🔶موضوع : شکل های متفاوت فرشته مرگ‌ در قبض نمودن ارواح 🔶از امام صادق (ع) سوال شد آيا مؤمن از جان كندن خود ناراحت میشودفرمود : نه، به خدا، زمانى كه ملك الموت براى ستاندن جانش مى آيد، او بى تابى مى كند. امّا ملك الموت به او مى گويد : اى دوست خدا بى تابى مكن؛ زيرا سوگند به آنكه محمّد(ص) را برانگيخت، من از پدر مهربانى كه به بالينت بيايد، با تو خوش رفتارتر و مهربانترم ... در اين هنگام، چيزى براى او خوشتر از اين نيست كه جانش ستانده شود و به منادى بپيوندد. متن حدیث : سئل عن الإمامُ الصّادق(ع) : هل يُكرَهُ المؤمنُ على قَبضِ رُوحِهِ ؟ ـ : لا و اللّه ِ ، إنّهُ إذا أتاهُ ملَكُ المَوتِ لقَبضِ رُوحهِ جَزِعَ عِندَ ذلكَ ، فيَقولُ لَهُ ملَكُ المَوتِ : يا وَليَّ اللّه ِ لا تَجزَعْ ، فوالّذي بَعَثَ محمّدا صلى الله عليه و آله لَأنا أبَرُّ بِكَ و أشفَقُ علَيكَ من والِدٍ رَحيمٍ لو حَضَرَكَ ، افتَحْ عَينَكَ فانظُرْ ··· فما شيءٌ أحَبَّ إلَيهِ مِنِ استِلالِ رُوحِهِ و اللُّحوقِ بالمُنادي.(کافی۱۲۷/۲) ✅۱) فرشتگان ؛ هر کدام مسئولیت تدبیر عالَم را به اذن خدا دارند . همانطوریکه مسئولیت زنده شدن ها ؛ از یک گیاه گرفته تا تولد یک فرزند ، به عُهده جناب اسرافیل است . و مسئولیت رزق با میکائیل است . و مسئولیت میراندن و اماته با جناب عزرائیل است. ✅ ۲) فرشته مرگ "عزرائیل" است ، و این بدین معناست که سلطانِ همه ی فرشتگان مربوط به مرگ است چرا که او را در این وظیفه مهم تنها نیست. در نتیجه در زیر مجموعه ی مدیریتیِ نوری او ، انبوهی از فرشتگان در کارند . ✅ ۳) فرشتگان ؛ وجود نوری دارند و نه جسمی ، و از اینجاست که میتوانند صورتهای متفاوت از خود نشان دهند و در یک لحظه در جاهای مختلفی حضور یابند همانطوریکه نور میتواند در لحظه ای مکانهای مختلفی را روشن سازد. ✅ ۴) از آنجا که مواجه شدن فرشته مرگ‌ با انسان ها یک نواخت نیست ، قبض روح هم یک نواخت نیست . فرشته مرگ‌؛با يكى از روى ملاطفت و رأفت و با صورتى زيبا وارد میشود ، و احیانا با ديگرى ،از روى غضب و شدّت و با چهره اى زشت و كريه میباشد . ✅ ۵) شكل ظهور فرشته ى مرگ در هنگام قبض روح آدمیان، بستگی به اعتقادات و باورهای فکری و رفتاری آدمی دارد. به تعبیر برخی بزرگان مانند امام خمینی ؛ فرشته مرگ آینه ای است که انسان محتضر خود را در آن میبیند. در نتیجه اگر شخص محتضر؛ دارای اعمال و نيّات و عقايد پاك باشد، فرشته ای را كه میبیند زيبا و ملاطف است ، اما اگر اعمال و افکار انسان ، زشت و پليد باشد، فرشته اى را كه مى بيند خشن و وحشتناك است. ✅ ۶) عالی ترین و بهترین برخورد فرشته مرگ از آنِ کسی است که آن شخص "ولی الله" شده باشد. درحدیث بالا ملاحظه نمودید ،واژه "ولی الله" به کار رفته ، عزراییل در قبض روح "دوستان خدا" بسیار با محبت است بگونه ای که در حدیث خواندیم مانند یک "پدر نسبت به فرزند" متمثل میشود . دوستان خدا که تعبیر شده به "ولی الله" ؛ آدمیانی هستند که از تحت سرپرستی هر چیزی غیر از خدا ، مانند شهوت ، ثروت ، قدرت خارج شود و فقط در تحت مدیریت و خواسته های خدا هستند. این چنین آدمی راحت ترین و دلچسب ترین مواجه با حضرت عزرائیل را دارد. ✅ ۷ ) از آیات قرآن استفاده میشود ؛ تمام مراحل برزخ در قبضه جناب ملک الموت است . این آیه را ملاحظه کنید ؛ که میفرماید ملک الموت قبض روح میفرماید و اوست که سیطره بر شما دارد تا زمانی که محضر رب العالمین مراجعت میکنید؛ "یتوفاکم ملک الموت الذی وُکل بکم ثم الی ربکم ترجعون ." (سجده /۱۱)

🔶موضوع : اسرار نهفته مرگ و قبر ✅ ۱) در دفن میت احکامی را شریعت محمدیه (ص) دستور فرموده که بسیار از آنها وجه اش برای ما روشن نیست که نمونه ای از آنها را تقدیم میدارم . ✅ ۲) از احکام رایج مربوط به اموات "تلقین" است و در تلقین ما اولی ترین معارف مانند اینکه خدا تو کیست و نام پیامبر تو چنین است و امامان تو اینان هستند ، گفته میشود . و سوال اینجاست که واقعا چرا ؟ حضرت استاد ما آیت الله جوادی آملی میفرمودند ؛ مرگ چنان سخت است که اولیات دینی را انسان فراموش میکند و باید به او یادآور شویم تا برایش تداعی شود . سوال اینجاست ؛ آیا این تلقین مخصوص آدم های معمولی است تا شاید در شرایط سخت قبض روح شدن ، نام خدا وپیامبر و قران و کعبه و.. یادشان رفته باشد؟ آیا همین تلقین برای بزرگترین انسانهای عالِم و با تقوا ، مستحب نیست و گفته نمیشود؟ آیا مرگ بر آنان هم کاری میکند که نام خدا و پیامبر و قرآن را فراموش کنند؟! از اینجاست که برخی گفته اند این تلقین برای "تذکّر" نسبت به زنده هاست . که البته این تحلیل هم ، درست و تمام نیست. واقعیت این است که اسرار این اموری که در شریعت آمده را نمیدانیم . ✅ ۳) در فقه فرموده اند ؛ زیر شانه راست و چپ میت دو شاخه بریده شده از درخت که تازه باشد قرار دهید . نام این دو شاخه چوب "جریده" است . در روایات برای این دو قطعه چوب چنان تاثیر مثبتی ذکر شده که حدیث داریم از حضرت صادق (ع) رسیده که فرمود : "جریده" حتا به حال کافر هم میتواند موثر باشد ؛ "الجریده تنفع المومن و الکافر" (کافی ۱۵۱/۳) در حدیث امام باقر(ع) آمده تا این دو چوب خشک نشده باشد و تر باشد عذاب به آن میت نمیرسد ؛ " یتجافی عنه العداب ک الحساب مادام رطبا" . (کافی ۱۵۲/۳) مرحوم فیض کاشانی در وافی میگوید؛ شاید وجه قرار دادن جریده در قبر و دوری عذاب این باشد که این دو چوب تا وقتی تَر هستند حیات نباتی دارند و خود این "حیات" در یک قبر میتواند باعث شود قبر مومن به حالت زنده باشد و عذابی که مربوط به مردگان است در ان قبر نازل نشود. ✅ ۴ ) پاسخی که در مورد تلقین خواندید و پاسخی که درباره "جریده" ملاحظه نمودید ، پاسخ کاملی نیست . واقعیت این است ؛ همانطوریکه متذکر شدم ، این امور از اسرار شریعت است و ما علم به آن نداریم . فقط میتوانیم بگوییم ؛ چیزهایی مثل "تلقین" و یا "جریده" و امور دیگری که در دفن اموات مستحب است ، همگی از آن دسته اموری بشمار میرود تا "رحمت الهیه" بجوشش در آید و آن میت مورد عنایت خدا قرار گیرد . ✅ ۵ ) از همین قبیل است ؛ زمان وقوع مرگ‌ ، که مثلا مرگ در شب جمعه و یا روز جمعه و یا در مناسک حج دارای فضیلت شمرده شده تا جاییکه امام صادق (ع) فرمود ؛ کسی که در شب جمعه و یا روز جمعه وفات کند عداب قبر از او برداشته میشود ؛ - من مات یوم الجمعه او لیله الجمعه رفع الله عنه عذاب القبر . (فقیه ۱۳۸/۱) این تعبیرات هم نشان از جوشش رحمت الهیه دارد. ادامه دارد..

🔶موضوع : عالَم قبر و برزخ 🔶رسول الله (ص) فرمود : " قبر (عالم برزخ) یا گلستانی از بهشت است و یا حفره ای از جهنم ؛ - القبر إما روضة من رياض الجنة ، أو حفرة من حفر النار" (امالی مفید) ✅ ۱)پس از مرگ ،براساس فرمایش معصومین(ع)؛ جسم که از شئون دنیاست در دنیا در حفره ای میماند و روح وارد عالَم نور میشود ؛ ... انه يفرق بين الارواح و الجسد فردت الروح و النور الي القدرة الاولي وترك الجسدلانه من شأن الدنيا. (علل / ۱۰۷) حجاب چهره ی جان میشود غبار تنم خوشا دمی که از این چهره پرده برفکنم (حافظ) ✅ ۲) موطن روح ، عالَم برزخ است و آن غیر از این قبری است که در قبرستان حفر میکنند. برزخ ؛ یک جهان پهناور است که دارای موجوداتی خاص و دارای احکام خاص میباشد. امام جواد (ع) میفرماید: عالم برزخ مانند عالَم خواب است ... برخی در خواب امور شادناکی را میبینند و بهرمندند، و عده ای امور خطرناکی میبینند و در هراس ... ؛ اَلْمَوْتُ .. هُوَ اَلنَّوْمُ اَلَّذِي يَأْتِيكُمْ كُلَّ لَيْلَةٍ ... فَمَنْ رَأَى فِي نَوْمِهِ مِنْ أَصْنَافِ اَلْفَرَحِ مَا لاَ يُقَادِرُ قَدْرَهُ،وَ مِنْ أَصْنَافِ اَلْأَهْوَالِ مَا لاَ يُقَادِرُ قَدْرَهُ ...(معانی الاخبار/ ۲۸۹) ✅ ۳) بعد ورود انسان به قبر و برزخ ، روح در یک قالب مربوط و مناسب با آن جهان که معروف به "قالب مثالی" است که در واقع بدنی متناسب با آن جهان است قرار میگیرد که گاهی هم به "صورت مثالی" از آن نام میبرند. وقتی از امام صادق(ع) پرسیدند، آیا درست است روح بعد از مرگ به جسم پرنده ای - که بیشتر مورد نظر اهل سنت است- تعلق میگیرد ؟ فرمود ؛ روح شامخ تر از آن است که بشکل پرنده ای درآید بلکه با قالب و صورتی مانند بدن دنیایی اش ارتباط پیدا میکند بطوریکه هرکسی او را در برزخ ببیند کاملا میشناسد:«فَاذا قبَضتهُ الله عزّوجلّ صَیَّر تلکَ الرّوحَ فی قالب کقالب فی الدُّنیا».(کافی) ✅ ۴ ) نکته مهم این است که ساختار این "بدن مثالی" و "قالب برزخی" چیست؟ عارفان با دریافت معارف رمزگونه ای که در روایات وجود دارد ، بر این مبنا هستند که این ابدان برزخی که روح بعد از مرگ با آنها اجین میشود ؛ اجسادی مثالی هستند یعنی مادی نیستند واین ابدان مثالی راانسانها بوسیله اعمالشان ، از این دنیا فراهم آورده اند و با آن محشور خواهند بود تا قیامت . ( ر.ک ؛فتوحات مکیه ۲۵۰/۲) ادامه دارد..

🔶موضوع : "بدن برزخی " 🔶 از پیچیدگی های عالَم برزخ ؛ چگونگی بدن است . آیا همین بدن مادی در احوالات برزخ و قبر نقش دارد و یا بدنی دیگر از سنخ آن عالَم است ؟ اجمالا میدانیم که این بدن پس از مرگ تبدیل به مردار میشود و بعد چند ده ها سال از او چیزی باقی نمیماند . که البته در مورد نقش این بدن مادی بعدا سخنی خواهیم داشت . خوب ، انسان با چه بدنی در برزخ حضور و اقامت موقت تا قیامت خواهد داشت ؟ امام صادق (ع) در پاسخ به سوال فوق فرمودند : "روح مؤمن از بدنش به بدني همشکل آن منتقل میشود و در بهشتی از بهشت‌های الهی قرار مي‌گيرد و تا روز قيامت متنعّم مي‌شود و روح کافر هم از بدنش به بدني کاملاً شبيه آن منتقل مي‌شود و در آتش قرار مي‌گيرد و تا روز قيامت با آن آتش عذاب ميشود.. - نُقِلَتْ رُوحُهُ مِنْ هَيْكَلِهِ إِلَى مِثْلِهِ فِي الصُّورَةِ وَ جُوزِي بِأَعْمَالِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ... وَ الْكَافِرُ يَنْتَقِلُ رُوحُهُ مِنْ جَسَدِهِ إِلَى مِثْلِهِ بِعَيْنِهِ وَ يُجْعَلُ فِي النَّارِ فَيُعَذَّبُ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ" (مفید در تصحیح الاعتقادات و مجلسی در بحار). ✅ ۱ ) ما از چگونگی بدن مثالی و شرائط حاکم بر عالم برزخ بی اطلاع ایم و خدا هم در قرآن براین بی اطلاعی مهرتایید زده است ؛ "وَنُنْشِئَكُمْ فِي مَا لَا تَعْلَمُونَ".(واقعه /۶۱) این آیه یعنی؛ انسان پس از مرگ در جایگاهی و شکلی قرار میگیرد که دست آدمیان ازعلم و آگاهی به آن بسیار دور است . ✅ ۲ ) گرچه از هویت چنین بدنی در برزخ بی اطلاعیم اما اصل وجود چنین بدنِ برزخی به تایید قرآن رسیده است ؛ "إِِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ؛ هنگامي که فرشتگان جان آنان (کافران) را مي‌گيرند، بر صورت و پشت آنها ضربه مي‌زنند." ظاهر اين آيه به روشنی دلالت دارد که این ضرب ملائکه ، مربوط به عالم برزخ است، نه قيامت. ✅ ۳) عالمان ربانی در حکمت متعالیه و عرفان براین باورند : "اين بدن مثالی ؛ جزييات‌ و حسيات‌ را درک ميكند و اين‌ جسم‌، جزئيات‌ را ادراک مي‌كند و از اين ‌رو، با گوش‌ آن‌ مي‌شنود و با چشم‌ آن‌ مي‌بيند و با بيني آن‌ استشمام‌ مي‌كند و با زبان‌ آن‌ مي‌چشد و با پوست‌ آن‌ لمس‌ مي‌كند و با دستش‌ كارها را انجام ‌مي‌دهد و با پايش‌ راه‌ مي‌رود و البته‌ تمام‌ اينها، اعضايي روحاني‌‌اند نه‌ اين ‌اعضاي طبيعي".‌ ✅ ۴) ملاصدرا گوید: "شرائط روحی که از بدن مفارقت نموده، تغییر میکند و در قالب اختصاصی خود قرار میگیرد. و این مهم بعد از سوال نکیر ومنکر صورت میگیرد.اگر بر اساس شاکله و حشر خود ، صورت بهشتی داشته باشد ، وارد بهشت میشود وحتی برای بعض نفوس بهشتی امکان تغییر صورت هم وجود دارد ." این سخن این حکیم بی مثال،در مورد بقاء روح در یک شکل متناسب با شخصیت آن میت ، مطابق با احادیث ماست و قطعا از سخنان شیخ الرئیس ابن سینا در موضوع برزخ بالاتر است. چرا ابن سینا این صورت و بدن مثالی را فقط برای اولیاء و کاملین دانسته و نه هر روحی که از بدن مفارقت کرده باشد. تفاوت دیدگاه این دو حکیم الهی ، به این است که ملاصدرا قائل به تجرد "خیال" است ولی ابن سینا قائل به مادیت آن است که بحث مفصلی در فلسفه اسلامی دارد. ✅ ۵ ) بزرگانی مانند صاحب فتوحات براین نظرند که دنیا و برزخ مانند رحم مادر و دنیاست که طفل در رحم مادر اصلا نمیتواند ذره ای از دنیای وسیع بیرون رحم مادر را تصور کند و بفهمد. پس تصور عالم برزخ و چگونگی ان برای ما که با تار وپود این دنیا زندگی میکنیم ، غیر قابل دریافت و فهم است. حکیم فردوسی‌ گوید: به بگذشتن از گورمان چاره نیست که جان را جز از گور گهواره نیست ملاصدرا در این موضوع نکات شیرینی دارد ( ر.ک ؛ تعلیقات برحکمت اشراق/۴۲۹) ✅ ۶ ) نکته قابل ذکر انتخاب مکان قبر است. "قبرمومن" باید در مکانی باشد که مورد احترام باشد و برداشت اهانت از آن نشود ، این مهم ؛ در "فقه" تبیث شده است. دفن در کنار قبور اولیاء و صالحین وشهداء خود دارای مزیت مقبولی کا در روایات بدان اشارت رفته است. اما اینکه برای "قبر در مکانی معروف" با پول هایی آنچنانی دادن و یا از واسطه ها استفاده کردن،صدالبته که مورد امضاء "دیانت و عقلانیت" نیست. جای دارد اشاره به نامه ای کنم که یکی از علماء از امام خمینی خواسته بود تا سفارشی کند و یک قطعه قبر در مکان مناسبی در قم به او بدهند . امام (ره) در پاسخ به نامه او،قریب به این مضمون مرقوم فرموده بودند:ازمن وشما انتظار نیست که فکر کنیم کجا دفن مان کنند ، زیر سقفی یا زیر آسمان! پس؛ مهم اعمال است. ادامه دارد..

🔰به نام رب ودود تسلیت به معزا 🔺هر تسلیت و اظهار محبت به صاحب عزا یا صاحبان عزا ، دارای یک ارزش معنوی است که در حدیث گرانسنگ ذیل آمده ؛ پیامبر رحمتِ خدا (ص) فرمود : « كسى كه مصيبت زده اى را تسليت بگويد به اندازه پاداش آن مصيبت زده ثواب دارد بى آن كه چيزى از اجر شخصى كه گرفتار مصيبت است كم شود - مَنْ عَزَّى مُصَاباً كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْتَقِصَ مِنْ أَجْرِ الْمُصَابِ شَيْئاً؛» (کافی ج ۳ صص۲۰۵) ⚫مصیبت ؛ حرارت در درون دل است و هر تسلیت و تسلای مکرر شما ، نسیمی آرامش بخش است.

🔶موضوع:سرنوشت "بدن" دینوی پس از مرگ 🔶 امام علی (ع) فرمود: "بدن آدمی پس از مرگ مرداری میشود که همراهانش از فاصله میگیرند.. - صار جیفه بین اهلها". (نهج ؛ خ ۱۰۹) ✅ ۱ ) فساد و پوسیدگی بدن پس از مرگ از امور مشهود ماست که نیاز به اقامه هیچ دلیلی ندارد. این مشاهدات باعث شده تا برخی از متفکران الهی و حتی برخی ملحدان برای بدن هیچ گونه ارزشی قائل نبوده و آیا همه ارزش و یا ضدارزش را به روح دانسته و یا انسان را پس مرگ ،موجودی نابودشده بپندارند. ✅ ۲ ) قطع علاقه روح از بدن ، بدن را به فساد میکشاند. علامه طباطبائی براساس تفکر "جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء" بودن نفس ، قائل است ؛ روح اول عین بدن است، بعد از بدن انشاء میشود و بعد از آن از بدن مستقل میشود و به بقاء خود در نشئه دیگر ادامه میدهد.(ر.ک:المیزان، ج۱صص۳۵۲) ✅ ۳) روح وقتی به کمال لایق رسید از بدن بی نیاز شده و بدن‌ رو به ضعف میرود تا اینکه توان ارتباط با روح را از دست میدهد و از آن جدا میشود. این سخن حکیمان بزرگی چون ملاصدرا و پیروان او مانند امام خمینی و علامه طباطبائی است. برخلاف دیگر اندیشمندان فلسفی و دینی که میگویند ؛ چون بدن فرطوت و ضعیف میشود و سنی بر او میگذرد دیگر نمیتوان ارتباط با روح داشته باشد و مرگ پیش می آید. جان قصد رحیل کرد گفتم مرو گفتا چکنم خانه فرود آید ✅ ۴ ) در عین اینکه به دلیل وجدانی بدن آدمی پس از مرگ میپوسد و متلاشی میشود ؛ اما در شریعت برای همین بدن احکامی در نظر گرفته شده که بجهت احترام به صاحب آن بدن است از قبیل غسل و کفن و دفن و .. تا جاییکه تا علم اطمینان بخش حاصل نشود اجازه نبش قبر داده نمیشود. ✅ ۵ ) فارق از این احترامی که برای روح از دیدگاه "فقه" قائلیم ، در "عرفان" هم عارفان برای همین بدن دفن شده احترام قائل اند. چرا که ؛ اولا ؛ روح با این بدن به کمال رسیده و قهراً از توجه به آن ، خود را رها نمیکند. ثانیاً ؛ در روایات داریم ذراتی از همین بدن در خاک میماند و در قیامت همان ذرات مسیر تکمیل شدن به بدن کامل را طی میکنند. ✅ ۶ ) ممکن است نفس به بدن خود اشرافی داشته باشد ولی اینکه روح به بدن در قبر برگردد از نظر عقلی و براهین فلسفی محال است. پس اگر در روایتی آمده که ؛ میت در قبر زنده شده و بلند میشود و سر او به لحد میخورد وتازه میفهمد که مرده است ، اگر سند آن صحیح باشد حتما باید توجیه شود کما اینکه بزرگان حدیث ؛ آن را حمل به "تمثیل" کرده اند. توجیه ای که امام خمینی در درسهای اسفار دارند چنین است : "تعلّق روح به بدن بعد از مرگ، همان «توجّه نفس به حال خود»‌‎ ‌‏است، .. و‌‎ ‌‏تعلّق مذکور به این معنی نیست که نفس دوباره داخل چیزی که آن‌‎ ‌‏را دور انداخته بود و حالا دیگر چیزی بیش از یک لاشه نیست‌‎ ‌‏بشود. نسبت نفس با این جسدی که خاک شده و می پوسد، مثل‌‎ ‌‏نسبتش با اجسام دیگر است." علامه طباطبایی در حاشیه بحث معاد کتاب بحار راجع به حلول روح به بدن بعد از دفن در قبر ، میفرمایند: " اگر در برخی روایات آمده پس از دفن روح به بدن بازمیگردد ، این بمعنای زنده شدن میت در قبر نیست ، بلکه شاید بدین معناست که انسان پس از مرگ معدوم نمیشود و نوعی از حیات را در برزخ دارد ، - لعل المراد ان الانسان لایبطل بعد الموت و لاینعدم بالكلیة بل له نوع من الحیاة غیر الحیاة الحسیة التی یفقدها بالموت." به باور این قلم ؛ "اشراف" روح به بدن در قبر اصح از دیگر فرمایشات آقایان در این باب نظیر "تعلق" ، "توجه" ، "حیات" میباشد . ✅ ۷ ) به باور نویسنده این مقالات ؛ این "اشراف" زمینه ساز توجیه عقلانی "زیارت اهل قبور" است . آیت الله عارف شاه آبادی بر این باور است که بین روح و بدن مادی علاقه ای باقی میماند. امام خمینی در آثار عرفانی خود این نظر استادشان را، همان نظرمرحوم میرداماد میداند که پایه و اساس جواز عقلی "زیارت اهل قبور" است . میراماد در کتاب قبسات مینویسد ؛ "روح به بدن خود؛ دو سنخ علاقه و ارتباط دارد ؛ یک ارتباط صوری و یک ارتباط مادی . با مرگ، ارتباط صوری قطع میشود ولی ارتباط مادی باقی میماند و از اینجاست که ما به زیارت اهل قبور میرویم و ارواح آنان متوجه آمدن ما میشوند. ؛ - للنّفس علاقتین بالبدن علاقة‌‎ ‌‏صوریّة و علاقة مادیّة، و الموت یوجب سلب العلاقة الصوریّة لا‌‎ ‌‏المادیّة، و لهذا شرّع زیارة الاموات" ادامه دارد...