عدالت جنسیتی و گفتمان تغییر در احکام فقهی زنان #علمی_پژوهشی 🔸 زن و مرد در احکام فقهی فراوانی مثل ارث، دیه، حجاب، سن تکلیف و مانند آن تفاوت دارند. 🔹 بسیاری از مطالعات جدید، به انتقاد از این تمایزات پرداخته‌اند و آن‌ها را غیرعادلانه تلقی کرده‌اند. 🔸 در این مقاله - که بخشی از یک کتاب مفصل است و ان شاءالله به‌زودی چاپ می‌شود - روش مطالعات مذکور را نقد و بررسی کرده‌ام. 🔹 مطالعات فقهی به سمت برابری میان زن و مرد می‌روند و نسبت به گذشته روزبه‌روز به شتاب آن‌ها افزوده می‌شود. ✅ لینک دریافت مقاله: http://www.jwss.ir/article_128236.html?lang=fa مهدی شجریان @M_Shajarian

مبانی انسان‌شناسی عدالت جنسیتی از منظر حکمت متعالیه در شماره ۷۵ (بهار ۱۴۰۱) نشریه #علمی_پژوهشی معرفت فلسفی منتشر شد. 🔹 براساس حکمت‌ متعاليه زن و مرد فراتر از پيکر مادي‎اند. 🔸 هر دو در گوهر مشترک انسانيت اشتراک دارند و همين امر امکان وصول هريک از آنها به بالاترين مراتب کمال را ميسر مي‌کند. 🔹 دستيابي به اين مراحل کمالي، مشروط بر جنسيت خاصي نیست. 🔸 غايات و مطالبات زن و مرد فراتر از حيات مادي است و آنها خود را مسافر عوالم برتر از عالم ماده مي‌شمارند. 🔹 و در نهايت تمایز حقوقی میان آنها در آنجا که کمالات وجودی متمایز دارند یا عقل عملی هنجارهای متفاوتی در مورد آنها مطرح می‌کند، قابل قبول است. ✅ لینک دریافت مقاله: http://marefatfalsafi.nashriyat.ir/node/2947 مهدی شجریان @M_Shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی 🔹 نویسندگان در توجیه حجاب بر نکاتی تأکید می‌کنند: حفظ آرامش روانی، سلامت خانواده و سلامت جامعه. 🔸 این امور در حقیقت فلسفه عفت به معنای «کنترل تمایلات جنسی» هستند نه لزوماً فلسفه «حجاب فقهی». 🔹 ممکن است شخصی به هر دلیلی حجاب فقهی را رعایت کند، اما عفت لازم را نداشته باشد؛ چنانچه ممکن است فردی اهل حجاب فقهی ـ مثلاً پوشش بخشی از موی سر ـ نباشد اما معتقد به مرزهای عفت‌ورزی باشد و روابط آزاد جنسی را مجاز نداند. 🔸 به نظر می‌رسد با فلسفه‌های رایج، حجاب فقهی توجیه کاملی نخواهد داشت. «عدالت جنسیتی» خصوصاً در سطح ادراکی با این فلسفه‌ها به سامان نمی‌رسد. 🔹 حجاب مقوله‌ای تعبدی، درون دینی و شرعی است؛ نباید آن را برابر با عفاف شمرد. مهدی شجریان ✅ لینک مقاله: https://jiss.isca.ac.ir/article_72724.html @M_Shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید اجتهاد عقل‌گرا در مسائل فقهی زنان در مطالعات معاصر دربارة مسائل زنان، سهم به‌کارگیری عقل در استنباط احکام شرعی چگونه تبیین می‌شود؟ مطالعة پیش‌رو با روش تحلیلی ـ انتقادی از خلال منابع معاصر، پاسخ این پرسش را می‌‌کاود. این مطالعات گاهی از عقل مذکور در مقام کشف «حکم اولی» شرع بهره برده‌اند و از «تقدم حکم عقل مستقل بر نصوص»، «قاعدة عدالت به‌ حکم عقل عرفی»، «اعتبار حکم ظنی عقل» و «سیر تکاملی عدالت» سخن گفته‌اند و گاه در مقام کشف «حکم ثانوی» شرع از عقل استفاده کرده و از «کشف عقلانی مصلحت» و «کشف عقلانی عدالت در مقام اجرا» سخن گفته‌اند. به نظر می‌رسد عقل هرچند در پیشینة رایج فقه، کاربرد چندانی ندارد، در مطالعات فقهی معاصر در مسائل زنان، دامنة کاربرد آن تعمیم ‌یافته است و به نحوی از «عقل ظنی» برای استنباط برخی فتاوای فقهی بهره برده شده و از این منظر، عقل در عرض ظنون معتبرة دیگر قرار گرفته است. این مطالعات فرصت مغتنمی برای فعال شدن ظرفیت عقل در فقه هستند؛ درعین‌حال لازم است مبنای حجیت عقل ظنی در آنها و کیفیت خروج آن از اصل اولیة حرمت عمل به ظنون، بیشتر تبیین شود و نقاط ابهام و برخی اشتباهات ظاهراً موجود در آنها تصحیح شود. ✅لینک دریافت مقاله: http://www.jgfs.ir/article_169388.html مهدی شجریان @M_Shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف مسئله کانونی این مقاله‌‌‌‌، توصیف و تحلیل تمایزات دو مقوله حجاب فقهی و عفاف اخلاقی است. این دو در پیشینهٔ پژوهشی تمایز روشنی ندارند و به تبَع‌‌‌‌، در قوانین اجتماعی یکسان‌انگاری شده‌اند. این مقاله با روش توصیفی۔ تحلیلی و انتقادی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای‌‌‌‌، از هفت تمایز عمده میان این دو مفهوم سخن خواهد گفت. «حجاب» به معنای پوشش بدن بانوان‌‌‌‌، تکلیفی بیرونی و وظیفه‌ای فقهی است‌‌‌‌، اما «عفاف» به معنای خویشتن‌داری در مسائل جنسی‌‌‌‌، امری درونی و فضیلتی اخلاقی است. همه زنان و مردان موظف به انجام رفتارهای عفیفانه‌اند‌‌‌‌، اما همه زنان مکلف به رعایت حجاب نیستند. شاخص «حجاب»‌‌‌‌، امری کمّی و قابل‌اندازه‌گیری است‌‌‌‌، اما شاخص «عفاف» امری کیفی و وابسته به فرهنگ است. «عفاف» وظیفه‌ای عقل‌پذیر با توجیه پیشینی است‌‌‌‌، اما «حجاب» به‌خودی‌خود‌‌‌‌، تکلیفی عقل‌گریز با توجیه پسینی است. «عفاف»‌‌‌‌، مصالح و مفاسدی برای جامعه دارد و در نتیجه‌‌‌‌، تکلیفی اجتماعی است‌‌‌‌، اما «حجاب» به‌خودی‌خود و صرفِ ‌نظر از موارد انطباق با «عفاف» مصالح اجتماعی ندارد و از باب مراعات دستورات تعبدی برای فرد مفید است. مهدی شجریان ✅ لینک دریافت مقاله: http://ethics.riqh.ac.ir/article_13534.html 🌐 https://eitaa.com/M_shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید بررسی انتقادی رویکرد متن‌ستیز با تاکید بر مسائل زنان و قاعده اشتراک یکی از رویکردهای معاصر در مطالعات فقهی زنان، رویکرد متن‌ستیز است. این رویکرد احکام بیان شده در متن قرآن و روایات را اموری فرهنگی و ناظر به شرایط زمانی آن عصر می‌داند و حقوق و تکالیف بیان شده در آنها را برای زمان کنونی کافی نمی‌شمارد‌. در مقاله فوق (لینک دریافت) اصول این رویکرد را نقد و بررسی کرده‌ام. این رویکرد در حال شدن و در مسیر تکامل است و به‌رغم وجود برخی انتقادات، ظرفیت‌های خوبی در آن وجود دارند که اگر به فعلیت برسند، به پویایی فقه در عین پایایی آن و تکمیل نظریه #عدالت_جنسیتی کمک خواهند کرد. مهدی شجریان 🌐 https://eitaa.com/M_shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید نقد و بررسی اشکالات احتمالی بر اصل تناقض (لینک دریافت) استحاله اجتماع نقیضین به‌عنوان ام‌القضایا جایگاه مهمی در نظام مبناگرایی دارد. این مقاله می‌کوشد با روش تحلیلی ـ انتقادی اشکالاتی را که می‌توان نسبت به این اصل وارد کرد تبیین کرده، به آن‌ها پاسخ دهد. تردید در حکایتگری این اصل و ساختار ذهنی شمردن آن، تردید در واقع‌نمایی آن، تردید در مصادیق این اصل به دلیل احتمال عدم کشف برخی از شرایط تناقض، تردید در امکان تنظیم استدلال با تکیه بر این اصل به دلیل عدم وجود گزاره‌ای مستقل از آن و درنهایت تردید در ارجاع به این اصل در تلاش‌های علمی مبناگرایان، مهم‌ترین اشکالات در این مقام‌اند. هیچ‌یک از این اشکالات وارد به نظر نمی‌رسند. استحاله اجتماع حکم ذات نقیضین است، در هر ساحت وجودی که فرض شوند. تردید در واقع‌نمایی این اصل به شکاکیت منجر خواهد شد و علم حضوری نیز مبنای تصدیق آن است. استقرایی بودن شرایط تناقض منافاتی با بداهت خود این اصل ندارد. استدلال منحصر در قیاس نیست، ضمناً براساس برخی مبانی بدیهیات اولیه هم‌عرض این اصل تکثر دارند. مبناگرایان نیز در تلاش‌های علمی خود صرفاً در مقام اقامه برهان و صرفاً بر مبنای انحصار بدیهیات اولیه به این اصل، ملزم به ارجاع استدلال‌های خود به آن هستند. مهدی شجریان 🌐 https://eitaa.com/M_shajarian

مقاله #علمی_پژوهشی جدید واکاوی تفسیر عفاف اخلاقی در آیه 60 سوره نور 🔸 «القواعد من النساء» زنانی هستند که به تصریح آیه فوق حجاب بر آنها واجب نیست. مقصود زنانی هستند که جاذبه جنسی ندارند و امیدی به ازدواج آنان نیست. ویراستار مجله به نادرستی ترجمه آن را در این مقاله به «زمین‌گیر» تبدیل کرده است، اما چنانچه در متن مقاله توضیح داده‌ام، این تعبیر مصادیق گسترده‌تری دارد. 🔹 به هر روی هر چند در نگاه رایج اندیشمندان عفیف بودن این زنان در آیه به معنای رعایت حجاب شرعی تفسیر شده است، اما مقاله نشان می‌دهد که این برداشت چندان قابل قبول نیست و زنان مذکور به‌رغم عدم رعایت حجاب شرعی، به عفت ورزیدن دعوت شده‌اند. 🔸 قبلاً کرسی ترویجی ناظر به این مقاله برگزار شد و گزارش آن در اینجا قابل دسترسی است و متن مقاله نیز به تازگی در اینجا منتشر شده است. مهدی شجریان 🌐 https://eitaa.com/M_shajarian