❇️ الگوی مواجهه مردم با حکومت اسلامی از منظر منابع دینی (۱) 🖋 محمد متقیان تبریزی 🔸 با نظر به آیات و روایات، الگویی از مواجهه مردم با حکومت و تصمیمات آن، به دست می‌آید که فارغ از وظیفه‌ای که مردم نسبت به حاکمیت داشته و باید از قوانین و دستورات حکومت اسلامی اطاعت کنند، می‌تواند مواجهه مردم را فعال نموده و حکمرانی کشور اسلامی را متأثر از نقش‌آفرینی مردم سازد. 🔺 در این الگو، سه گونه رفتار در مواجهه با سیاستها، راهبردها و برنامه‌های اجرایی حکومت مطرح می‌شود: 1⃣ امر به معروف و نهی از منکر 2⃣ نصیحت 3⃣ مشورت 🔰 امر به معروف و نهی از منکر این دو فریضه الهی، نه تنها در رابطه میان آحاد مردم با همدیگر بلکه در نسبت میان مردم با حاکمیت نیز مصداق پیدا می‌کند. صاحب جواهر براساس همین ارتکاز، یکی از روایاتی را که در کتاب امر به معروف و نهی از منکر، نقل می‌کند در مواجهه با سلطان جائر است: «و قال الباقر عليه السلام أيضاً: «من مشى إلى سلطان جائر فأمره بتقوى اللّٰه و وعظه و خوفه كان له مثل أجر الثقلين: الجن و الإنس، و مثل أعمالهم إلا الإمام عليه السلام»‌»(۱) پرواضح است تحقق این دو فریضه منوط به ترک واجب و یا ارتکاب به حرامی از ناحیه مسئولین حکومتی است که در این صورت، مکلفین باید قیام به انجام این دو فریضه در برابر حاکمیت نمایند، و روشن است که برای انجام این دو تکلیف الهی نیز نیاز به علم به واجبات و محرمات دارند. 🔰 نصیحت محدث کلینی(رضوان الله علیه) در کافی شریف، بابی با عنوان «مَا أَمَرَ النَّبِيُّ ص بِالنَّصِيحَةِ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَ اللُّزُومِ لِجَمَاعَتِهِمْ وَ مَنْ هُم‏» باز نموده و روایاتی را با عنوان «نصیحت» نقل کرده است، مانند: «عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَ النَّاسَ فِي مَسْجِدِ الْخَيْفِ فَقَال‏...ثَلَاثٌ لَا يُغِلُّ عَلَيْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَ النَّصِيحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَ اللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِم‏...»(۲) یا «َعَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى وَلِيٍّ لَهُ يُجْهِدُ نَفْسَهُ بِالطَّاعَةِ لِإِمَامِهِ وَ النَّصِيحَةِ إِلَّا كَانَ مَعَنَا فِي الرَّفِيقِ الْأَعْلَى.»(۳) در کتب لغت متقدم، ماده «نصح» را به «خیاطت» معنا کرده‌اند و ناصح را به خیاط.(۴) و همچنین در کتب متأخر، نصح را به اخلاص و شفقت معنا نموده‌اند.(۵) با این وصف اینگونه به ذهن می‌رسد؛ شخص ناصح، از روی اخلاص و دلسوزی، آنچه را که اشکال و عیب می‌بیند، خیاطت کرده و ترمیم می‌نماید. و رفتار ناصحانه مردم با حکومت اسلامی، به اینگونه است که شکافها و خرقهایی که صورت گرفته را با اخلاص‌ورزی و صداقت نسبت به حکومت اسلامی، ترمیم می‌نمایند. ترمیم شکافها از ناحیه مردم، به معنای توجیه و سرپوش گذاشتن بر آنها نیست، بلکه به معنای کمک به حاکمیت و چاره‌اندیشی در راستای تبدیل تهدیدها به فرصتهاست. 🔰 مشورت دو آیه شریفه در قرآن به موضوع «مشورت» پرداخته است: وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَيْنَهُمْ (۶ و ۷) آیه اول تناسب بیشتری با وظیفه حاکمیت دارد. در این آیه، خطاب به وجود مقدس نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) دستور به مشورت با مردم در مطلق امر شده است. روشن است که، امورات دینیه و تکالیف عبادیه، تخصصاً از دایره «امر» بیرون است و این کلمه، مشیر به امور اجتماعی و سیاسی است. حضرت امیرالمؤمنین علی(سلام لله علیه) در خطبه ۲۱۶ در حقوق والی و رعیت نسبت به یکدیگر، درباره حقوق والی بر رعیت چنین می‌فرماید: «...فَلَا تَکُفُّوا عَنْ مَقَالَةٍ بِحَقٍّ أَوْ مَشُورَةٍ بِعَدْلٍ فَإِنِّی لَسْتُ فِی نَفْسِی بِفَوْقِ أَنْ أُخْطِئَ وَ لَا آمَنُ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِی إِلَّا أَنْ یَکْفِیَ اللَّهُ مِنْ نَفْسِی مَا هُوَ أَمْلَکُ بِهِ مِنِّی...»(۸) از گفتار حق، یا از مشورت در عدالت خوددارى نکنید، زیرا خود را برتر از آن که اشتباه کنم و از آن ایمن باشم نمى‏دانم، مگر آن که خداوند - کسی که به من از خودم مالک‌تر است- مرا حفظ فرماید. همانگونه که، حضرت ختمی مرتبت، نیاز به مشورت نداشته و آیه شریفه به عنوان بناگذاری یک روش صحیح در تخاطب با نبی گرامی، نازل شده، در این کلام نیز حضرت، نه آنکه عصمت خویش را زیر سؤال ببرند بلکه، به نیاز هر حاکمی به «مقالة بحق» و «مشورت بعدل» اشاره می دارند که آن جایگاه، چنین اقتضائاتی را در بردارد. 📌 ادامه در فرسته‌ی بعد... #الگوی_مواجهه_مردم #نصیحت_حکومت @Tanbiholomah

❇️ الگوی مواجهه مردم با حکومت اسلامی از منظر منابع دینی (۲) 🖋 محمد متقیان تبریزی 🔰 جمع بندی: براساس این الگو اگر مسئولین، مبتلا به ترک واجب و انجام حرام گشتند، باید با امر به معروف و نهی از منکر با آنها مواجهه پیدا کرد. و اگر هم شکافها و خرقهایی در حاکمیت پیش آمد، باید از موضع نصیحت، اقدام به ترمیم شکاف و التیام خرق نمود. و از آنجا که وظیفه مسئولین، استشاره از مردم می‌باشد، چنانچه حاکمیت ندای «أشیروا علیِّ» بلند نمود، مردم باید به او مشورت دهند. در این الگوی رفتاری، از ارتکاب به حرام و ترک واجب به واسطه «امر به معروف و نهی از منکر» جلوگیری شده، شکافها و چالشهای حکمرانی به واسطه «نصیحت» تبدیل به فرصت می‌شود و ابهامات و پرسشهای اداره کشور به واسطه «مشورت» وضوح و روشنی پیدا کرده و به اجماع ملی نزدیک می‌گردد. پرواضح است اگر این عناوین تبدیل به نهادهای مدیریتی در کشور گردند، آثار خود را در تصمیم سازی‌ها و تصمیم گیری‌های حکومتی برجای خواهند گذاشت. لیکن اگر چنین وضعیتی هم فراروی مردم وجود نداشته باشد، باز هم امکان امر و نهی، نصیحت و مشورت وجود دارد. ------------------------ ۱- جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج ۲۱، ص: ۳۵۲ ۲- الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏ ۱، ص ۴۰۳ ۳- همان ۴-كتاب العين، ج‏ ۳، ص ۱۱۹ ۵- المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، ج‏ ۲، ص ۶۰۷ ۶-آل‏ عمران : ۱۵۹ ۷- الشورى : ۳۸ ۸- نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص ۳۳۵ #الگوی_مواجهه_مردم #نصیحت_حکومت @Tanbiholomah