تحلیل و بررسی رویکرد شیخ طوسی در تفسیر آیات «امامت» و «ولایت» نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان روح الله شاکری زواردهی 1 محمد علی مهدوی راد 2 علی هابطی نژاد 3 1 دانشیار گروه شیعه شناسی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران 2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران 3 دانشجوی دکتری گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران 10.22034/pke.2022.12981.1620 چکیده اعتقاد به امامت منصوص و بلافصل امیرالمؤمنینG به عنوان شاخصه اصلی اعتقاد امامیه به شمار می‌رود و عالمان امامیه از دیرباز به تثبیت آن از مسیر تفسیر آیات توجه داشته‌اند. مسئله اصلی این پژوهش تحلیل و بررسی رویکرد شیخ طوسی در تفسیر آیات امامت و ولایت است که با مقایسه تفسیر شیخ با تفسیر همفکران وی در مکتب کلامی امامیه بغداد همچون سید مرتضی و شیخ مفید و نیز روش تفسیری سابق مفسران امامیه همچون قمی و عیاشی انجام پذیرفته است. برای رسیدن به این هدف با روش تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای، همه آثار شیخ مطالعه و تفسیر وی از این آیات از جهاتی همچون جایگاه روایت در تعیین مراد از آیات، رویکرد تأویلی مبتنی بر روایات، نگاه تقریبی در استدلال‌ها و جایگاه اقوال مفسران در تفسیر شیخ تحلیل شده است. تفسیر شیخ طوسی از آیات ولایت و امامت را می‌توان تفسیری اجتهادی مبتنی بر فهم عقلایی از کلام وحی و با لحاظ تراث روایی امامیه و امتداد مکتب تفسیری امامیه بغداد دانست که با توجه به جایگاه ویژه موضوع امامت در مرزبندی مذاهب اسلامی تلاش دارد تا با رویکردی تعاملی در عین دفاع از مبانی قرآنی اندیشه امامت و لزوم نص برای تعیین ولی، زمینه طرح دیدگاه تفسیری شیعه و ارائه مبانی قرآنی امامیه در موضوع امامت را در محیط فکری جامعه اسلامی آن دوران فراهم کند. کلیدواژه‌ها تفسیر امامت ولایت آیات امامت و ولایت شیخ طوسی عنوان مقاله [English] Analysis of Sheikh Tusi's approach in interpreting the verses of Imamate and Wilayah نویسندگان [English] roohollah shakeri 1 mohammad ali mahdavirad 2 ali habeti nejad 3 1 President of Maaref University 2 Associate Professor, University of Tehran 3 Student of Tehran University چکیده [English] Belief in the assignment by narration and immediate Imamate of the Amir al-Mu'minin (as) is considered as the main feature of the Imamate belief and Imami scholars have long paid attention to its establishment through the interpretation of verses of Quran. The main subject of this research is the analysis of Sheikh Tusi's approach in interpreting these verses. To achieve this goal through analytical methods and library studies, all of Sheikh's works have been studied and his viewpoint about these verses from aspects such as the position of narration in determining the meaning of verses, interpretive approach( taʾwīl or the allegorical interpretation of the Quran) based on narrations, establishing his argument based on the principle of proximity between Islamic sects and the position of commentators in Sheikh interpretation has been analyzed. Sheikh Tusi's interpretation of the verses of Wilayah and Imamate can be considered as a deductive interpretation based on a rational understanding of the revelation and in terms of the narrative heritage of Imamite school of thought and the extension of the Imamite school of Baghdad, which tries to take an interactive approach due to the special place of Imamate While defending the Qur'anic principles of the idea of Imamate and the necessity of narrations for determination of the Imam (Wali or guardian).in this situation, he provides the basis for the Shiite interpretive view and the presentation of the Qur'anic principles of the Imamate on the subject of Imamate in the intellectual environment of Islamic society at that time. کلیدواژه‌ها [English] Tafsir Imamate Velayat verses of Imamate and Velayat Sheikh Tusi

بررسی و نقد نحوۀ خالقیّت خداوند در عرفان کیهانی(حلقه) نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان سید حمیدرضا رئوف 1 قدرت الله خیاطیان 2 1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی 2 گروه ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران 10.22034/pke.2022.12930.1615 چکیده در میان مباحث مهم کلامی، موضوع «نحوه خالقیت خداوند در هستی» به چگونگی تکثّر موجودات از خداوند می­پردازد. این موضوع یکی از اولین و کلیدی­ترین مباحث در ترسیم هستی‌شناسی است که بررسی ساختار و ضوابط حاکم بر آن در فهم بهتر دیگر اجزای جهان­بینی اثرگذار خواهد بود. علاوه بر آن، بررسی این موضوع به چگونگی ساختار جهان­بینی و شناسایی انسجام حاکم بر آن نیز کمک می­کند. در این مقاله، نحوه خالقیت خداوند در عرفان کیهانی به کمک دو مدل «گستره عرضی عالم» و «سلسله طولی وجود» بررسی شده تا تحلیل دقیقی از اجزای حاکم بر آن و بررسی انسجام و پیوستگی­ش به دست آید، زیرا با ترسیم مدل­های هستی­شناسی در نحوه تعامل مبدأ با عناصر هستی(ساختار گستره عرضی عالم) و نسبت مبدأ هستی با دیگر اجزاء(ساختار سلسله طولی وجود)، می­توان خطاها و ضعف­های محتمل در رویکرد عرفان کیهانی(حلقه) را بازشناخت. این پژوهش با روش توصیفی‌ـ تحلیلی، ابتدا نحوه خالقیت خداوند در عرفان کیهانی را بیان(توصیف) می­کند، و پس از آن، از منظری تحلیلی به بررسی و نقد روابط درونی حاکم بر آن­ می­پردازد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که نحوه خالقیت خداوند در عرفان کیهانی فاقد شفافیت لازم در بیان نحوه خالقیت خداوند است و در نسبت میان اجزای هستی و خالقیت خداوند در فرایند هستی به ابهامات و تناقضات ساختاری دچار شده است. چندان­که در بیان نحوه خالقیّت خداوند با ضعف اساسی در تبیین، انسجام درونی و ساختاری روبه رو خواهد بود. کلیدواژه‌ها عرفان کیهانی عرفان حلقه محمدعلی طاهری نحوه خالقیت خداوند هستی‌شناسی عنوان مقاله [English] A Study and Critique of How God Works in Cosmic Mysticism (Ring) نویسندگان [English] seyed Hamidreza Raoof 1 Ghodratollah Khayatian 2 1 Faculty member of Jihad-e-Daneshgahi Institute of Humanities and Social Studies 2 Department of Religions and Mysticism, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran چکیده [English] Among the important theological topics, the topic of "how God created in existence" deals with how beings multiply from God. This is one of the first and most key topics in ontology mapping, and the study of its structure and criteria is effective in better understanding other components of the worldview. In addition, examining this issue helps to structure the worldview and identify the coherence that governs it. In this article, by examining the way of God's creation in cosmic mysticism, the structure and coherence of the ontology that governs it has been examined and criticized. This research with the help of descriptive-analytical method, after describing the approach of cosmic mysticism, by analyzing its views and opinions with the help of two models of the transverse structure of the universe and the structure of the longitudinal chain of existence, has shown that God's creation in cosmic mysticism In terms of coherence with its other components, it faces many problems. In other words, cosmic mysticism has problems in clearly explaining how God's creation is, and has encountered structural ambiguities and contradictions in the relationship between the components of existence and God's creation in the process of existence. کلیدواژه‌ها [English] Cosmic mysticism ring mysticism Mohammad Ali Taheri God's creation ontology

تحلیل و بررسی الهیات سلبی بمثابه تقریر نظریه «عینیت» در اندیشه کلینی، شیخ صدوق، علامه حلی و فاضل مقداد نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان محمدعلی اسماعیلی 1 عزالدین رضانژاد 2 1 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی و پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی، گروه ادیان ابراهیمی 2 استاد و عضو هیئت علمی گروه کلام اسلامی جامعه المصطفی العالمیه 10.22034/pke.2022.13077.1631 چکیده «الهیات سلبی» به مثابه نظریه‌ای مهم و پرطرفدار در ادیان ابراهیمی، بر مؤلفه سلبی‌گروی در حوزه خداشناسی تأکید داشته، ساحت‌ها، رویکردها و تقریرهای مختلفی دارد که شاخص‌ترین آن‌ها در میان متکلمان امامیه، رویکرد الهیات سلبی به مثابه تقریر نظریه «عینیت» است. این رویکرد، رابطه نظریه عینیت و الهیات سلبی را در کانون بررسی قرار داده، در پی سازگار انگاری این دو نظریه است و مورد پذیرش ثقةالاسلام کلینی، شیخ صدوق، علامه حلی و فاضل مقداد قرار دارد. از رهگذر این جستار که با روش توصیفی، تحلیلی و با هدف تقریر و ارزیابی این رویکرد سامان یافته، آشکار می‌شود که این نظریه سه مؤلفه برجسته دارد؛ 1. سلبی‌انگاری صفات ثبوتی در ساحت هستی‌شناختی؛ 2.سازگاری سلبی‌انگاری صفات ثبوتی با بساطت ذات الهی و ناسازگاری ثبوتی‌انگاری آن‌ها با بساطت ذات(برهان نظریه)؛ 3. تقریر نظریه عینیت در سایه سلبی‌انگاری صفات ثبوتی. با این همه، به ‌نظر می‌رسد هیچ کدام از این مؤلفه‌ها موجه نیست و این نظریه علاوه بر اشکالات درونی، نمی‌تواند تقریرکننده نظریه عینیت باشد. کلیدواژه‌ها الهیات سلبی عینیت صفات با ذات الهی ثقةالاسلام کلینی شیخ صدوق علامه حلی فاضل مقداد عنوان مقاله [English] ارزیابی الهیات سلبی به‌مثابه تقریر نظریه «عینیت» در اندیشه کلینی، شیخ صدوق، علامه حلی و فاضل مقداد نویسندگان [English] Mohammad Ali Esmaeili 1 ezzoddin rezanejad 2 1 Al-Mustafa Al-Alamiyah Community 2 Professor of Al-Mustafa International University چکیده [English] الهیات سلبی به‌مثابه نظریه‌ای مهم و پرطرفدار در ادیان ابراهیمی، بر مؤلفه سلبی‌گروی در حوزه خداشناسی تأکید داشته، ساحت‌ها، رویکردها و تقریرهای مختلفی دارد که شاخص‌ترین آنها در میان متکلمان امامیه، رویکرد الهیات سلبی به‌مثابه تقریر نظریه «عینیت» است. این رویکرد، رابطه نظریه عینیت و الهیات سلبی را در کانون بررسی قرار داده، در پی سازگارانگاری این دو نظریه است و مورد پذیرش ثقةالاسلام کلینی، شیخ صدوق، علامه حلی و فاضل مقداد قرار دارد. از رهگذر این جستار که با روش توصیفی -تحلیلی و با هدف تقریر و ارزیابی این رویکرد سامان یافته، آشکار می‌شود که این نظریه سه مؤلفه برجسته دارد: الف. سلبی‌انگاری صفات ثبوتی در ساحت هستی‌شناختی؛ ب. سازگاری سلبی‌انگاری صفات ثبوتی با بساطت ذات الهی و ناسازگاری ثبوتی‌انگاری آنها با بساطت ذات (برهان نظریه)؛ ج. تقریر نظریه عینیت در سایه سلبی‌انگاری صفات ثبوتی. اما به‌نظر می‌رسد هیچکدام از این مؤلفه‌ها موجه نیست و این نظریه علاوه بر اشکالات درونی، نمی‌تواند تقریرکننده نظریه عینیت باشد. کلیدواژه‌ها [English] الهیات سلبی عینیت صفات با ذات الهی ثقةالاسلام کلینی شیخ صدوق علامه حلی فاضل مقداد

بررسی گستره عصمت انبیای الهی از دیدگاه ابومنصور ماتریدی با محوریت آیات منافی عصمت نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان روح الله سعیدی فاضل 1 حسن خرقانی 2 1 دانشجوی دکتری دانشگاه علوم اسلامی رضوی دانشجوی دکتری گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و رئیس پژوهشکده بین المللی امام رضا (ع) جامعه المصطفی العالمیه خراسان 2 عضو هیئت علمی گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ایران، مشهد مقدس 10.22034/pke.2022.13818.1677 چکیده عصمت انبیاء الهی از جمله مهم­ترین و کلان­ترین مباحث کلامی است که متکلمان فریقین نسبت به ماهیت، منشأ، مبانی، ادله و گستره آن نظریات مختلفی مطرح نموده­اند. از این میان، مبحث گستره عصمت انبیاء از منظر قرآن کریم، بحثی بنیادین و دراز دامن بوده که به تعدد مکاتب کلامی، آراء و انظار مختلفی بیان شده است. در این میان متکلمان امامیه قلمرو عصمت را حداکثری دانسته و سایر مکاتب مراتب مختلفی را برای آن ذکر نموده­اند. از معدود متکلمان اهل سنت ابومنصور ماتریدی است که هم­کلام و هم­رأی با شیعه امامیه بوده و گستره عصمت را از تلقی، حفظ، ابلاغ وحی، دوری از معاصی و جلب طاعات فراتر دانسته و آن را در حوزه نسیان و خطا نیز ساری و جاری می­داند. اگرچه طرفداران مکتب ماتریدیه نگاه او را ذکر نکرده و رأی دیگری را برگزیدند، اما این دیدگاه از درون استنباط‌های تفسیری او قابل مشاهده است. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه­ای، آرای ابومنصور ماتریدی پیرامون آیات موهم تنافی عصمت انبیاء در قرآن کریم را به صورت کامل استقصاء نموده و توجیه ماتریدی در زمینه رفع این تناقض را گردآورده و ضمن بررسی آن، دیدگاه قلمرو حداکثری عصمت انبیاء الهی از دیدگاه ماتریدی را اثبات می­نماید. کلیدواژه‌ها ماتریدی عصمت قرآن کریم انبیاء قلمرو عصمت عنوان مقاله [English] Examining the scope of infallibility of divine prophets from the point of view of Abu Mansour maturidi with the character of verses contrary to infallibility نویسندگان [English] rouhollah saeedi fazel 1 hasan kharaghani 2 1 PhD student in Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences. Head of Imam Reza International Research Institute, Mostafa International University of Khorasan 2 Faculty member of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran چکیده [English] The infallibility of the divine prophets is one of the most important and major theological issues that the theologians of the two sects have proposed different theories regarding its nature, origin, principles, arguments and scope. Among these, the issue of the scope of the infallibility of the prophets from the perspective of the Holy Quran has been a fundamental and long-standing discussion that has been expressed through a number of theological schools, different opinions and views. In the meantime, Imami theologians have considered the realm of infallibility as maximum and other schools have mentioned different levels for it. Abu Mansour maturidi is one of the few Sunni theologians who is in agreement with the Imami Shiites and extends the scope of infallibility from considering, preserving, and communicating revelation; He considers the avoidance of sins and the attainment of obedience to be beyond, and considers it to be valid in the realm of forgetfulness and error. Although the supporters of the Maturidian school did not mention his view and chose another opinion, this view can be seen from his interpretive inferences. Using a descriptive-analytical method and using library sources, Abu Mansour Maturidi's views on the important contradictory verses of the infallibility of the prophets in the Holy Quran have been thoroughly investigated and Maturidi's justification for resolving this contradiction has been collected. The maximum realm proves the infallibility of the divine prophets from the point of view of Maturidi. کلیدواژه‌ها [English] Maturidi Infallibility Holy Quran Prophets Realm of Infallibility

واکاوی فعل اختیاری و چگونگی تکوّن آن در اندیشه علامه طباطبایی نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان زهرا نقوی 1 رضا اکبریان 2 1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس، تهران 2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران 10.22034/pke.2022.12770.1595 چکیده «اختیار» به معنایى که انسان به نظر ساده و سطحى مى‌پذیرد، تحقق ندارد. عوامل بسیاری- آگاهانه و ناآگاهانه- در تحقق فعل خارجی دخیل هستند. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی، منطقی به دیدگاه علامه طباطبایی(ره) پرداخته می­شود که چه مراحلی را در بروز رفتار بیرونی فرد ترسیم نموده و کدام دلیل درونی یا بیرونی را سبب جهت‌دهی رفتار فرد معرفی می­کند. لازمه پاسخ به این پرسش بررسی مبادی فعل و عوامل انگیزشی مؤثر بر آن­ مبادی است که جمعاً مراحل فعل را شکل می‌دهند. با غور در آثار علامه و تحلیل بیانات ایشان فهمیده می­شود که هر فعلی مسبوق به یک سری مبادی درونی و بیرونی از سنخ ادراکی، تحریکی است که طی چند مرحله(9 مرحله درونی و دو مرحله بیرونی) به وقوع فعل می‌انجامد. عوامل درونی عبارت‌اند از: قوای نفس، علل غایی، گرایش­ها، ادراکات، شوق، اراده، قوه عامله، عمل و ملکات نفسانی. علاوه بر این، محیط بیرونی و بعث و هدایت‌های الهی نیز در نوع عمل و انگیزش فعل دخیل هستند. این مبادی و لایه­ها با فعل محقق در خارج تأثیر دوسویه به مثابه قوس صعود و نزول داشته و تأثیر مستقیمی بر فهم معنای اختیار، ملاک فعل اختیاری و دامنه آن دارد. کلیدواژه‌ها فعل اختیاری مبادی فعل عوامل انگیزشی مراحل تکوّن علامه طباطبایی عنوان مقاله [English] voluntary action and how it evolved in Allameh Tabatabai's thought نویسندگان [English] zahra naghavi 1 reza akbarian 2 1 PhD student in Islamic Philosophy and Theology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran 2 Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Tarbiat Modares University, Tehran چکیده [English] Authority is not realized in the sense that man considers simple Many factors - consciously and unconsciously - are involved in the realization of a foreign act. It is essential to examine the principles of action (or inaction) and the factor influencing the realization of external action in order to better understand the meaning of authority, the criterion of the voluntary action and its copes. What is answered in this article is about what stages and principles Allameh Tabatabai (RA) have drawn in the occurrence of behavior and what motivating factor does he consider effective in practice? And which internal or external reasons he introduces the cause of directing one's behavior? Examining the works of Allameh and analyzing her statements, it is understood that every action (leaving action here is also carelessly known as an action) has preceded a series of internal and external principles of perceptual-stimulation type. Therefore, the principles of action are divided into two categories: perceptual and stimulation, which lead to the occurrence of the action in several stages(Nine internal stages and two external stages) Internal factors include: Soul powers, ultimate causes, tendencies, perceptions, passion, will, agent, action, sensual properties. In addition, the external and Baathist environment and divine guidance are also involved in the type of action and motivation of the action. These principles and layers are realized with the action outside and have a two-way effect as an arc of ascent and descent and have a direct effect on the range of authority کلیدواژه‌ها [English] Optional verb principles of action motivational factors stages of development Allameh Tabatabai

بررسی تطبیقی اجتهاد پیامبر(ص) از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی، فخر رازی و علامه حلی نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان عبد الحمید موسوی 1 محمد هادی عبدخدایی 2 مرتضی نوروزی 3 1 گروه فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان 2 استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد 3 استادیار گروه فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه خراسان 10.22034/pke.2022.12916.1611 چکیده یکى از مباحث مهمی کلامی، اجتهاد پیامبر اکرم` است. که ثمراتی کلامی فروان دارد یکی از ثمرات شاخص آن حوزه نصب امام توسط پیامبر اکرم است. آیا حضرت از پیش خود بدون وحی اظهار نظر می‌کردند؟ دیدگاه های مختلفی از سوی متکلمان ارائه شده است. این نوشتار به روش توصیفی، تحلیلی به بررسی تطبیقی موضع سه اندیشمند شاخص از سه مکتب شیعی، اشعری و معتزلی می‌پردازد. علامه حلی از متکلمان شیعه و فخر رازی از متکلمان اشعری وقوع اجتهاد از سوى پیامبراکرم` را در فرض فقدان وحی نفى کرده‏اند. در مقابل، قاضی عبدالجبار معتزلی، به اجتهاد پیامبر در موارد فقدان وحی معتقد شده است. به نظر نویسنده، روشن نبودن مراد از اجتهاد و حوزه آن، و عدم توجه به مرزدانش و علم پیامبر` با اجتهاد مصطلح، باعث شده است که در این زمینه دیدگاه‏های متفاوتی از طرف اعلام ثلاثه ارائه شود. از این رو، نویسنده در این نوشتار تلاش کرده است تا با توضیح مراد اجتهاد و تعیین دانش و منبع دانش پیامبر` که سبب اختلاف در اجتهاد آن حضرت گردیده است را مشخص کند. کلیدواژه‌ها قرآن پیامبر عصمت اجتهاد پیامبر قاضی عبدالجبار فخررازی علامه حلی عنوان مقاله [English] A Comparative Study of the Prophet's Ijtihad from the Perspective of Judges Abdul Jabbar, Fakhr Razi and Allameh Helli نویسندگان [English] abdolhamid muosavi 1 Mohammad Hadi Abdkhodaei 2 Morteza Norouzi 3 1 m 2 Assistant Professor Ferdowsi University 3 Assistant Professor Al-Mustafa International University چکیده [English] One of the important theological topics is the ijtihad of the Holy Prophet (PBUH). Which has many theological fruits, one of the significant fruits of that area is the installation of the Imam by the Holy Prophet (PBUH). Did the Prophet comment beforehand without revelation? Different views have been presented by theologians. This article deals with the descriptive-analytical method of comparative study of the position of three prominent thinkers from three schools: Shiite, Ash'ari and Mu'tazilite. Allama Hali, a Shiite theologian, and Fakhr Razi, an Ash'arite theologian, have denied the occurrence of ijtihad by the Holy Prophet (PBUH) on the premise of lack of revelation. Judge Abdul Jabbar Mu'tazili, on the other hand, believes in the ijtihad of the Prophet (pbuh) in the absence of revelation. According to the author, the ambiguity of the meaning of ijtihad and its scope, and the lack of attention to its boundaries and the knowledge of the Prophet (PBUH) with the term ijtihad, has led to different views in this regard by the announcement of the three. Therefore, in this article, the author has tried to explain the meaning of ijtihad and determine the boundaries of the knowledge and science of the Prophet (PBUH) to determine the reason for the dispute about the ijtihad of that Imam (who has been prescribed a message for that Imam). کلیدواژه‌ها [English] Quran Prophet Infallibility Ijtihad of the Prophet (PBUH) Judge Abdul Jabbar Fakhr Razi Allama Hali

نقد و بررسی قواعد «آنسلم» در شناخت «موجود کامل» نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان محمدصدرا محمدی 1 عباس یزدانی 2 1 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دین دانشگاه تهران 2 دانشیار فلسفه دین دانشگاه تهران 10.22034/pke.2022.13292.1640 چکیده «الهیات کمال» رویکردی است که با تکیه بر تعریف خدا به موجودی که در تمام جنبه‌ها کامل است، به تفسیر مفهوم خدا و تحلیل صفات او می‌پردازد. آنسلم نخستین کسی است که تحلیلی نظام‌مند از مفهومِ موجود کامل ارائه می‌دهد. از آنجا که مباحث بعدیِ فیلسوفان واکنشی به نظرات اوست، لذا تبیین آراء وی اهمیت خاصی دارد. در این مقاله بر اساس روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش پرداخته می‌شود که بر اساس دیدگاه آنسلم، چه قواعدی را می‌توان برای شناخت تفصیلیِ موجود کامل و همچنین استخراج صفات الهی به کار گرفت. هدف این مقاله تبیین نقاط ضعف و قوت دیدگاه آنسلم است. در مجموع می‌توان پنج قانون کلی را از عبارات آنسلم استخراج کرد؛ او ابتدا سعی می‌کند بر پایه‌ مقایسه میان موجودات جهان به این هدف برسد. مهم‌ترین نقد این شیوه آن است که نمی‌تواند مهم‌ترین هدف الهیات کمال، یعنی استخراج صفات الهی را به درستی تأمین کند. آنسلم در موضعی دیگر، مقایسه میان وضعیت‌های مختلفِ یک موجود را محور کار قرار می‌دهد. او در آثار بعدی‌اش همین شیوه را دنبال می‌کند و در نهایت به این نتیجه می‌رسد که چون خداوند در بالاترین وضعیتِ قابل تصور قرار دارد، بنابراین هر امر قابل تصوری را که اتصاف به آن بهتر از عدم اتصاف به آن است، باید دارا باشد. می‌توان قاعده‌ نهایی آنسلم را پس از انجام اصلاحاتی، قابل دفاع دانست؛ به این صورت که با اضافه کردن قیودی، امکان تعارض بین صفاتی را که خداوند می‌تواند در نظر ابتدایی داشته باشد، لحاظ ‌گردد. کلیدواژه‌ها الهیات کمال موجود کامل خداباوری آنسلمی صفات الهی آنسلم عنوان مقاله [English] Critique of Anselm's principles in knowing the Perfect Being نویسندگان [English] Mohammadsadra Mohammadi 1 Abbas Yazdani 2 1 Department of Philosophy, Faculty of Theology, University of Tehran چکیده [English] Theology of perfection is an approach that interprets the concept of God and analyzes His attributes, relying on the definition of God as a being who is perfect in all aspects. Anselm is the first to offer a systematic analysis of the full existing concept. Since the subsequent discussions of philosophers are a reaction to his views, it is important to explain his views. In this article, based on the descriptive-analytical method, we address the question that according to Anselm's view, what rules can be used for a complete detailed knowledge and extraction of divine attributes? Our purpose in this article is to explain the strengths and weaknesses of Anselm's view. In total, five general rules can be derived from Anselm's expressions. He first tries to achieve this goal based on comparisons between the creatures of the universe. The shortcomings of this method make him focus on comparing different situations of an organism. Anselm concludes that because God is in the highest conceivable state, every conceivable thing that is better to attribute to it than not to attribute to it must be attributed to him. Anselm's final rule can be considered defensible after reform. کلیدواژه‌ها [English] Perfect theology perfect being Anselm theism divine attributes

معیارهای صحیح فهم آیات «امامت» از دیدگاه علامه میرحامدحسین با تأکید بر آیه «تطهیر» نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان رحیم حاصلی ایرانشاهی 1 نفیسه زارعی 2 1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم 2 دانشجوی دکترا پردیس فارابی 10.22034/pke.2022.9544.1420 چکیده علامه میرحامدحسین در کتاب شریف «عبقات­الانوار»، به اشکالات مطرح شده از جانب عبدالعزیز دهلوی بر تفاسیر شیعه از آیه تطهیر که به استناد قرائن مختلف در شأن اهل بیتD نازل شده، پاسخ داده است. ایشان ضمن پاسخ به این اشکالات، شرایط صحت و میزان اعتبار هر یک از قراین فهم آیات را نیز تبیین نموده­ است. آنچه ایشان ارائه نموده است معیارهایی برای فهم صحیح آیات قرآن کریم و پاسخ به اشکالات مشابه در خصوص دیگر آیات است. در این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی، ابتدا به تبیین و بررسی این معیارها از دیدگاه علامه میرحامدحسین پرداخته شده است. این معیارها در ضمن تبیین مراد واقعی آیه تطهیر توسط ایشان بیان شده است. در گام دوم، این پژوهش بر اساس معیارهای استخراج شده، به ارزیابی میزان صحت مهم‌ترین اشکالات علمای اهل­سنت بر دیگر آیات مرتبط با مسئله امامت و ولایت اهل بیتD ­پرداخته و نشان داده است که معیارهای عقلایی فهم نص قرآن کریم که توسط میرحامد حسین ارائه شده است، چگونه در حل آن اشکالات نیز راهگشا هستند. رویکرد این پژوهش، قرآن‌محوری است که بر مبنای آن، محکمات دینی(بدیهیات عقلی، سنت قطعی، گزارشات قطعی تاریخی و...) بر محور قرآن کریم، داور اندیشه­ها و عملکردهای دینی است. کلیدواژه‌ها علامه میرحامدحسین آیات امامت آیه تطهیر معیارهای فهم آیات قراین مفسره عنوان مقاله [English] Correct criteria for understanding the verses of Imamate from the perspective of Allama Mir Hamid Hussein نویسندگان [English] rahim haseli 1 د د 2 1 University of Holy Quran Sciences and Education 2 ئ چکیده [English] Allama Mir Hamid Hussein in his noble book "Abqat al-Anwar" has responded to the objections raised by Abdul Aziz Dehlavi on the Shiite interpretations of the verse of purification which have been revealed in the honor of the Ahl al-Bayt based on various evidences. While answering these problems, he has explained the conditions of correctness and validity of each of the evidences of understanding the verses; Matters that have been written in the books of methodology of interpretation that have been written recently. What he has presented are criteria for a correct understanding of the verses of the Holy Qur'an and answering similar problems regarding other verses. In this research, first, these criteria are explained and examined from the perspective of Allameh Mir Hamid Hossein (RA).These criteria have been stated by Allameh while explaining the true meaning of the verse of purification. The present study, then, based on the extracted criteria, evaluates the accuracy of the most important problems of Sunni scholars on other verses related to the issue of Imamate and guardianship of the Ahl al-Bayt و and has shown how these rational criteria for understanding the text of the Holy Qur'an Solving those bugs are also helpful. The approach of this research is the Qur'an-based one, based on which religious courts (rational axioms, definite tradition, definitive historical reports, etc.) based on the Holy Qur'an, judge religious thoughts and practices. کلیدواژه‌ها [English] "Allama Mir Hamid Hussein" "Verses of Imamate" "Verse of Purification" "Criteria of Interpretation" "Interpretive Qur'an"

خوانشی تحلیلی بر اثر بخشی معرفت در پیوند «وحی» و «عصمت انبیاء» در نگاه صدرالمتألهین نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسنده عابدین درویش پور استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه لرستان 10.22034/pke.2022.13062.1628 چکیده یکی از مبانی مهم اعتقادی مشترک مسلمانان عصمت پیامبر` است که در خصوص چگونگی و محدوه زمانی آن نظرات مختلفی مطرح شده است. ملاصدرا در تبیین عصمت، نگاه جامعی دارد که به رغم اختلافات ظاهری در بیانات گوناگون وی می­توان همه عبارات وی را به اثربخشی معرفت در ماهیت عصمت ارجاع داد. وی، «وحی» و «عصمت» را هم‌پیوند دانسته که در فرایند تبیین و اثربخشی معرفت امکان‌پذیر است. پدیده وحی بالاترین مرتبه کشف معنوی است و این مرتبه پیامبر` را از هرگونه خطا مصون می‌سازد. وی همچنین زمینه عصمت نبی در دریافت و ابلاغ وحی را با تبیین ویژگی‌های وجودی انسان کامل پاسخ می‌دهد. بر این اساس، فرشتگان الهی به لحاظ مرتبه وجودی پایین‌تر از انسان کامل قرار دارند. درباره محدوده زمانی عصمت، معتقد به عصمت انبیا قبل و بعد از نبوت است، اگرچه این امکان وجود دارد که نفس نبی در کودکی به درجه نبوت نرسیده باشد اما «روح القدس» که به مرتبه‌ای از نفس نبی تعلق دارد، در دوران کودکی نیز وی را از انجام گناه باز می‌دارد. این جستار به تحلیل اثربخشی معرفت در پیوند وحی و عصمت در نگاه ملاصدرا پرداخته است. کلیدواژه‌ها عصمت وحی معرفت ملاصدرا روح القدس عنوان مقاله [English] خوانشی تحلیلی براثر بخشی معرفت در پیوند وحی و عصمت انبیاء در نگاه صدرالمتالهین نویسنده [English] Abdin Darvishpour Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, Lorestan University چکیده [English] یکی از مبانی مهم اعتقادی مشترک مسلمانان عصمت پیامبر(ص) است که در خصوص چگونگی و محدوه ‏زمانی آن نظرات مختلفی مطرح شده است. ملاصدرا در تبیین عصمت، نگاه جامعی دارد که به رغم ‏اختلافات ظاهری در بیانات گوناگون وی می‌توان همه‌ی عبارات وی را به اثربخشی معرفت در ماهیت ‏عصمت ارجاع داد. وی وحی وعصمت را هم پیوند می داند که در فرآیند تبیین و اثربخشی معرفت ‏امکان پذیراست.‏ پدیده وحی بالاترین مرتبه کشف معنوی است و این مرتبه پیامبر(ص) را از هرگونه خطا مصون می سازد‎. ‎وی همچنین زمینه عصمت نبی در دریافت و ابلاغ وحی را با تبیین ویژگی های وجودی انسان کامل ‏پاسخ می دهد.براین اساس فرشتگان الهی به لحاظ مرتبه وجودی پایین تر از انسان کامل قرار دارند.در باره ‏محدوده زمانی عصمت، معتقد به عصمت انبیا قبل و بعد از نبوت است‎.‎‏ اگرچه این امکان وجود دارد، که ‏نفس نبی در کودکی به درجه نبوت نرسیده باشد اما((روح القدس)) که به مرتبه ای از نفس نبی تعلق دارد در ‏دوران کودکی نیز وی را از انجام گناه بازمی دارد.این جستار به تحلیل اثربخشی معرفت در پیوند وحی و ‏عصمت در نگاه ملاصدرا پرداخته است.‏ کلیدواژه‌ها [English] عصمت وحی معرفت ملاصدرا روح القدس

تحلیلی بر بنیادی‌ترین و کاربردی‌ترین مفاهیم نظری و عملی در گفتمان سلفیان جهادی معاصر نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسنده حمزه علی بهرامی استادیار دانشکده الهیات ومعارف گروه معارف دانشگاه اصفهان 10.22034/pke.2022.13927.1681 چکیده سلفیان جهادی تکفیری یکی از گروهای وابسته به جریان اهل‌حدیث اهل سنت هستند. در قاموس فکری این جنبش عمل‌گرایی و جهاد یکی از اصلی‌ترین سازوکارهای ایجاد تغییر و تحول در جامعه است. نظر به گستردگی این جنبش و تأثیرگذاری آن در جهان اسلام معرفت و شناخت مبانی فکری این جریان یک ضرورت است. این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که بنیادی‌ترین مفاهیم نظری و عملی در گفتمان سلفیان جهادی کدام‌اند؟ و این مفاهیم چه نقشی در کنش­های جهادی­ها ایفا می‌کنند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که کلیدواژه‌هایی نظیر «کفر» و «ایمان»، «توحید در حاکمیت»، «تشکیل خلافت اسلامی»، «مبارزه با حاکمیت طاغوت»، «هجرت»، «عمل‌گرایی»، «پیوستگی میان ایمان و عمل»، «اصالت عمل»، «مخالفت با تفکر ارجاعی»، «توجه به نص قرآن» و «بی‌توجهی به مذاهب اربعه اهل سنت» از مؤلفه‌های این جنبش‌ها به شمار می‌روند. کلیدواژه‌ها سلفیان جهادی حاکمیت تکفیر جهاد جاهلیت ابن تیمیه عنوان مقاله [English] تحلیلی بر بنیادی‌ترین و کاربردی ترین مفاهیم نظری و عملی در گفتمان سلفیان جهادی معاصر نویسنده [English] hamzeh ali bahrami دانشگاه اصفهان دانشکده الهیات ومعارف گروه معارف چکیده [English] سلفیان جهادی تکفیری یکی از گروهای وابسته به جریان اهل‌حدیث اهل سنت هستند. در قاموس فکری این جنبش عمل‌گرایی و جهاد یکی از اصلی‌ترین سازوکارهای ایجاد تغییر و تحول در جامعه است. نظر به گستردگی این جنبش و تأثیرگذاری آن در جهان اسلام معرفت و شناخت مبانی فکری این جریان یک ضرورت است. این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که بنیادی‌ترین مفاهیم نظری و عملی در گفتمان سلفیان جهادی کدامند؟ این مفاهیم چه نقشی در کنش‌های جهادی‌ها ایفا می کنند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که کلیدواژه‌هایی نظیر کفر و ایمان، توحید در حاکمیت، تشکیل خلافت اسلامی، مبارزه با حاکمیت طاغوت، هجرت، عمل‌گرایی و پیوستگی میان ایمان و عمل و اصالت عمل و مخالفت با تفکر ارجاعی و توجه به نص قران و بی‌توجهی به مذاهب اربعه اهل سنت از مؤلفه‌های این جنبش‌ها است. بی‌توجهی به مذاهب اربعه اهل سنت از مؤلفه‌های این جنبش‌ها است. کلیدواژه‌ها [English] سلفیان جهادی" " حاکمیت" "تکفیر" " جهاد" " جاهلیت" "ابن تیمیه

چگونگی سنت «تزیین» درباره اهل باطل و پاسخ به شبهات آن با تأکید بر مدل فرایندی نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسندگان محمدعلی وطن دوست 1 محمد تشکری آبقد 2 1 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد 2 طلبه سطح سه رشته کلام اسلامی مدرسه علمیه عالی نواب 10.22034/pke.2022.13022.1623 چکیده در نظام خلقت، قوانینی وجود دارد که در عرف دینی و قرآنی از این قوانین به «سنت­های الهی» یاد می­شود. یکی از مهم­ترین سنت­های الهی که نقش اساسی در هدایت و ضلالت دارد و در مورد انسان جاری می­شود سنت «تزیین» است. سنت تزیین نسبت به اهل حق و باطل به دو دسته مطلق و مقید، تقسیم می‌شود. از آنجا که سنت تزیین نقش اساسی در هدایت و ضلالت انسان دارد و نیز با نظر به اینکه این سنت در آیات قرآنی به شیطان و خداوند متعال نسبت داده شده، زمینه‌ساز بروز شبهاتی گردیده است. در پژوهش حاضر چگونگی جریان سنت تزیین درباره اهل باطل به شیوه توصیفی، تحلیلی و با رویکرد پاسخ به شبهات و با تأکید بر مدل فرایندی، مورد بازخوانی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان این نتیجه به دست آمده است که سنت تزیین نسبت به اهل باطل، نتیجه اختیار و رفتار خود آنان است و برایند دیگر سنت‌های الهی از قبیل سنت هدایت، تبشیر و تحذیر، اراده و اختیار، بازخورد اعمال و امداد می‌باشد. کلیدواژه‌ها سنت تزیین سنت مطلق سنت مقیّد اهل حق اهل باطل تسویل عنوان مقاله [English] How the tradition of decoration about oppressors flows and responds to its suspicions by emphasizing the process model نویسندگان [English] Mohammad Ali Vatandoost 1 mohammad tashakori 2 1 Assistant Professor of Philosophy and Islamic Wisdom of Ferdowsi University of Mashhad 2 student چکیده [English] There are laws in the system of creation which are called "divine traditions" in religious and Qur'anic custom. One of the most important divine traditions that plays an essential role in guidance and misguidance and is applied to human beings is the tradition of decoration. The tradition of decoration is called a tradition in which things (whether action, speech, etc.) appear beautiful in the eyes of human beings in a way that the person is fascinated by it. The tradition of decoration can be divided into two categories, absolute and restricted, towards the people of truth and falsehood. Also, since the tradition of decoration has a fundamental role in the guidance and misguidance of human beings, and also considering that this tradition is attributed to Satan and God Almighty in some verses of the Qur'an, it has given rise to doubts. In the present study, the flow of the tradition of decoration about the false has been studied and analyzed in a descriptive-analytical manner with an approach to answering doubts and emphasizing the process model. In the end, it is concluded that the tradition of adornment towards the false ones is the result of their own will and behavior, and the result of other divine traditions such as the tradition of "guidance, preaching and warning, will and authority, feedback of actions and relief". کلیدواژه‌ها [English] Sunnah of decoration absolute Sunnah Sunnah of restraint people of truth people of falsehood

بررسی رهیافت و اشکالات تئودیسۀ «جبران الهی» مک‌کورد آدامز نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی نویسنده سید مهدی سجادی دکتری مبانی نظرس اسلام فارغ التحصیل دانشگاه فردوسی 10.22034/pke.2022.12666.1567 چکیده مسئله «شر» که از آن تعبیر به «پناهگاه الحاد» می‌شود، در کلام جدید بحثی زنده و پویاست که با تقریرات و نیز دفاعیات و تئودیسه‌های متعدد مواجه است. «تئودیسه جبران الهی» تلاشی الهیاتی از سوی «مک کورد آدامز» برای تبیین چگونگی سازگاری منطقی شرور با خدای مطلقاً خیرخواه است که کمتر به زوایا و نقد آن توجه شده است. در این پژوهش با روش تحلیل محتوا، سعی در تبیین این رهیافت شده و به بیان و ارزیابی اشکالات و دفاعیات آن پرداخته شده است. آدامز در رهیافت خود سعی در تغییر نگاه به مسئله شر از «مسئله‌ای انتزاعی» به «مسئله‌ای وجودی» دارد و با عبور از پاسخ‌های ابزار انگارانه مبتنی بر بهترین جهان ممکن به ارتباط وجودی و معنابخش شرور ورود نموده و تعالی بخشی شرور را از طریق اتصال و همگونی وجودی با خداوند که والاترین پاداش و جبران الهی است، مطرح ‌می‌سازد. هچنین وی بر ناقص بودن درک ما از اهداف الهی، توصیه به خروج از حالت تدافعی در مواجهه با مسئله شرور، تمرکز بر ذات بی‌نهایت خیر الهی و تجارب خداگونه تأکید نموده است. از جمله اشکالات این نظریه تقابل فلسفه و دین در مسئله شر، عدم الزام اخلاقی خداوند، عدم کفایت جبران، عدم توجیه این جهانی شرور، عدم تلاش برای کاهش شرور می‌باشد. کلیدواژه‌ها مسئله شر تئودیسه جبران الهی مارلین مک کورد آدامز شرور دهشتناک جهان‌گرایی عنوان مقاله [English] Analyzing problems and Attitude Toward Marilyn McCord Adams ’s compensation Theodicy نویسنده [English] seyed mahdi sajadi PhD in Theory Fundamentals of Islamو Graduated from Ferdowsi University چکیده [English] The issue of evil, which is interpreted as the refuge of atheism, is a lively and dynamic debate in the New theology. Theodicy of Divine Compensation is a theological attempt by McCord Adams to explain how the wicked rationally reconcile with an absolutely benevolent God that has received less attention and angles. In this research, with the method of content analysis, an attempt has been made to explain this approach and to express and evaluate its drawbacks and defenses. She tries to change the view of the problem of evil from an abstract problem to an existential problem. And by passing through instrumentalist answers based on the best possible world, it enters into the existential and meaningful connection of the evil and raises the transcendence of the evil through the connection and oneness of existence with God, which is the highest divine reward and compensation. She also emphasizes: a. the imperfection of our understanding of divine purposes, b. the recommendation to step out of defense in the face of evil, c. the focus on the infinite essence of divine goodness, and d. God-like experiences. In this research, an attempt has been made to explain this approach and its drawbacks and defenses have been expressed and evaluated. These problems are such things as the confrontation of philosophy and religion in the issue of evil, the lack of moral obligation of God, the inadequacy of reparation, the lack of justification for evil in this world, the lack of efforts to reduce evil. کلیدواژه‌ها [English] Evil Problem Compensation Theodicy Marilyn McCord Adams horrendous evil Universalism