یهودیان ایران؛ قحطی و کمک امدادی آمریکایی ها سپس کالدول به نحوه استفاده از این مبلغ می پردازد: «در اجرای دستور تلگرافی یادشده کمیته پانزده نفره ای از یهودیان برجسته جوامع یهودی تهران تشکیل شد و کمیته کمک رسانی یهود سازمان یافت و این جانب مسئول آن شدم. در پنجم ژوئن کار تبدیل پانزده هزار دلار یاد شده طبق رسید پیوست، انجام گرفت و به «ب. خداداد» تحویل داده شد که یک صرّاف تهرانی است و طبق مقررات از سوی کمیته یادشده به عنوان خزانه دار انتخاب شده است. از این پول، مبلغ سی هزار (۳۰/۰۰۰) قران در تهران هزینه شده، و بقیه به نقاط نیازمندتر ایران ارسال گردیده است. از محل این سی هزار قران به چیزی در حدود ششصد خانواده نیازمند در تهران کمک شده است.» (۱)در گزارشی به تاریخ ۷ سپتامبر ۱۹۱۸، کالدول از انتقال ده هزار دلار دیگر، گزارش می کند: «مفتخراً به اطلاع می رساند، تلگرام شماره ۷۴ به تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۱۸ دریافت شد. این تلگرام خبر از کمیته مشترک توزیع فیلادلفیا (که می دانم نام دیگرش کمیته کمک رسانی یهودیان آمریکاست) می دهد. این کمیته ۱۰/۰۰۰ دلار در اختیار وزارت [خارجه] قرار داده است تا به یهودیان نیازمند ایران با امضا و مسئولیت این جانب کمک شود. کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۰۴

یهودیان ایران؛ قحطی و کمک امدادی آمریکایی ها در گزارشی به تاریخ ۲۵ نوامبر ۱۹۱۸، کالدول نحوه تبدیل و استفاده از این مبلغ را توضیح می دهد: «مایلم تلگرام شماره ۲۹ خود را به تاریخ ۳۱ اکتبر تأیید کنم که به وزارتخانه اطلاع می دهد، مبلغ ده هزار دلار فوق الذکر به حبیب الله اصفهانی فروخته شده است و به تقاضای وی وزارتخانه عین مبلغ را به حساب او در نشنال سیتی بنک (۲)نیویورک واریز نموده است... از این مبلغ، پنج هزار و ششصد و پنجاه تومان به کمیته محلی واگذار شد. این کمیته از یهودیان برجسته تهران تشکیل شده است و هم اکنون مشغول توزیع این مبلغ است، همان طور که پانزده هزار دلار اهدایی از سوی همین کمیته مشترک توزیع را در بهار گذشته توزیع کردند.» کالدول در پایان می نویسد: «یهودیان تهران مایلند مراتب بیشترین سپاس خود را به وزارت خارجه و نیز فرستندگان این وجوه به پاس لطف بزرگشان، ابراز دارند. بنده شخصاً می افزایم که این وجوه به خوبی توزیع شده و حجم قابل توجهی کالا را تأمین کرده است.» کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۰۵

تظلمات اقتصادی اظهار شده ایران دیگر شکایت بزرگ اقتصادی «یادداشت» انگلیس و روسیه به ایران است که در آن ایران از اعطای امتیاز به دیگر قدرت ها (آلمان، ایالات متحده و فرانسه) بدون تأیید انگلستان و روسیه منع می شد. با از صحنه به در شدن روسیه، همانند قرارداد ۱۹۰۷ این یادداشت نیز لغو شده بود. با این حال در سند ۱۹۱۹ آمده است: «در ۱۹۱۰ دولت های روسیه و انگلستان شرطی الزام آور درباره اخذ وام از کشورهای خارجی به ایران تحمیل کردند مبنی بر آنکه ایران نباید هیچ امتیازی که ممکن است مغایر با منافع سیاسی و راهبردی این دو دولت باشد، به دیگر قدرت ها یا افراد تبعه آنها واگذار کند. از آنجا که این شرط، آشکارا با استقلال سیاسی و اقتصادی ایران منافات داشت، دولت ایران آن را رد کرد. با این همه، این دو قدرت دست از دعاوی خود در این باره برنداشته اند.» کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۱۵

تظلمات اقتصادی اظهار شده ایران روس ها به خاطر عقب ماندگی ایران مقصر شناخته می شوند: «ما پیش از این اشاره کردیم که روس ها پیوسته تلاش کرده اند توسعه اقتصادی ایران را زیر نظر داشته و تمام منابع آن را کنترل کنند. بر اساس همین نگاه، روسیه با احداث راه آهن در این کشور مخالفت ورزیده است. این مخالفت از آن جهت تأثیرگذاری بیشتری دارد که ایران به تنهایی و بدون همکاری خارجی ها درباره مواردی چون سرمایه، مواد و کمک فنی، قادر به ایجاد دستگاه راه آهن نیست. در این راستا، روسیه تا آنجا پیش رفته است که از دولت ایران امتیازاتی طلب می کند که هرگز مورد استفاده قرار نگرفته اند. دولت انگلستان نیز به سهم خود، در این باره بی تفاوت نبوده است و در جنوب ایران به همان شکل عمل کرده است که رقیبش در شمال ایران. نتیجه آن است که ایران تا به امروز بدون راه آهن مانده است و از ضروری ترین وسایل توسعه اقتصادی خود محروم است.» کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۱۵ و ۲۱۶

جای شگفتی است که در طومار «مصیبت های اقتصادی» ایران، نه ذکری از واگذاری امتیاز نفت به شرکت نفت انگلیس و ایران شده است و نه کوتاهی انگلستان در پرداخت درآمدهای نفتی ایران طی پنج سال گذشته به مبلغ ۴۰ میلیون دلار که بسیار بیشتر از بودجه سالانه دولت ایران بوده است. کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۱۸

دکتر محمدقلی مجد انگلستان نخستین کشوری بود که بی طرفی ایران را در نوامبر ۱۹۱۴ نقض کرد، نادیده گرفته شده است. نوامبر ۱۹۱۴ هنگامی است که نیروهای انگلیسی میدان های نفتی ایران را در ایالت عربستان (خوزستان) به اشغال خود درآورده بودند. کتاب قحطی بزرگ - صفحه ۲۱۸ و ۲۱۹

#کتاب "انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول" نوشته‌ی دکتر محمدقلی مجد

قحطی ناشی از اشغال ایران یکی از بزرگترین قحطی‌هاي تاریخ، و بدون شک بزرگترین فاجعه تاریخ ایران است و می‌توان آن را نسل سوزي و هولوکاست واقعی به شمار آورد، دکتر مجد معتقد است: مسلماً دركِ تاریخ ایرانِ بعد از جنگ بزرگ بدون آگاهی از این قحطی به درستی قابل فهم نخواهد بود. یافتن فجایع تاریخی دیگري که با قحطی بزرگ ایران برابري کند بسیار دشوار است. در این میان یک نکته بدیهی است، و آن اینکه ایرانِ - بی طرف- بزرگترین قربانی جنگ جهانی اول بود. تلفاتِ هیچیک از کشورهاي متخاصم، چه از لحاظ نسبی و چه مطلق، با تلفات ایران حتی قابل مقایسه نیست. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۱۲

جنگ جهانی اول بی شک بزرگترین فاجعه طول تاریخ ایران بود، مصیبتی عظیم که نمونه اش در تاریخ این کشور کمتر یافت می‌شود. در طول این جنگ بزرگ، ایران اسفناك‌ترین تراژدي طول تاریخش را به خود دید، و بین 40 تا 50 درصد از جمعیتش به سبب قحطی و بیماري جان باختند. این فاجعه تماماً به دلیل اشغال ایران توسط قواي روس و انگلیس رخ داد، که متأسفانه مطلب زیادي درباره آن در دسترس نیست. ایران بزرگترین قربانی جنگ جهانی اول بود: هیچ کشوري تا به این اندازه متحمل رنج و مصیبت نشده بود. اسناد وزارت امور خارجه آمریکا حکایت از آن دارد که بین 10 تا 13 میلیون ایرانی در طول جنگ بر اثر گرسنگی و بیماري جان باختند. ایران قربانیِ یکی از بزرگترین نسل کشی‌هاي قرن بیستم شده بود. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۱۹

جنگ جهانی اول [براي ایران] یک فاجعه سیاسی نیز بود. در طول همین جنگ بود که ایران استقلالش را از دست داد، و به مدت سی سال عملًا به مستعمره بریتانیا تبدیل شد. پس از آن، ایالات متحده به قدرت مسلط در ایران تبدیل شد، و جاي انگلیس را گرفت. در سال ۱۹۲۱ ، یک کودتاي انگلیسی تقریباً به مدت شصت سال حکومت دیکتاتوري نظامی را بر مردم ایران مسلط ساخت. تلاش ایران براي خلاصی از این دیکتاتوري نظامی که از خارج بر آن تحمیل شده بود با یک کودتاي دیگر در سال ۱۹۵۳ (این بار با مشارکت انگلیس و آمریکا) ناکام ماند و ملت ایران بیست و پنج سال دیگر مجبور به تحمل حکومت دیکتاتوري شد. ایران تا انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ استقلال خود را باز نیافت. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۲۰

آرتور سی. میلسپو، مدیرکل مالیه ایران، در گزارشی به تاریخ ۱۵ ژوئن ۱۹۲۵ با عنوان «وضعیت مالی و اقتصادي ایران» این مطالب را درباره جمعیت ایران و تهران در سال ۱۹۲۵ می‌نویسد: جمعیت ایران در حدود ۱۲ میلیون نفر، یا به طور متوسط ۱۹ نفر در هر مایل مربع، برآورد می‌شود. پایتخت و شهر اصلی ایران، تهران با حدود ۲۵۰ هزار سکنه است بنابراین، جمعیت ایران در سال ۱۹۲۵ برابر با جمعیت آن در سال ۱۹۰۰ بود! بدین معنی که ۲۵ سال رشد جمعیت ایران به واسطه بلاي قحطی نیست و نابود شده بود. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۵۴۵

کاهش جمعیت تهران روشنگرترین و مهم‌ترین شاخص قربانیان قحطی است. جمعیت تهران حداقل ۵۰۰ هزار نفر بود. طبق گزارش کالدول، جمعیت تهران در سال ۱۹۲۰ بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر می‌شد، که باز هم نشان از کاهش ۶۰ درصدي دارد؛ میلسپو جمعیت تهران را در سال ۱۹۲۵ در حدود ۲۵۰ هزار نفر ذکر کرده است، در حالی که رابرت دبلیو. ایمبري، نایب کنسول آمریکا، حتی به رقمی کمتر قایل است: او جمعیت تهران را در سال ۱۹۲۴ صد و پنجاه هزار نفر می‌داند. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۵۴۶

دکتر محمدقلی مجد مسلماً دركِ تاریخ ایرانِ بعد از جنگ بزرگ بدون آگاهی از این قحطی بدرستی قابل فهم نخواهد بود. افتن فجایع تاریخی دیگري که با قحطی بزرگ ایران برابري کند بسیار دشوار است. در این میان یک نکته بدیهی است، و آن اینکه ایرانِ « بی‌طرف» بزرگترین قربانی جنگ جهانی اول بود. تلفاتِ هیچ یک از کشورهاي متخاصم، چه از لحاظ نسبی و چه مطلق، با تلفات ایران حتی قابل مقایسه هم نبود. کتاب «انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول» - صفحه ۵۴۷