🔷موضوع این قسمت : دراشتیاق به لقاءالله و مرگ
بسمه تعالی
✅امام علی فرمود(ع):
"جان های تان مشتاق نعمت های بهشت کنید تا علاقمند رحلت شوید و از ماندن پریشان خاطر ؛ - شَوِّقوا أنفُسَكُم الى نَعيمِ الجَنَّةِ تُحِبّوا المَوتَ و تَمقُتوا الحَياة"[غررالحکم]
🟣شوق به مرگ در قرآن
✅خداخطاب به يهود میفرماید اگر برای خود در نزد خدا حقیقتا جایگاهی قائل هستید بطوریکه همه نعمت های اُخروی فقط برای شماست ، اشتیاق و تمنای مرگ داشته باشید:
"قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الاخِرَةُ عِندَ اللَهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَـٰدِقِينَ."(بقره/۹۴)
✅و در خطابی دیگر به یهودیان میفرماید اگر خود را از اولیاء خدا میدانید اشتیاق به مرگ را نشان داده و تمنای مرگ نمایید؛
قُلْ يَـٰأَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِن زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَآءُ لِلَّهِ مِن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَـٰدِقِينَ.(جمعه/۶)
✅از این دو آیه کاملا روشن است بین اشتیاق به مرگ و جایگاه معنوی داشتن در نزد خدا ؛ ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. خاصّان درگاه الهی به مرگ ولقاء الله اشتیاق دارند و تمنای آن را میکنند.
🟣 نمونه از اشتیاق به مرگ در نزد انبیاء و اولیاء خدا
✅ اشتیاق پیامبر اسلام به ارتحال و توصیف ایشان از مرگ؛
در روايت است:
وقتی جناب جبرئیل قبل از قبض روح حضرت پیامبر اسلام(ص)، نازل شد و عرض کرد: یا رسول الله خداوند می فرمـاید: آیـا می خواهی به دنیا برگردی؟ آن حضرت در جواب می فرمایند: نه، بلکه من اشتیاق رفیق اعلی را دارم ؛ «اَتُریـدُ الرُّجُـوعَ اِلَـی الدُّنْيـا لا بَلِ الرَّفیقَ الْاَعْلی».(بحار ج۲۲ ص۴۷۵)
و در موردی نيز وقتی از حضرت سوال نمودند پس از مرگ کجا قرار میگیرید ؟ فرمودند: «و بازگشت من به سوی خداوند است و به سوی سدرة المنتهی و جنّة المأوی و عرش اعلی و کاسة پُر و زندگی گوارا.
وَ الْمُنْقَلَبُ اِلَی اللهِ وَ اِلی سِدْرَةِ الْمُنْتَهی وَ جَنَّةِ الْمَأوی وَ الْعَرْشِ الْاَعْلی وَ الْکَأسِ الْاَوْفی وَ الْعيشِ الْاَهْناءِ» (بحار، ج ۲۲ص۴۵۵)
✅ اشتیاق به مرگ برای ابراهیم حاصل میشود ؛ در قسمت قبل روایتی از کتاب امالی صدوق عرضه داشتیم که حضرت أميرالمؤمنين (ع) فرمود :
..خداوند جلّ جلالُه به ملك الموت خطاب كرد: اي عزرائيل! به سوی إبراهيم رهسپار شو و به او بگو:
حقّاً كه حبيب دوست دارد محبوب خود را ملاقات كند.هَلْ رَأَيْتَ حَبِيبًا يَكْرَهُ لِقَآءَ حَبِيبِهِ ؟ إنَّ الْحَبِيبَ يُحِبُّ لِقَآءَ حَبِيبِهِ.
✅اشتياق أميرالمؤمنين به مرگ
أميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايد: سوگند به خدا كه همانا فرزند أبوطالب اُنسش به مرگ بيشتر است از انس كودك به پستان مادرش ؛ - وَ اللَهِ لَابْنُ أَبِي‌طَالِبٍءَانَسُ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْيِ أُمِّهِ."
(نهج البلاغه،خ/۵)
🟣 راه اشتیاق به جهان ابدی؛
🔺️ اول ؛ وظائف مان انجام دهیم
✅ازرسول‌الله سوال شد آیا می‌توانیم به مقامی برسیم که به استقبال مرگ برویم؟
پیامبر(ص)فرمود: شما در صورتی که برای عزرائیل،قبر،منکر و نکیر، میزان،صراط، مالک،رضوان،نبی،جبرئیل وخدا هدایایی تهیه کنید می‌توانید به استقبال مرگ بروید.
مرد پرسید: این هدایا چیست؟ پیامبر(ص) فرمود: "هدیه عزرائیل"؛ رضایت کسانی که رنجیده‌‌اند، قضای فوت شده مانند نماز‌است."هدیه قبر"؛ترک سخن‌چینی و رعایت آداب طهارت، قرائت قرآن و نماز شب است."هدیه منکر و نکیر"؛ صداقت در زبان، ترک غیبت، حرف حق و تواضع است. و "هدیه میزان"؛کظم غیظ، ورع صادق، رفت و آمد در جماعات است. و"هدیه صراط" اخلاص عمل، حسن خلق، تحمل اذیت‌ها و کثرت ذکر خداوند است. و"هدیه مالک"[نگهبان جهنم] گریه از خشیت خدا، صدقه پنهانی، محبت به والدین است. و "هدیه رضوان" [نگهبان بهشت]؛صبر بر مکاره، شکر بر نعمت، انفاق مال در راه خدا و حفظ امانات است. "هدیه نبی"؛محبت او، اقتدای به سنت او، محبت اهل بیت اوست. و"هدیه جبرئیل"؛ کم‌خوری، کم‌خوابی، مداومت در حمد و کم‌حرفی است. و هدیه «خدا»؛ هم امر به معروف، نهی از منکر، نصحیت و خیرخواهی برای خلق و رحمت داشتن نسبت به هر انسان است.
ادامه 👇👇
صفحه /۲
🔺دوم ؛شناخت حقیقت مرگ
✅شیخ الرئیس بوعلی سینا در کتاب النجاة مینویسد:
"با فرا رسیدن مرگ ، حجاب تن کنار رفته، موانع ادراک زایل می‌گردد. در نتیجه روح انسان به کمال یا نقصان خود پی برده، غرق در لذت شده یا گرفتار رنج و عذاب خواهد شد، لذت و رنجی که هرگز با لذایذ و دردهای جهان مادی قابل مقایسه نیستند."
✅ صاحب کتاب عرفانی شرح فصوص گوید:
"موت برای رسیدن کمال و رهایی از عالم فساد و نقائص است.بعد از مرگ روح سوار بر مرکب دیگری میشود که از جنس این خانه دنیا نیست و با عالم برزخ متناسب است و از مزاج روحانی انسان و هیئات آدمی بوجود آمده است و در ملاء اعلی و ارواح سماوی قرار میگیرد."[فص یونسی/۹۸۲]
استادمان آقای حسن زاده آملی در درس میفرمودند:این تعبیر"ملاء اعلی" بسیار تعبیرشریف است.
✅امام خمینی در رابطه با مرگ در کتاب چهل حدیث مینویسد:
"موت عبارت از انتقال از نشئه نازله مظلمه ملکیه است به عالم دیگر که عالم حیات دایمی نورانی و نشئه باقیه عالیه ملکوتیه است. در این حیات ملکوتی ، نفوس استقلال پیدا میکنند . و اگر از مرگ به حیات نام برده نمیشود بخاطر سنگینی بر سمع شنوندگان است.. و[ازبرکات ارتحال این است]در آن عالَم چون مملکت ظهور نفس است فاعلیت و خلاقیت نفس قوی است [ومیتواند به خواسته های خودبرسد]."
🔺 سوم ؛ مرگ را لقاء الله بدانیم
✅امیرالمومنین (ع)فرمود:
"وقتی میبینم خدابرای من ازدین وپیامبربهترین هارا قرارداده ،پس مرافراموش نمیکندواجازه لقاءالله به من میدهد ؛ - لَمّارأيتُهُ قَداختارَ لی دین ملائكتهِ و رُسله و أنبيائهِ عَلمتُ أن الذی أكرَمَنی بهذا لَيس يَنسانی ، فأحبَبتُ لِقائه[بحار۱۲۷/۱۱]
✅نکته ای قابل تامل ؛ از آنجا که واژه "مرگ" دلخوش و دلنواز نیست در این روایت و روایات دیگر مانند "حدیث تردد" از مرگ تعبیر به "لقاءالله" شده است.
ودر زیارت امین الله هم آمده : « مرا مشتاق شادی ملاقات با خودت قرار ده ؛ - مُشْتَاقَةً إِلَى فَرْحَةِ لِقَائِكَ »
🔺چهارم ؛ تداعی نعمت های جهان پس ازمرگ
✅امام علی(ع)فرمود : اگر بدانید آنجا چه خبر است الان بلند میشوید و میروید.(نهج البلاغه،خ/۱۶۵)
✅به عنوان نمونه ؛یکی از نعمت های معروف آن نشئه "حورالعین" است.
شیخ بزرگوارما در عرفان آیت الله حسن زاده در پاورقی کتاب آغاز و انجام خواجه نصیرالدین طوسی مینویسد:
از واژة حورالعین بدست می آید که اگر در متون دینی مانند آیات و روایات و دعاها، سخن از ازدواج با حورالعین به میان آمده اختصاص به مردان ندارد بلکه زنان بهشتی نیز با مردی که به اصطلاح "احور" و "اعین" هستند یعنی چشم های درشت همچون چشم آهویی دارد و زیباست ازدواج می کند . پس این نعمت بهشتی یعنی همسر حورالعین داشتن اختصاص به مردها نخواهد داشت و زنان بهشتی نیز از آن بی نصیب نخواهند بود.
🟢چه زیبا لسان الغیب حافظ فرمود:
اين جان عاريت كه به حافظ سپرده دوست
روزيی رخش ببينم و تسليم وی كنم
حجاب چهره جان میشود غبار تنم
خوشادمی که از آن چهره پرده برفکنم
چگونه طوف کنم در فضای عالم قدس
که درسراچه ترکیب تخته بند تنم
ادامه دارد..
🔷موضوع این قسمت : "استعداد مرگ"
به نام خدای مهربان
✅به حکم عقل و وجدان در مواجه با هر شرائطی که در آینده از رخدادهای حتمی است باید "آمادگی لازم" را فراهم آورد.
✅"مرگ" و بلکه به عبارت صحیح تر ؛ "حیات اُخروی" یک پدیده ای است که بهترین نام برای او "سفر" است. و تردیدی نیست که هر مسافری باید برای این سفر ، آماده باشد خصوصا مسافرتی که بازگشت ندارد!
در این سفر حتمی و طولانی، آن مسافری خوشحال خواهدبود که آماده آن شده باشد.
🔴 اهمیت آمادگی برای مرگ در کلام معصومین (ع)
✅پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد:
"شما باقي ماندة گذشتگان و نسلهاي گذشته هستيد، همان كساني كه از لحاظ قدرت و نفرات بر شما برتری داشتند ولي از آنچه داشتند روي گردان شدند ... پس شما براي خود زاد و توشه برگزينيد و آمادة كوچ و رحلت به سراي باقي باشيد، قبل از اينكه مرگ، ناگهاني و سرزده بيايد، در حالي كه از آمادگی برای رفتن غفلت دارید ؛ -
إِنَّمَا أَنْتُمْ خَلَفُ مَاضِينَ وَ بَقِيَّةُ مُتَقَدِّمِينَ كَانُوا أَكْبَرَ مِنْكُمْ بَسْطَةً وَ أَعْظَمَ سَطْوَةً فَأُزْعِجُوا عَنْهَا .... فَارْحَلُوا أَنْفُسَكُمْ بِزَادٍ مُبَلِّغٍ قَبْلَ أَنْ تُؤْخَذُوا عَلَى فَجْأَةٍ وَ قَدْ غَفَلْتُمْ عَنِ الِاسْتِعْدَاد.[اعلام الدین/۲۸۸]
✅امام علی(ع)فرمود:
"بدان ؛ پيش روی تو گردنه اى دشوار قرار دارد ، كه در عبور از آن، آنانکه سبكبارند و حال معنوی خوبی دارند از کسانیکه سنگین بار هستند ، شرائط بهتری دارند و سریع در حال عبورند پس، نسبت به خویشتن قبل از فرود آمدن آماده باش و قبل از آنكه بار افكنى، منزلگاه را آماده ساز ؛
اِعلَمْ أنّ أمامَكَ عَقَبةً كَؤودا المُخِفُّ فيها أحسَنُ حالاً مِن المُثقِلِ ، و المُبطِئُ علَيها أقبَحُ حالاً من المُسرِعِ ... فارتَدْ لنفسِكَ قَبلَ نُزولِكَ، و وَطِّئِ المَنزِلَ قبلَ حُلولِكَ"
ودر بیان نورانی دیگری فرمود:
"كسى كه براى سفرش آماده باشد، در حَضَرش شادمان و آسوده خاطر است.
مَنِ استَعَدَّ لسَفَرِهِ قَرَّ عَينا بحَضَرِهِ."[غرر]
✅جنادة بن ابی امیه گوید: در شرائط سخت بیماری امام حسن (ع) که به شهادتش منتهی شد، خدمت ایشان رسیدم و عرض کردم: ای فرزند رسول خدا مرا موعظه کن!
«خود را برای سفری که در پیش داری آماده کن و توشه ای تهیه کن پیش از آنکه اجل تو برسد ؛
استعد لسفرک، و حصل زادک قبل حلول أجلک».
🔴 سوز و گداز ائمه اطهار (ع) در طلب آمادگی برای مرگ
✅در دعای امام سجاد(ع) است:
«اللهم ارزقني الاستعداد للموت قبل حلول الفوت/خدايا به من استعداد موت قبل از فرا رسيدن مرگ عنايت كن!»
✅ونیز در دعای شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان از آن حضرت منقول است که این دعا را از سر شب تا صبح می خواندند:
"اللهم ارزقنی التجا فی عن دارالغرور و الانابة إلی دارالخلود و الاستعداد للموت قبل حلول الفوت"
🔴استعداد و آمادگی برای سفر آخرت به چیست؟
ازحضرت امیر(ع) پرسیدند: استعداد موت و زاد و توشه آن چیست؟ حضرت پاسخ دادند:
"انجام واجبات و پرهیز از محرمات و همراهی با مکارم اخلاقی و باک نداشتن از این که سراغ مرگ رود یا مرگ به سراغ او آید و او را ملاقات کند ؛ -
اداءُ الْفَرائِضِ وَ اجْتِنابُ الْمَحارِمِ، وَ الْاشْتِمالُ عَلَی الْمَکارِمِ، ثُمَّ لایبالی اوْقَعُ عَلَی الْمَوْتِ امْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَیهِ.[امالی صدوق]
امام سجاد (ع) فرمودند:
"آمادگی برای مرگ، به آن است که از حرام بپرهیزی و دارایی خود را در راه خیر صرف کنی.
اِنَّما الإستِعدادَ لِلمَوتِ تَجَنُّبُ الحَرامِ وَ بَذلُ النَّدی فِی الخَیرِ"
ادامه مقاله 👇👇
صفحه /۲
🔴 بررسی انواع استعدادها برای مرگ
🔺اولین مرتبه استعدادبرای مرگ "استعدادمعرفتی" است.
انسان بایددائماًدرتلاش باشد برای رسیدن به نور "یقین و شرح صدر " .
همه نورانیت و استفاده از رحمت الهی در جهان پس از مرگ به شرح صدر و رسیدن به مقام یقین است که در آیه ذیل آمده است؛
أَفَمَنْ شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلى نُورٍ مِنْ ربه..
..كسى كه خدا سينه‌اش را براى اسلام گشاده است و بر فرازى از نور الهى قرار گرفته..[زمر /۲۳]
روایتی از پیامبررحمت (ص) در تفسیر این آیه رسیده که مرتبط با بحث "استعداد موت" است .
از پیامبر (ص) راجع به "نور وشرح صدر" سوال شد که :
«ای رسول خدا (ص) آیا برای این نور نشانه‌ای هست»؟ فرمود: «آری! دوری از سرای فریبنده و برگشت به‌سوی خانه‌ی جاویدان و مهیّاشدن برای مردن پیش از آنکه از دست رود، پس هرکس در دنیا پارسا شود آرزویش کوتاه میشود و دنیا را برای دنیاطلبان وامی‌گذارد ؛ -
فَمَنْ شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَإِنَّ النُّورَ إِذَا وَقَعَ فِی الْقَلْبِ انْشَرَحَ وَ انْفَسَحَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (ص) فَهَلْ لِذَلِکَ مِنْ عَلَامَهًٍْ قَالَ نَعَمْ التَّجَافِی عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَهًُْ إِلَی دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادُ لِلْمَوْتِ قَبْلَ نُزُولِ الْفَوْتِ فَمَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْیَا قَصُرَ أَمَلُهُ فِیهَا وَ تَرَکَهَا لِأَهْلِهَا.»[روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۴۸]
✅ امام محمدغزالی تصریح میکند که همه افراد نسبت به مرگ در یک رتبه و درجه از استعداد و آمادگی نیستند و هر کسی که در ایمان و یقین بخدا قوی تر باشد استعداد بهتری برای مواجه با مرگ داراست ؛ - تفاوت الخلق فی الاستعدادات للموت بحسب تفاوت الیقین. [احیاء العلوم ۱/ ۱۲۵]
✅ یکی از مهترین عالمان اخلاقی در جهان اسلام شخصیتی است بنام "ابوطالب مکی" است . ایشان در رابطه استعداد و آمادگی معنوی نسبت به سفر آخرت مینویسد : " زهد و بی رغبتی به چرب و شیرین دنیا و نیز تمام توجه به اینکه تمام ساعات را در خدمت دستورات مولای هستی یعنی حضرت حق تعالی قرار دادن معنای واقعی دستیابی به استعداد برای مرگ است ؛ - الزهد فی الدنیا ، والاقبال علی خدمه المولی و حسن التوفیق.[قوت القلوب؛۱/ ۲۶۷]
✅ جناب فخررازی نیز از عالمانی است که در معنای "استعداد مرگ"تلاش داشته و درتفسیرش چنین گوید : آمادگی برای سفر مرگ و برزخ دارای دو حقیقت است اول آن است که آدمی از دنیا نفرت داشته باشد و دوم آنکه که نسبت به امور آخرت رغبت داشته باشد ؛ -
الاستعداد للموت قبل نزول الموت فهو مشتمل علی الامرین اعنی النفره عن الدنیا و الرغبه فی الاخره[مفاتح الغیب ۱۳/ ۱۴۱]
🔺 دومین مرتبه استعداد برای جهان پس از مرگ ، "استعداد فقهی" است.
و غرض از آمادگی فقهی ؛ داشتن "وصیت نامه" است.
✅مهم ؛ توجه آدمی است به بدهکاری و دیونی است که بر عُهده دارد که باید وصیت کند تا به صاحبان آن برگردانده شود. و این بخش از اصل مال میت برداشته میشود.
و بعد ؛ وصیت های دیگر است.
✅طبق احکام الهیه و شریعت محمدیه (ص) ثلث از کل اموال میت ، مال اوست ومیتواند با اختیار و انتخاب خود برای آن بخش از دارایی اش ، پس مرگ وصیت کند .
واجبات از دست رفته مانند نماز و روزه وحج میتواند مورد وصیت باشد.
و در رتبه بعد ؛ مستحبات است که میتواند مورد وصیت از ثلث مال باشد مانند زیارت ائمه و انفاق و صدقات و توجه به کسانی که در مدت حیات و یا بیماری یار آدمی بوده اند.
✅توجه شود؛ شریعت محمدیه (ص) اصرارِ دارد که تقسیم ارث بین ورثه و خصوصا نسبت به فرزندان ، طبق موازین شرع مقدس تنظیم گردد .
اگر وصیتی خارج از چهارچوب فقهی نسبت به برخی فرزندان شود ، وصیت باطل ، و قهراً باعث دلخوری درمیان عزیزان آن وصیت کننده خواهد شد .
ادامه دارد...
🔷موضوع این قسمت : تردید فرشتگان از قبض روح مومن (حدیث تردّد)
به نام خدای مهربان
🔷 قابض ارواح کیست ؟
مسئولیت "اماته" یعنی میراندن توسط فرشته خدا "عزرائیل" انجام میشود، عزائیل واژه عبری است و به معنای "یارخدا" است.
در آیات قرآن هم قبض روح به خدا استناد داده شده و هم به فرشته مرگ یعنی عزراییل . چگونه میتوان به یک جمع در این دو گفتار رسید ؟
در این مورد دو توجیه مطرح است ؛
✅توجیه اول این است که همه امور جهان هستی بدست خدا اما بوسیله فرشتگان انجام میشود . در نتیجه قابض ارواح خداست اما این ماموریت به وسیله فرشته خدا انجام میپذبرد.
✅توجیه دیگر؛ این است که گفته شود:
"انسان ها در بُعد سعادت و شقاوت سه گروه هستند ؛
🔺گروه اول ؛ عده ای بی ایمانند که قبض روح این ها در لحظه مرگ توسط فرشتگان و ملائکه عذاب است که آنان را میزنند و روح شان را قبض میکنند؛
«اِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی اَنْفُسِهِمْ؛ = کسانی که فرشتگان (قبض ارواح)، روح آنها را گرفتند در حالی که به خویشتن ستم کرده بودند...». (نساء/۹۷)
«وَ لَوْ تَری اِذْ یَتَوَفَّی الَّذِینَ کَفَرُوا الْمَلائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ اَدْبارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِیقِ؛ = و اگر ببینی کافران را هنگامی که فرشتگان ، جانشان را می‌گیرند و بر صورت و پشت آنها میزنند وگویند: بچشید عذاب سوزنده را !».(انفال/۵۰)
🔺گروه دوم افراد متوسط الایمان هستند که خود مللک الموت قابض روح اینان است.
عزرائیل، فرشته‌ای ویژه، برای قبض روح انسان‌هاست.
«قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ...؛ = بگو: «فرشته مرگ که بر شما مامور شده، شما را میگیرد؛ سپس شما را بسوی پروردگارتان باز می‌گردانند.»(سجده/۱۱)
🔺وگروه سوم افرادی هستند در سطح بسیاربالائی ازایمان و عمل صالح هستند که خود خدا قابض روح آنان است .
«اللَّهُ یَتَوَفَّی الْاَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها...؛ = خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض میکند،...».(زمر/۴۹)
خلاصه همه چیز بدست خداست ؛
ازامام صادق (ع) درباره آیه «اللّه یتوفّی الانفس حین موتها» سؤال شد، حضرت فرمود: خداوند برای ملک‌الموت دستیارانی از ملائکه قرار داده که ارواح را قبض میکنند، و ملک‌الموت ارواح را دریافت میکند و به همراه ارواحی که خودش قبض نموده به خداوند تحویل میدهد.(من لایحضر ج۱/ص۱۳۶)
✅نکته ای معرفتی از جناب عطار نقل شده که وقتی عزراییل برای قبض روح حضرت ابراهیم آمد و عرضه داشت برای قبض روح آمده ام ، ابراهیم (ع) به ایشان فرمود : جانم مال خداست را به شما نمیدهم ، واگر خدایم امرکند، میدهم.
البته این مقام ، معرفتی دیگر است که باید در بحث "ولایت انسان کامل بر فرشتگان" مطرح شود.
🔷تردید نسبت به قبض روح مومنان
نکته مهمی که در روایات متعدد شیعه و سنی آمده این است که خداوندمتعال میفرماید ؛ از قبض عبد مومنم کراهت دارم..
اول متن حدیث را ملاحظه کنید و بعد به شرح بپردازیم؛
ابو حمزه ثمالی گویدازامام صادق(ع) شنیدم که فرمود :
"خدای متعال میفرماید: من در هیچ کاری تردّد ندارم به مانند تردّد درباره بنده مؤمنم که ملاقات او را خواهم و او از مرگ بدش آید، و من آن را از او دور می‌کنم، .. = یقول ُ الله عزَّ و جلَّ: "ما تردَّدْ تُ فی شیءٍ اَنا فاعِلهُ کَتَردُدی علی المؤمن لِاَنّی اُحِبّ لقائهُ و یَکْرهُ الموتَ فَاُزْویه .." (المحاسن، ۱۵۹/۱)
جالب این است که مفاد این حدیث در دعای طول عمر آمده که شیخ طوسی بر استحباب خواندن آن بعد از نماز تصریح دارد:
"اللهم اِنّ رسولک الصادق المصدّق صلواتک علیه و آله قال اِنّک قُلتُ ما تردّدت ُ فی شیئ انا فاعِلُه کتردّدُ فی قبضِ روحِ عبدیَ المؤمن یَکرهُ الموت و اُکره مُسائَتَهُ." (مصباح المتهجدشیخ طوسی)
🔷معنای حدیث "تردد"
آنچه در شرح این حدیث که معروف به حدیث "تردد" است میتوانم به صورت کوتاه عرضه بدارم این است که "تردید و تردد و دو دلی" از ساحت قدس خدای متعال دور است ، او هر گونه جهل و نقص و مانند آن دور است که باعث تحیر و تردد شود.
پس این حالت "تردد" در قبض روح مومن یا معنای کنایی و اشاری دارد و یا مربوط به حال فرشتگان در مواجه ی با مومن در قبض روح اوست.
چون مومن تمایل به انصراف از این نشائه ندارد و حب بقاء و بودن در اوست و لذا کراهت از مرگ دارد .
واین کراهت مومن موجب تردید فرشتگان رحمت الهی که در واقع مظاهر رحمت الهیه هستند ، میشود چرا که از ذره ای نگرانی مومن دلخوش نیستند. بله ؛ در اینجاست که طبق روایات ما ؛ فرشتگان قبض روح مومن که فرشتگان رحمت هستند، صحنه هایی از عالَم غیب و جنت و بهشت و ملاقات با حق تعالی را نمایان میکنند و در نتیجه آن مومن محتضر ، مشتاق به رفتن میشود.
ادامه مقاله 👇👇
صفحه /۲ از مقاله گذری به عالَم برزخ
🔷 سخنان برزگان در شرح حدیث "تردد"
برای اهل تحقیق و مطالعه گوشه ای از شرح برخی از عارفان و حکیمان در مورد این حدیث را تقدیم دارم، البته به جهت اختصار و تسریع در فهم ، خروجی فرمایشات این اعاظم را می آوردم ؛
✅ شیخ ابن عربی در کتاب فصوص الحکم در فص محمدیه(ص) گوید:
خداوند نسبت به مومن مشتاق است تا او را به عنوان مظهر خویش رویت کند و این رویت با ارتفاع حجاب میسر است و ارتفاع حجاب در حال مرگ بسیار شفاف پیش می آید ، چرا که مومن حجاب تن را رها کرده است. و این مقام؛ مقام لقاء الله است . این توضیح اشتیاق خدای مهربان نسبت به مومن است.
و این بزرگ مرد علم و شهود در کتاب فتوحات گوید :
این "تردد" و به تعبیری دو دلی نشان از "تجددامثال" است که این خود یکی از مراحل برای ظهور و تکمیل نفوس آدمیان است که خداوند متعال کرامت میفرماید .
✅شیخ الاسلام جناب شیخ بهائی در کتاب اربعین گوید:
خداوند سبحان در وقت احتضار مؤمن، محبت و عنایت دارد و به او بشارت بهشت میدهد تا کراهت موت را از او زایل سازد و شوق او به مرگ رافراهم آورد تا ناراحتی او کم شده و به مرگ راضی و راغب گردد و پیوسته خداوند چیزی را که مورد رغبت اوست ظاهر میکند، تا این مسئله مرگ برای او کاملا مورد قبول قرار گیرد.
✅میرداماد در کتاب قبسات گوید:
"تردّد" به سبب تعارض داعی مرجح در طرفین است، به این معنا که قبض روح مؤمن، خیر است و کراهت او از مرگ، شرّ است. و در واقع خیر بودن ، فاعل را به انجام فعل دعوت میکند و شر بودنش او را به ترک فعل وادار میکند.
در این صورت انجام فعل میان دو طرف خیرّیت بالذات و شرّیت بالعرض است و خیریّت انتخاب میشود.
✅صدرالمتالهین جناب ملاصدرا ؛ در دو کتاب اسفار جلد ششم و الشواهدالربوبیه گوید:
"تردّد" ، را مربوط به ملائکه و به معنای "دو دلی" دانسته اما "دو دلی" به معنا و مفهموم مناسب با جهان فرشتگان.
و ایشان از سوی دیگر برای اساس مبنای متین اش در فلسفه صدرایی "حکمت متعالیه" ؛ نفس آدمی را مانند همه ذرات عالَم هستی در حرکت جوهری میداند ، و این تردد در لحظه احتضار از سنخ حرکت جوهری و تکمیل نفوس است که نفس آدمی با آن "تردد فرشتگان" به کمال میرسد و اموری برای او منکشف میشود.
و ایشان نیز در جلد اول تفسیر قرآن اش گوید : این حدیث "تردد" کنایه از اظهار رحمت الهیه نسبت به بندگان است که گرچه بنده به مرگ خوشایند نیست اما او را آماده نیل به آن مقام میکند. مانند پدری که مصلحت فرزند را میداند در عین اینکه چه بسا فرزندش به آن تدبیر پدر راضی نباشد اما پدر بالاخره او را متوجه آن مصلحت میکند.
✅ جناب فیض کاشانی در سه کتاب ؛وافی و محجه البیضاء و علم الیقین گوید :
حدیث "تردد" اشارت به سبق اراده و مقدرات خدا بر هرچیزی دارد.
✅امام خمینی در کتاب شرح چهل حدیث گوید:
این تردد ، تردد ملائکه است که خدا به خود نسبت داده است . ملائکه الله از طرفی مقام و نعمت های آماده شده برای این مومن در بهشت را میبینند و از طرفی کراهت او از مرگ را میبینند.
ادامه دارد..
🔷هیچ فکر کرده ایم چرا "خوبان" در دنیا راحتند ؟
🟢پاسخ این است که چون "زندگیِ بهشتی" دارند و غوطه ور در زیبایی های مادی و معنوی زندگی هستند .
"بهشت" ، یعنی ؛ آیات ۵۵ تا ۵۸ سوره یس که در تصویر ملاحظه میکنید .
"زندگیِ بهشتی" از آنِ کسانی است که مفاد این آیات را در دنیای خود پیاده کرده اند.
یعنی چنین اند ؛
۱) در تمام ساعات ؛ مشغولیت شان به امور "مثبت" است ، و تریدی نیست هر مثبتی تاثیر مثبت دارد و برای آدمی بهشت درست میکند.
۲) با همسر خود در اوج اخلاق و مهربانی اند ، در نتیجه همواره حس میکنند بر "تخت عشق و صفا" تکیه زده اند و لذت میبرند.
۳) در امور مادی زندگی چون "اهل قناعت" هستند و دارای روحیه بی توقعی هستند ، در نتیجه حس میکنند به "خوبی ها" رسیده اند و به آن مشغول اند.
۴) از همه مهمتر ؛ همواره با گوش جان خود "سلام" خدا را میشنوند..
بیاییم ؛ امروزمان را ، "زندگی بهشتی" را تجربه کنیم .
هوالودود