بُلغان خاتون در میان مطالعاتم با اسمی مواجه شدم با عنوان بُلغان «Bulğan_Bülğan» به معنای سمور. سمور برای ترکان و مغولان حیوانی با شکلی زیبا و اندامی قوی بوده است. در داستان اوغوزخان، در وصف وقار و زیباییش، هیبت او و کتف‌هایش به کتف‌های سمور تشبیه شده است. در فرهنگ ترکان مغول خصوصا در دورانی که زندگی اجتماعی و معیشت آن‌ها همواره در ارتباط تنگاتنگی با حیوانات بود، حیوانات جایگاهی فراتر از جایگاه طبیعی خود داشتند. آن‌ها در اساطیر مغولان وارد شده و در آئین‌هایشان جایگاه ویژه‌ای کسب کرده بودند. این حیوانات جزئی از زیبایی‌های طبیعت بودند و به همین دلیل نام‌گذاری فرزندان‌ یا ملقب کردن اشخاص براساس اسامی حیوانات معمول و زیبا بود. با این کار نه تنها آن فرزند یا شخص در سمبلی اساطیری قرار می‌گرفت، بلکه از لحاظ زیبایی شناختی نیز حائز اهمیت بود. قریب به اتفاق حیوانات به عنوان عنصری از طبیعت زیبا و مهم بودند. فرزندان می‌توانستند نام بُغا (گاو نر) یا کوپک (سگ) بگیرند و والدین و نزدیکانش نه مانند آنچه که ما امروز قضاوت می‌کنیم، بلکه بنابر شرایط زمانی و مکانی آن روزگار از اینکه فرزند خود را سگ و گاو صدا کنند، لذت ببرند و خود نیز به نام او افتخار کنند. این نوع نگاه در طول تاریخ و در بین اقوام مختلف تفاوت پیدا کرده و تغییر شکل داد. تغییر دین و معیشت نیز تأثیر بسزایی در این جریان داشت و حس زیبایی شناختی نسبت به نوع حیوان عوض شد و گاه با گذشت زمان تنها چیزی که در ذهن می‌ماند نه معنای عمیق و چرایی زیبابینی آن، بلکه مفهومی سطحی و رواج یافته از زیبایی بود. امروزه در آذربایجان «مارال» جزء زیباترین نام‌ها برای دختران و در فرهنگ آن دیار اطلاقی رایج به معشوق است؛ حال آنکه در میان فارسی زبانان تصور نام‌گذاری کودکان‌شان به اسم «گوزن» هیچ مفهومی از زیبایی ندارد و شاید حتی ترک‌های یکجانشین کنونی نیز با دیدن گوزن از نزدیک در برداشت زیبایی از این حیوان تأمل کنند. در حالی که برای چند نسل قبل‌تر از آن‌ها گوزن مملو از زیبایی بود، که اکنون توان درک آن وجود ندارد. به همین دلیل است که در قرون میانه به دلیل وقار، ملاحت و زیبایی سمور، باعث شده بود که با دخترانی به نام بُلغان مواجه شویم. در خاندان سلطنتی ایلخانی سه بُلغان خاتون مشهور وجود دارد. منبع: آباغاخان و سلطان احمد و ارغون خان و گیخاتوخان، چاپ کارل یان، لاهه ۱۹۵۷۴، ص۵۴_۵۵. عبدالله بن فضل الله وصاف حضره، تاریخ وصاف، ج۱، ص۱۳۰ـ۱۳۳. #زهرا_کبیری‌پور #نام_گذاری #بُلغان 💠@Delneveshteeee ‌