند و بخوانند و اوليتر آن دانسته آمد كه آن معاني بر سمع و ظاهر هر كسي به سبب اين كتاب تازه نگردد و مقصود از اين، منع مضرّت و بسياري منفعت است و از ايزد تعالي توفيق و مَعوُنَت ميخواهم و هُوَالمُوَفّقُ وَ المُعين...
(ذخيره خوارزمشاهي)
هرچند هم اكنون همراه با ساير همكاران، مشغول بازنگري كليه مباحث كتاب هستيم ولي با عنايت به نياز فعلي افراد علاقمند، نسخه الكترونيكي كتاب را با تغييرات مختصر و افزودن چند مبحث جديد، آماده كرده و در سايت گوگل، پيام رسان تلگرام و سروش و ايتا (Eitaa) تعبيه كرده تا به آساني در دسترس همكاران و دانشجويان گرامي قرار گيرد. اميد است تا فرصت، باقي است بتوانيم بيش از پيش، از رهنمودهاي اساتيد و همكاران گرامي بهرمند شويم و اين فعاليت جهادي را به نحو شايسته تري به ثمر رسانده و قدم موثرتري در راه حفظ و ارتقاء سلامت جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي جوانترها برداريم و به وظايف خود در قبال مطالبات آنان و بخصوص، موضوع آموزش پدافند غيرعامل در مقابل عوامل زيست محيطي، جامه عمل بپوشانيم ... انشاالله.
https://sites.google.com/site/zakhirehkhawrazmshahi2/zakhireh-sirjani/Zakhireh-SIRJANI%20626.pdf?attredirects=0#K9PREFACE
🌺 اهداف كتاب
به منظور كسب آگاهي، مهارت و آمادگي لازم جهت دفاع بيولوژيك در مقابل حملات بيوتروريستي احتمالي، فراگيران پس از گذراندن اين درس، قادر خواهند بود:
🌹الف ـ اهداف كلي
1 ـ اجزاء اپيدميولوژي توصيفي بيماريهاي مرتبط با بيوتروريسم را بيان نموده براي هريك مثالهاي واضحي كه نمايانگر تغيير در آگاهي، نگرش و رفتار نظري آنان باشد را ارائه دهند.
2 ـ راههاي سوء استفاده جنگافزاري از عوامل بيولوژيك به وسيله بيوتروريستها را بيان نموده توضيحات كافي در مورد هريك از آنان ارائه دهند.
3 ـ نحوه دفاع بيولوژيك و سطوح مختلف پيشگيري را شرح داده كاربرد عملي هريك از سطوح را براي بيماريهاي مندرج در كتاب، با ذكر مثالهاي روشن، شرح دهند.
4 ـ نحوه بررسي و گزارش همهگيريهاي طبيعي و ايجاد شده به وسيله بيوتروريستها را طراحي، مديريت و گزارش نمايند.
🌹ب ـ اهداف ويژه
1 ـ هريك از بيماريهاي مرتبط با دفاع بيولوژيك را تعريف كرده اهميّت بهداشتي آنها را بيان نمايند.
2 ـ عوامل سببي اين بيماريها را نام ببرند.
3 ـ دوره نهفتگي تقريبي بيماريها را بيان نمايند.
4 ـ عوامل موثر بر دوره نهفتگي را نام ببرند.
5 ـ سير طبيعي بيماري، با ذكر ميزان بروز، شيوع، ميزان موارد بدون علامت، موارد حاد، مزمن، بهبودي خودبخودي، مصونيت بعد از بهبودي و سير بعدي عفونت يا بيماري را توصيف نمايند.
6 ـ ميزان مرگ ناشي از بيماري درمان شده و درمان نشده را بيان كنند.
7 ـ تاثير عامل سن، جنس، شغل و موقعيت اجتماعي را بر ميزان بروز و شيوع بيماري و سير طبيعي آن بيان نموده با ذكر مثالهاي واضح، تشريح كنند و توضيح دهند كه آيا در يك حمله بيوتروريستي نيز الگوهاي طبيعي شناخته شده به قوّت خود باقي ميمانند و يا دستخوش تغييراتي واقع ميشوند؟.
8 ـ الگوي فصلي بيماريها را با ذكر دليل، بيان كنند و در صورت وقوع همهگيري يا جهانگيري، نوع، فاصله و روند آن را شرح دهند.
9 ـ راههاي افتراق بين همهگيري طبيعي و طغيان يا اپيدمي ناشي از بيوتروريسم را بيان كنند.
10 ـ عوامل مساعد كننده و موثر بر بروز، سير و پيشآگهي بيماريها را نام برده مكانيسم اثر آنها را شرح دهند و بر تاثير فقر مالي و جهل بهداشتي و خطرات عدم آمادگي از نحوه مقابله با حملات بيوتروريستي، تاكيد نمايند.
11 ـ مقاومت طبيعي يا اكتسابي در مقابل بيماريها را با ذكر مثال، شرح دهند.
12 ـ حمله ثانويّه را تعريف نموده ميزان آن را با ذكر مثال در بيماريهاي مُسري مختلف، بيان كنند.
13 ـ راههاي مختلف انتقال طبيعي و انتشار عمدي عامل سببي هريك از بيماريها را نام ببرند و محتملترين راهها را توضيح دهند.
14 ـ منابع و مخازن انساني، حيواني و محيطي بيماريها را نام ببرند و چرخه حياتي عامل عفونتزا را شرح دهند.
15 ـ انتشار جغرافيايي بيماري در سطح جهان، منطقه و كشور را شرح دهند.
16 ـ پيشگيري اوّليه را با ذكر مثال براي هر بيماري، شرح دهند.
17 ـ نحوه آموزش بهداشت و ارتقاء آگاهيهاي بهداشتي افراد در معرض خطر را شرح دهند.
18 ـ ايمنسازي فعال، انفعالي و پيشگيري دارويي را در بيماريهايي كه اينگونه اقدامات، امكانپذير است شرح دهند و موارد لزوم و ميزان كارايي و محدوديتهاي احتمالي را متذكر شوند.
19 ـ عوامل موثر بر حفظ سلامتي افراد سالم در قبال هريك از جنگافزارهاي بيولوژيك بالقوه را ذكر نموده و شرح دهند.
20 ـ اهميّت و لزوم جداسازي (ايزولاسيون) بيماران مُسري را شرح داده مثالهاي روشني ارائه دهند.
21 ـ در رابطه با مفهوم پيشگيري سطح دوّم، لزوم كشف به موقع حملات بيولوژيك و درمان زودرس عفونتها و بيماريهاي حاصله را متذكر شوند و مثالهاي روشني ارائه نمايند.
22 ـ تاثير درمان بعضي از بيماريهاي مُسري بر قطع زنجيره انتقال را شرح دهند.
23 ـ پيشگيري سطح سوّم را با ذكر مثالهاي روشن، شرح دهند.
24 ـ اقدامات لازم به منظور جلوگيري از انتشار بيماريها طي همهگيريهاي طبيعي و حملات بيوتروريستي را نام ببرند.
25 ـ اقدامات پيشگيرنده را در خصوص بلايايي همچون سيل، زلزله و آوارگي، شرح دهند.
26 ـ امكانات و تجهيزات مورد نياز اعم از نقاهتگاه، تخت بيمارستاني، واكسن، دارو و امثال اينها را قبل از وقوع حملات بيوتروريستي، ليست نمايند و به مسئولين مربوطه ارائه دهند.
27 ـ نحوه آلودگي زدايي اماكن مورد حمله، انتقال محمولههاي آلوده يا مشكوك و دفن بهداشتي قربانيان حمله بيوتروريستي را تشريح نمايند.
28 ـ چند سوژه پژوهشي مرتبط با اپيدميولوژي و كنترل بيماريها را معرّفي كنند.
29 ـ استفاده از سلاحهاي بيولوژيك را تحت هر شرايطي محكوم نمايند.
30 ـ مديريت بحران و لزوم و نحوه آمادگي در مقابل حملات بيولوژيك را تشريح كنند.
31 ـ نحوه كنترل همهگيري بيماريهاي عفوني را در قالب مثالهاي روشن، تشريح و چك ليستهاي لازم را براي كنترل و گزارش همهگيري ناشي از اين بيماريها تنظيم كنند.
32 ـ انواع شيوههاي ايمني زيستي را نام برده براي هريك مثالهاي مناسبي ارائه دهند.
🌹گفتارهاي يازدهگانه اي كه به نسخه جديد، اضافه شده است 🌹:
14 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل بيماري ناشي از E.coli O157H:7 . دكتر حسين حاتمي
15 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل عفونت ناشي از كلوستريديوم پرفرنژنس. دكتر علي مجيدپور و دكتر مهين جمشيدي
16 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل سالمونلوز. دكتر علي مجيدپور و دكتر مهين جمشيدي
17 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل شيگلوز. دكتر علي مجيدپور
دكتر مهين جمشيدي
18 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل كلرا (وبا). دكتر علي مجيدپور و دكتر مهين جمشيدي
19 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل كريپتوسپوريديازيس. دكتر علي مجيدپور و دكتر مهين جمشيدي
21 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل پسيتاكوزيس. دكتر حسين حاتمي
22 ـ اپيدميولوژي باليني و كنترل تيفوس. دكتر حسين حاتمي
35 ـ آمادگي سازماني در مديريت بحران. دكتر سيد رضا حسيني دوست.
36 ـ مقدمه اي بر سوءاستفاده از عوامل شيميايي به عنوان سلاح كشتار جمعي. دكتر رضوان زنده دل
آدرس كتاب دفاع بيولوژيك در سايت گوگل
https://sites.google.com/site/drhatamilibrary3/bioterrorism/bioindex-htm