#فقه_اقتصادی ۷۶ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۲ (کم فروشی) #بیان_روایی #روایت ۱ 💠 عَنِ اَلْبَاقِرِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: خَمْسُ خِصَالٍ إِنْ أَدْرَكْتُمُوهَا فَتَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنَ اَلنَّارِ لَمْ تَظْهَرِ اَلْفَاحِشَةُ فِي قَوْمٍ قَطُّ حَتَّى يُعْلِنُوا بِهَا إِلاَّ ظَهَرَ فِيهِمُ اَلطَّاعُونُ وَ اَلْأَوْجَاعُ اَلَّتِي لَمْ تَكُنْ فِي أَسْلاَفِهِمُ اَلَّذِينَ مَضَوْا وَ لَمْ يَنْقُصُوا اَلْمِكْيَالَ وَ اَلْمِيزَانَ إِلاَّ أُخِذُوا بِالسِّنِينَ وَ شِدَّةِ اَلْمَئُونَةِ وَ جَوْرِ اَلسُّلْطَانِ وَ لَمْ يَمْنَعُوا اَلزَّكَاةَ إِلاَّ مُنِعَ اَلْقَطْرُ مِنَ اَلسَّمَاءِ فَلَوْ لاَ اَلْبَهَائِمُ لَمْ يُمْطَرُوا وَ لَمْ يَنْقُضُوا عَهْدَ اَللَّهِ وَ عَهْدَ رَسُولِهِ إِلاَّ سَلَّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ فَأَخَذُوا بَعْضَ مَا فِي أَيْدِيهِمْ وَ لَمْ يَحْكُمُوا بِغَيْرِ مَا أَنْزَلَ اَللَّهُ إِلاَّ جَعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ. امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: اگر به پنج خصلت بر خورديد از آتش به خدا پناه ببريد: هرگز در مردمى زناكارى علنى پديد نيامد مگر آنكه طاعون و دردهاى گوناگونى كه در گذشتگانشان سابقه نداشت در بين آنها پديد آمد، و از پيمانه و ترازو كم نكردند جز اينكه به قحطى و سختى مخارج زندگى و ستم سلطان گرفتار شدند، و از دادن زكات منع نكردند مگر اينكه آمدن باران از آسمان بر آنها ممنوع گردد، و اگر به جهت چهار پايان نبود هيچ باران بر آنان نبارد، و پيمان خدا و رسولش را نشكستند جز اينكه خداوند دشمنانشان را بر ايشان چيره كند و برخى از اموالشان را بگيرند، و به غير آنچه خداى عزّ و جل نازل كرده حكم نكنند جز آنكه دچار كشمكش و ستيزه در ميان خود گردند و خداوند آنان را به خودشان واگذارد. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۷۲، حدیث ۱. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۷۷ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۲ (کم فروشی) #بیان_روایی #روایت ۲ 💠 عن الامام الباقر علیه السلام عن امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام: يا مَعشرَ التُّجّارِ ، قَدِّموا الاسْتِخارةَ ، و تَبرَّكوا بالسُّهولةِ ، و اقتَرِبوا مِن المُبْتاعِينَ ، و تَزَيَّنوا بالحِلْمِ ، و تَناهَوا عن اليَمينِ ، و جانِبوا الكَذِبَ ، و تَخافوا (تَجافَوا) عنِ الظُّلْمِ ، و أنْصِفوا المظلومِينَ، و لا تَقْرَبوا الرِّبا، و أوْفُوا الكَيْلَ و المِيزانَ، و لا تَبْخَسوا النّاسَ أشياءهُم، و لا تَعْثَوا في الأرضِ مُفسدينَ. امام صادق عليه السلام: اى جماعت تاجران! پيش از شروع كسب و كار از خداوند طلب خير كنيد و با آسانگيرى در معامله از خداوند بركت جوييد، به خريداران نزديك شويد، به زيور بردبارى آراسته شويد، از قسم خوردن بپرهيزيد، از دروغ گفتن دورى كنيد، از ستم كردن و اجحاف بترسيد، با مظلومان به انصاف و عدالت رفتار كنيد و پيرامون ربا نگرديد ، و پيمانه و ترازو را كامل كنيد و چيزى از حقّ مردم فرو نگذاريد و در زمين (جامعه) به فساد مكوشيد. 📚 کافی، ج ۵، ص ۱۵۱. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۷۸ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۲ (کم فروشی) #حکم_وضعی 💠 بدون شک با توجه به منطوق آیات و روایات، حکم تکلیفی کم فروشی، حرمت است. اما از نظر وضعی، در شکل های مختلف معامله، احکام مختلفی دارد: 1⃣ مبیع کلی در ذمه باشد: ✅ معامله صحیح است ولی بایع مدیون است؛ یعنی به مقداری که کم فروخته است، به مشتری بدهکار است. 2⃣ مبیع کلی در معین باشد: ✅ معامله صحیح است، ولی بایع به مشتری بدهکار است. 3⃣ مبیع جزئی (عین معین و شخصی خارجی) باشد: این فرض، سه صورت دارد: ۱. خریدار اهمیتی به کمیت آن چه خریده است، نمی دهد (یعنی کیفیت برای مشتری موضوعیت دارد، ولی در کمیت، تسامح قائل است): ✅ در این صورت معامله صحیح است. ۲. کمیت و مقدار، موضوعیت دارد زیرا شرط مبیع است (شرطی است که معامله بر ان واقع سده است یا ضمن معامله شرط شده است): ✅ در این فرض نیز معامله صحیح است، ولی مشتری حق خیار دارد و می تواند مبیع را پس دهد. ۳. مقدار، قید مبیع است و قرائن نشان می دهد که مقدار، برای تقسیط است؛ یعنی می خواهد با ذکر مقدار و کمیت، مشخص کند که این پول گرفته شده، چگونه بر مثمن تقسیط می شود و مقدار هر کیلو را می خواهد مشخص کند: ✅ در این صورت، معامله در همین مقدار از مبیع که تسلیم شده، صحیح است و نسبت به مقداری که تطفیف کرده است، باطل. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۷۹ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #تعریف 💠 غش در معامله عبارت است: _ مخفی کردن عیب کالا _ یا معامله جنس بدل به جای جنس اصلی _ یا معامله جنس دست دوم به جای جنس نو _ یا مخلوط کردن جنس معیوب با جنس خوب. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۰ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #عقل 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل عقلی عبارت است از: 🔆 صغری: ظلم و خیانت به حکم عقل قبیح و حرام است. کبری: کلما حکم به العقل، حکم به الشرع. نتیجه: ظلم و خیانت، به حکم شرع نیز قبیح و حرام است. ✅ تطبیق نتیجه بر ما نحن فیه: غش در معامله، یکی از مصادیق ظلم و خیانت است. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۱ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #اجماع 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل اجماع عبارت است از: 🔆 اجماع فقها امامیه و غیر امامیه بر این است که غش در معامله، حرمت دارد زیرا ظلم است و این حکم، از احکام قطعی و متسالم علیه اسلامی است. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۲ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن الصادق علیه السّلام قال: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله لرجل یبیع التمر: یا فلان أما علمت أنه لیس من المسلمین من غشهم. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در حالی که از کنار مغازه خرما فروشی می گذشت، دید خرما فروش، خرمای مرعوب را در معرض دید مشتری قرار داده است ولی در لحطه عروش، خرمای نامرغوب را نیز با آن مخلوط می کند. در این لحظه خطاب به فروشنده فرموند: فلانی! مگر نمی دانی کسی که در کسب و کارش به مسلمانان خیانت کند، از مسلمانان نیست؟!!! 📚 کافی، ج ۵، ص ۱۶۰. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۳ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن الصادق علیه السّلام قال: ایاک وَ الغِشَّ فَانَّهُ مَنْ غَشَّ غُشَّ فی مالِهِ فَانْ لَمْ یکنْ لَهُ مالٌ غُشَّ فی اهْلِهِ. از غشّ بپرهیز که هرکس غشّ کند در مالش غشّ می شود و اگر سرمایه ای نداشته باشد در اهلش(عیالش) غشّ می شود. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۰۹. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۸۴ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن النبی الاعظم صلی الله علیه و آله وسلم: مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فی شِراءٍ اوْ بَیعٍ فَلَیسَ مِنَّا وَ یحْشَرُ یوَمَ الْقِیمَةِ مَعَ الْیهُودِ لِانَّهُمْ اغَشُّ الْخَلقِ لِلْمُسلِمینَ. کسی که در خرید و فروش با مسلمانی غشّ کند، از ما نیست، و روز قیامت با یهود محشور می شود چون آنان غشّ کننده ترین مردم با مسلمانان بودند. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۱۰. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۸۵ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن الامام الرضا علیه السّلام: لَيسَ مِنّا مَن غَشَّ مُسلِماً أو ضَرَّهُ أو ماكَرَهُ. هر كه به مسلمانى خيانت كند يا بدو زيان رساند و يا بدو نيرنگ زند، از ما نيست. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۲۸۴. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۶ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن النبی الاعظم صلى الله عليه و آله : مَن غَشَّ أخاهُ المسلِمَ نَزَعَ اللّه ُ مِنهُ برَكةَ رِزقِهِ ، و أفسَدَ علَيهِ مَعيشَتَهُ ، و وَكَلَهُ إلى نَفسِهِ. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس سرِ برادر مسلمان خود كلاه بگذارد، خداوند بركت را از روزى او بگيرد و زندگى او را تباه و پريشان سازد و او را به خودش وا گذارد. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۲۸۳. @feghtesad_ir.

#فقه_اقتصادی ۸۷ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #ادله #سنت 💠 حرمت غش در معامله با ادله اربعه ثابت شده است. دلیل روایی عبارت است از: 🔆 عن النبی الاعظم صلى الله عليه و آله : مَن غَشَّ المُسلمينَ حُشِرَ مَعَ اليَهودِ يومَ القِيامَةِ؛ لِأنَّهُم أغَشُّ الناسِ للمُسلِمينَ. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كه [در معامله] با مسلمانان دغلكارى كند، روز قيامت با يهود محشور شود؛ زيرا اين جماعت دغلكارترين مردم نسبت به مسلمانان هستند. 📚 من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۴. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۸۸ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۳ (غش در معامله) #حکم_وضعی 💠 در صورتی که غش، به نشان دادن چیزی بر خلاف جنس آن باشد، (مانند آبکاری آهن با طلا و فروختی آن به عنوان طلا،) معامله باطل است. اما نسبت به دیگر موارد، در بطلان معامله اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از فقها معامله را صحیح دانسته اند، ولی قائل به حق فسخ برای مشتری شده اند؛ یعنی مشتری پس از اطلاع می تواند معامله را بر هم بزند. البته نوع خیار نیز به حسب نوع غش، متفاوت است. مثلا اگر غش به نشان دادن وصفی بر خلاف واقع باشد، "خیار تدلیس"، و اگر از نوع مخلوط کردن شیر با آب باشد، "خیار عیب" ثابت است. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۸۹ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۴ (گران فروشی در حد اجحاف) 💠 در اسلام میزان خاصی برای سود در معامله در نظر گرفته نشده است، و قیمت کالا در شرایط عادی بازار، تابع توافق طرفین است؛ ولی اگر میزان سود به حد بالا باشد که به اجحاف منتهی شود، حرام است. تاکید می شود که اگر به هر دلیل (مانند آن نه در شرایط غیر عادی بازار قرار گرفته باشیم) نظام اسلامی برای میزان سود، مقدار معینی تعیین کرده باشد، تبعیت از آن لازم است. ملاک در تشخیص اجحاف نیز نظر عرف است. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۰ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #تعریف مقدمه و ضرورت بحث هر ساله مقدار زیادی مرکبات و در مواردی گوشت و تخم مرغ و سایر اقلام ضروری مورد نیاز مردم در شهرستان‌های مختلف ذخیره می‌شود و هنگام فرا رسیدن عید به بازار عرضه می‌گردد. همچنین دولت جمهوری اسلامی ایران، هر ساله آذوقه گندم یک سال کشور را در سیلوها ذخیره می‌کند. از سوی دیگر به کرات مشاهده می‌شود که برخی اجناس بدون جهت برای مدتی در بازار کمیاب و گاهی نایاب می‌گردد. مثلا بسیار اتفاق افتاده است در حالی که برخی مصالح ساختمانی در بازار یافت نمی‌شود، عده‌ای با مراجعه به دلالان و پرداخت هزینه بیشتر، مصالح مورد نیاز را از بازار سیاه تهیه می‌کنند. برخی محصولات مانند میوه جات فصلی می‌باشند و قیمت آنها پس از گذشت فصل برداشت افزایش می‌یابد، اما علت نوسانات قیمت برخی از محصولات صنعتی، هنگامی که هزینه و میزان واردات و تولیدات داخلی آنها تغییر چندانی نکرده است، روشن به نظر نمی‌رسد. برای تحلیل این پدیده‌ها و تبیین اینکه کدامیک از آنها مصداق احتکار هستند و کدامیک را می‌توان جزو خدمات مفید و مشروع انبارداری به حساب آورد ضروری است ابتدا تعریفی از احتکار ارائه گردد. 💠 تعریف لغوی: احتکار از ماده "حکر" است و حکر به معنای ذخیره کردن طعام به امید و انتظار چیزی است. 💠 تعریف اصطلاحی: احتکار به معنای ذخیره و نگهداری کالای کمیاب در بازار و مورد نیاز مردم، به انتظار گران شدن بهای آن است. ✅ برخی قید خرید را در تعریف اصطلاحی آن افزوده و گفته اند: خرید کالا و خودداری از عرضه آن به بازار، در صورت کمیاب شدن و نیاز مردم به آن، احتکار نامیده می شود. ✅ برخی دیگر حبس کالا را به صورت مطلق (از هر راهی به دست آورده باشد، مانند زراعت و تجارت) احتکار می دانند. ✅ برخی نیز احتکار را این گونه تعریف نموده اند: احتکار عبارت است از کاهش دادن یا متوقف کردن جریان توزیع کالا توسط همه یا برخی از فروشندگان به طور موقت. این اقدام فروشندگان با توجه به وضع بازار و به خصوص تقاضای تحریک شده خریداران به منظور بالا بردن قیمت و درآمد حاصل از افزایش قیمت کالا صورت می‌گیرد. ✅ سیدمصطفی محقق داماد نیز در کتاب خویش با عنوان “تحلیل و بررسی احتکار از نظرگاه فقه اسلام”، ابتدا واژه احتکار را به لحاظ لغوی ریشه یابی می‌کند. واژه “احتکار” از نظر لغوی از ریشه “حکر” اشتقاق یافته که به معانی ظلم، عسر و سوء معاشرت آمده است. وی سپس در تعریف اصطلاحی احتکار چنین می‌نویسد: “فقها در تعریف احتکار، کلمات مختلفی دارند. ✅ مرحوم شیخ انصاری، به پیروی از بسیاری از فقهای پیشین، مسئله را اصولا تحت عنوان “احتکار الطعام” مطرح نموده و تعریف آن را از اهل لغت بدین گونه نقل می‌کند: “احتکار الطعام و هو جمع الطعام و حبسه یتربص به الغلاء”؛ احتکار طعام جمع کردن و یا حبس کردن آن به منظور گران شدن است. ✅ همچنین ابن حجر در کتاب تحف خویش احتکار را اینگونه تعریف می‌کند: احتکار آن است که کسی آذوقه مردم را در هنگام گرانی، خریداری و آن را نگهداری کند تا به علت مضیقه و سختی به قیمت گزاف به فروش رساند. ✅ تفاوت احتکار با انبارداری باید توجه داشت که معیار در احتکار حرام ایجاد بازار سیاه است به گونه‌ای که موجب تضییق و دشواری مردم مسلمان فراهم گردد و گرنه در موارد فراوانی که عرضه بی رویه کالا چه بسا موجب تضییع و اتلاف ما گردد، نه تنها حرام نیست، بلکه از جهاتی منطبق با موازین عقلایی است. مثلا در هنگام به دست آمدن میوه در اواخر تابستان، اگر باغداران محصول خویش را یکباره به بازار عرضه کنند، از آنجا که در آن فصل عوامل عرضه و تقاضا با یکدیگر تناسب ندارد، این عمل نتیجه‌ای جز ضایع شدن و از بین رفتن محصولات نخواهد داشت و عواقب سوء اقتصادی دیگری نیز پیامد آن خواهد بود زیرا به علت ضرر و زیانی که فروشندگان، به خاطر فروش جنس خود به بهای ارزان، متحمل می‌شوند توازن اقتصادی نیز آشفته می‌گردد درحالی که اگر در همان ایام به مقدار مایحتاج عمومی و فروش به نرخ عادله، متناسب با قیمت تمام شده و سود منصفانه، دسترنج خویش را به بازار عرضه کنند و بقیه محصول به نحو صحیح، از جمله نگهداری در سردخانه، انبار گردد و به تدریج به موازات مصرف توزیع شود، عملی خردمندانه خواهد بود. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۱ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #کتاب 💠 علمای اهل سنت به آیه ۲۹ سوره نساء در زمینه حرمت احتکار استدلال کرده‌اند: “يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ” و بیان کرده‌اند که اکل مال به باطل عبارت است از هر روشی که مالی را به مصرفی برسانند که خدای تعالی اجازه نداده و یااز آن نهی کرده باشد، مانند دغل بازی (غش در معامله) و رشوه و قمار و احتکار. ✅ نقد و بررسی: با توجه دقیق به آیه شریفه معلوم می‌شود که این آیه درصدد بیان حرمت معاملات غیر شرعیه است و ربطی به حرمت احتکار ندارد. چون احتکار عملی است که معمولا قبل از معامله و داد و ستد انجام می‌گیرد و محتکر برای اینکه سود بیشتری در معامله ببرد، اشیاء را احتکار و جمع آوری کرده و سپس به دلخواه خود و هر وقت که خواست، آنها را می‌فروشد. ولکن آیه شریفه به قرینه کلمه “بینکم” (که حاکی از این است که آیه شریفه از حالتی نهی می‌کند که این حالت بین بیش از یک نفر محقق می‌شود، در حالی که احتکار به وسیله یک نفر هم تحقق پیدا می‌کند) و همچنین جمله الا ان تکون تجاره عن تراض (که تجارت کردن از روی رضایت طرفین، از جمله قبلی استثناء شده است، پس جمله قبلی هم مربوط به تجارت و معامله خواهد بود) ناظر به معاملات غیرشرعی است یعنی معاملاتی که اجتماع بشری را از رسیدن به سر منزل سعادت و خوشبختی مانع بوده و او را به مهلکه فساد و تباهی سوق می‌دهد، مثل ربا و قمار و معاملات غرری و در قالب عبارت فنی و فقهی می‌توان گفت که حرف “باء” در کلمه “بالباطل” یا از برای سببیت است، یعنی اموال خود را به وسیله اسباب - عقود و ایقاعات - باطله، مثل ربا و قمار و غیره رد و بدل نکنید، چون هر چند که قمار و ربا و دیگر اسباب باطله می‌تواند پیش عرف سبب و علت انتقال بوده و عرف این چنین انتقالاتی را به رسمیت بشناسد، ولکن از دید شرعی باطل و حرام بوده و نمی‌تواند عامل انتقال اموال باشد و یا از برای مقابله: یعنی اموال خود را در موقع خرید و فروش در مقابل اشیائی که از نظر شرعی مالکیت ندارند نفروشید، مثل مشروبات الکلی و گوشت خوک و امثال اینها، چون از نظر شرعی مالکیت ندارند و نمی‌توان در ازای آنها پول پرداخت کرد، پس آیه شریفه بنابراین فرض از پرداخت پول در مقابل اشیا بی ارزش - از نظر شرعی - نهی می‌کند. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۲ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #کتاب 🔆 وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ. وای بر هر نکوهشگر عیب جوی، آنکه مالی را گرد آورده و می‌شمارد. 📚 سوره همزه، آیه ۱و2. 🔆 أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ. شما را فزونی جستن (در اموال و نسب) مشغول گردانید، تا اینکه قبرها را زیارت کردید (وارد قبر شدید و دستان از دنیا و زینت‌های او کوتاه شد.) 📚 سوره تکاثر، آیه ۱و2. ✅ نقد و بررسی: با مراجعه به تفاسیر مختلف و معانی لغوی کلمات آیات معلوم می‌شود که مراد از این دو آیه هم نکوهش جمع آوری و روی هم انباشتن مال و تفاخر زیادی ثروت است. لذا با این دو آیه هم نمی‌توان راجع به احکام احتکار نفیا و اثباتا استدلال کرد. بعد از اینکه معلوم شد از نظر آیات قرآنی دلیلی بر حرمت احتکار نداریم به بررسی آیات در این زمینه می‌پردازیم. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۳ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #سنت 💠 احتکار به پیکره اقتصاد جامعه ضربه وارد کرده و نرخ کالاها را بالا برده و مردم را از لحاظ معیشتی در تنگنا قرار می‌دهد. از این رو، پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله وسلم) از این کار منع نموده و آن را گناهی بسیار عظیم معرفی فرموده و از عواقب آن، به شدت برحذر داشته‌اند. ✅ در روایتی آن حضرت می‌فرماید: الجالب الی سوقنا کالمجاهد فی سبیل الله و المحتکر فی سوقنا کالملحد فی کتاب الله. الجالب مرزوق المحتکر ملعون. آنانکه به بازار ما چیزی وارد می‌کنند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند و آنکه در بازار احتکار می‌نماید، مانند کسی است که در کتاب خدا کافر به شمار می‌آید. وارد کننده روزی می‌خورد و محتکر لعنت می‌برد. 📚 نهج الفصاحه، ص ۲۷۸. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۴ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #سنت 💠 روی عن النبی الاعظم صلی الله علیه وآله وسلم: من احتکر الطعام اربعین یوما ثم تصدق به لم تکن صدقته کفاره الاحتکار. کسی که مواد غذایی مورد استفاده مردم را به مدت چهل روز احتکار نماید و سپس آن را صدقه دهد، کفاره گناه احتکارش نخواهد شد. در اسلام صدقه دادن از جمله کارهایی است که ثواب بسیاری برای آن در نظر گرفته شده است، ولی گناه احتکار مایحتاج روزمره مردم، به قدری سنگین است که اگر محتکر تمام اموال احتکار شده را در راه خدا صدقه بدهد و در بین مردم تقسیم نماید، باز هم کفاره آن نخواهد بود. 📚 مهجه البیضاء، ج ۳، ص ۱۶۶. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۵ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #سنت 💠 روی عن النبی الاعظم صلی الله علیه وآله وسلم: من احتکر الطعام اربعین یوما فقد بری من الله و بری الله منه. هر کس ارزاق عمومی را به مدت چهل روز احتکار نماید، از خداوند بیزاری جسته و خداوند هم از وی بیزار است. 📚 سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۷۲۸. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۶ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #ادله #سنت 💠 روی عن النبی الاعظم صلی الله علیه وآله وسلم: لایحتکر الا خاطی. دست به احتکار نمی‌زند، مگر انسان خطاکار. در این گفتار، آن حضرت این عمل را شایسته انسان‌های مومن و با وجدان ندانسته و فقط کسانی را که اهل گناه و خطا هستند، عامل این کار بیان نموده. از این روایت معلوم می‌شود که محتکرین انسان‌های آلوده به خطا و گناه هستند. کسانی که ایمان به خدا دارند و دارای وجدان بیداری هستند و برای افراد جامعه ارزش قائلند دست به این عمل نمی‌زنند. 📚 ککنز العمال، ج ۴، ص ۹۷. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۷ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۵ (احتکار) #بیان چند مساله ۱. در روایات از احتکار گندم، جو، خرما، کشمش و روغن سخن به میان آمده است. 🟢 مشهور فقهای شیعه به حرمت احتکار در موارد یاد شده اکتفا کرده اند. 🟢 در برخی روایات، احتکار طعام، به طور کلی ممنوع شده است. 🟢 برخی از فقهای امامیه حکم آن را در همه ی موارد نیاز غذایی بعید ندانسته اند. 🟢 برخی دیگر آن را به همه ی نیازمندی های عمومی مانند: خوراک، پوشاک و مسکن تعمیم داده اند. مستند این گروه اخیر، قاعده ی لاضرر، قاعده ی لاحرج و تعلیل روایات احتکار است. ۲. شروط لازم جهت تحقق احتکار: 🟢 نیاز مردم به کالای احتکار شده 🟢 نبود فروشنده دیگری به اندازه کفایت مردم 🟢 حبس کردن کالا و پنهان ساختن آن از دید مردم 🟢 حبس کالا با هدف افزایش قیمت آن ۳. اگر حبس کالا به هدف بالارفتن قیمت نباشد اما به قصد زیان رساندن به مردم و یا فشار آوردن به دولت ها باشد، هرچند احتکار محسوب نمی شود ولی شاید با دلایل دیگری مانند ممنوعیت اضرار به جامعه مسلمین، حرام باشد. ۴. حاکم شرع می تواند محتکر را به فروش کالای احتکار شده مجبور کند. ۵. به قول مشهور فقها، نرخ گذاری کالای احتکارشده توسط حاکم شرع جایز نیست؛اما در صورت اجحاف محتکر در قیمت، در این که تعیین نرخ به وسیله حاکم شرع جایز است یا وی باید محتکر را به پایین آوردن قیمت مجبور کند، اختلاف است. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۸ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۶(درآمد از اعیان نجسه) #ادله #کتاب 🖋 منظور از اعیان نجس یا اشیای نا پاک، اشیائی است که در شرع مقدس، حکم به نجاست آن ها شده است. به اعیان نجس، نجاست نیز گفته می شود و کسب در آمد از طریق آن ها، فی الجمله به ادله اربعه ثابت شده است. 💠 ادله قرآنی: 🔆 حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ ۗ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ. 🔅 گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفه‌شده، و به زجر کشته شده، و آنها که بر اثر پرت‌شدن از بلندی بمیرند، و آنها که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده -مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سرببرید- و حیواناتی که روی بتها (یا در برابر آنها) ذبح می‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است؛ و (همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبه‌های تیر مخصوص بخت آزمایی؛ تمام این اعمال، فسق و گناه است -امروز، کافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند؛ بنابر این، از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم- امّا آنها که در حال گرسنگی، دستشان به غذای دیگری نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعی ندارد که از گوشتهای ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است. 📚 سوره مبارکه مائده، آیه شریفه ۳. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۹۹ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۶(درآمد از اعیان نجسه) #ادله #کتاب 🖋 منظور از اعیان نجس یا اشیای نا پاک، اشیائی است که در شرع مقدس، حکم به نجاست آن ها شده است. به اعیان نجس، نجاست نیز گفته می شود و کسب در آمد از طریق آن ها، فی الجمله به ادله اربعه ثابت شده است. 💠 ادله قرآنی: 🔆 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. 🔅 ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بتها و ازلام [= نوعی بخت‌آزمایی]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید! 📚 سوره مبارکه مائده، آیه شریفه ۹۰. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۱۰۰ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۲ (سایر کسب های حرام) #گفتار ۶(درآمد از اعیان نجسه) #ادله #کتاب 🖋 منظور از اعیان نجس یا اشیای نا پاک، اشیائی است که در شرع مقدس، حکم به نجاست آن ها شده است. به اعیان نجس، نجاست نیز گفته می شود و کسب در آمد از طریق آن ها، فی الجمله به ادله اربعه ثابت شده است. 💠 ادله قرآنی: 🔆 الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. 🔅 همانها که از فرستاده (خدا)، پیامبر «امّی» پیروی می‌کنند؛ پیامبری که صفاتش را، در تورات و انجیلی که نزدشان است، می‌یابند؛ آنها را به معروف دستور می‌دهد، و از منکر باز میدارد؛ اشیار پاکیزه را برای آنها حلال می‌شمرد، و ناپاکیها را تحریم می کند؛ و بارهای سنگین، و زنجیرهایی را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر می‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آوردند، و حمایت و یاریش کردند، و از نوری که با او نازل شده پیروی نمودند، آنان رستگارانند. 📚 سوره مبارکه اعراف، آیه شریفه ۱۵۷. @feghtesad_ir