🔰نگاهی متفاوت به عالَم برزخ ( ۱۰ ) 🔶موضوع : اقامت در برزخ 🔵 "حماد" می‌گوید:از امام صادق (ع) پرسیدم: برزخ انسان چیست؟ فرمودند: "برزخ همان قبر از زمان مرگ تا قیامت است ؛ - اَلْقَبْرُ مُنْذُ حِینِ مَوْتِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَام"(الکافی، ج ۳، صص۲۴۲) ✅ ۱) از آنجا که برزخ نمونه ای از "قیامت" است ، احکام و آثار قیامت را هم داراست.وبه تعبیری آنچه در قیامت کبرا هست ،دربرزخ هم که قیامت صغرا است خواهدبود. ✅ ۲) حکیم فیض کاشانی روایتی را نقل میکند که مفادش این است ؛ اقامت کنندگان در برزخ و قبر ، در شروع برزخ همه چبز آینده برای شان ، به نحو اجمالی روشن میشود .(محجه ۲۹۷/۶) ✅ ۳ ) برخی در برزخ ،مستقیم وارد جهنم دائمی میشوندمانند؛قوم نوح بخاطر گناهان زیادی که داشتند،غرق شدند ودرحین غرق شدن داخل آتش شدند؛ «اُغرقوا فَادخُلوا ناراً»(نوح/۲۵) علامه طباطبائی میگوید: "مراد از داخل آتش شدن، همان آتشی است که در برزخ است". مهم این نکته قرآنی است که در آیه مسأله غرق در آب و آتش،در کنار هم آمده است،و این بدین معناست که اگر بدن های آنان غرق در آب شد، اما روح آنان در قالب دیگری وارد آتش شد. از قرآن استفاده میشود؛کسانیکه "خدای متعال" را میبینند و درک میکنند و آگاهانه با آن مقابله میکنند،ورودبه برزخ شان مساوی با ورودبه آتش است ! ✅ ۴ ) در برزخ ، برخی درهرصبح وشام، با عذاب از آنان پذیرایی میشود؛ «النّارُ یُعرَضونَ عَلیها غُدُوّا و عَشیّاً». (غافر/۴۶) برخی مفسرین مانند زمخشری و به تبع آن علامه طباطبائی گویند: منظور از صبح وشام ، تداوم نعمت وعذاب در برزخ است. به ذهن بنده میرسد ؛ شاید پذیرائی آتشین صبح و شام از این جنایت کاران ، بخاطر نوع گناه روز و شبانه آنان است. بسیاری از ستم بیشگان در روز ظلم میکنند و شب را به عیش ونوش و گناه سپری میکنند. این دونوبتِ عذاب ؛ تجسم عمل خود آنان است. ✅ ۵ ) برخی دیگر در برزخ؛ در حالت انتظار میمانند تا به امورشان رسیدگی شود ، درنتیجه یا در بهشت برزخی و یا درجهنم برزخی شان اقامت می یابند. که در یک شماره بصورت مستقل وارد خواهیم‌شد. ✅ ۶ ) برخی دیگردر برزخ، یک حالت مثبتی مانند حالت خواب دارند ، در روایتی آمده به مانند خواب آرامِ عروسی که تازه به یک زندگی اختصاصی رسیده است ، میباشند . واینان تا قیامت در یک حال خوشی باقی هستند ؛ این معنا در روایت از رسول الله (ص) چنین است: "فَيُقَالُ لَهُ: نَمْ نَوْمَةَ عَرُوسٍ، فَيَكُونُ فِي أَحْلَى نَوْمَةٍ نَامَهَا أَحَدٌ حَتَّى يُبْعَثَ".(جامع ترمذی) ✅ ۷ ) برخی دیگر از آدمیان سفر کرده که از همه بالاترند ؛ مستقیم و با خیر مقدم و سلام فرشتگان وارد بهشت میشوند ؛ "الذین تتوافهم الملائکة طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنة بما کنتم تعملون ". (نحل/۳۲) نمونه اش حبیب نجار مومن آل فرعون است که به او خطاب شد : وارد بهشت شو ، او گفت ای کاش خانواده ام از این کرامت با اطلاع بودند - " قیل ادخل الجنة قال یا لیت قومی یعلمون "(یس/۲۶) ✅ ۸ ) ممکن است در برزخ دسترسی به نیکانی مانند انبیاء و اولیاء برای دستیابی به شفاعت کمی با مشکل مواجه شود. و این معنا ، در روایتی از امام صادق(ع) منقول است که فرمود : در قیامت ما شفاعت میکنیم ولی نسبت به برزخ شما خوفناک هستم ! - «واللهُ ما اَخافُ عَلیکُم الا البَرزخ » (کافی ۶۰۶/۲) اصوب این است که گفته شود ؛ با توجه به روایات دیگر نمیتوان منکر "شفاعت اولیاء" در برزخ شد ، اما ممکن است دسترسی به شفاعت مشکل باشد . در این موضوع هم بصورت مستقل با شما عزیزان سخنی خواهم داشت . انشالله ادامه دارد..

🔶موضوع : مقدار زمانی برزخ 🔶 براساس قرآن ؛ مقدار زمانِ عالَم برزخ برای هر کسی، تا قیامت است؛"مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى‌ يَوْمِ يُبْعَثُونَ" (مومنون/۱۰۰) 🔵 نکاتی ازاین موضوع : ✅ ۱)مدت زمان برزخ را خدا میداند. قرآن میفرماید: «خداشما را از گل آفرید؛ سپس مدتی مقرر داشت تا تکامل یافته و اجل حتمی (زمان‌مرگ) و اجل مسمی را فقط او آگاه است ؛ - هوالذی خلقکم من طین ثم قضی اجلا واجل مسمی عنده ثم انتم تمترون ».  صاحب تفسیر مجمع البیان میگوید: این «اجل مسمی» ؛ زمان مرگ تا روز قیامت است که همان مقدار برزخ است که علمش پیش خداست. ✅ ۲) اگرچه برزخ - زمان بین مرگ تا قیامت - برای برخی انسانها میلیون ها سال طول می کشد ، امادر مقایسه با مقدار زمان آخرت که بی نهایت است ، بسیار کم به حساب می آید؛ مفادآیات سوره طه چنین است: "آنها آهسته با هم گفتگو میکنند بعضى میگویند؛شما فقط ده شبانه روز درعالم برزخ توقّف کردید! ونمیدانند چقدر طولانى بوده است! ما به آنچه آنها میگویند آگاه تریم... ؛ - یَوْمَ یُنفَخُ فىِ الصُّورِ وَ نحَْشُرُ الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئذٍ زُرْقًا یَتَخَفَتُونَ بَیْنهَُمْ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا عَشْرًا نحَّْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ .." (طه/۱۰۲) ✅ ۳) اما تا وقتی که قیامت بر پا نشده ، امتداد و مدت زمانی برزخ برای ارواحی که در آن موطن به سر میبرند، بصورت یک نواخت نبوده وبرای هر کسی متفاوت است. یعنی؛مدت برزخ برای بعضی از اموات بسیار کم و برای برخی بسیار طولانی به انجام خواهد رسید. در روایت است ؛ مدت زمان برزخ برای برخی، به اندازه یک روز است ویاکمتر. ✅ ۴ ) از دیدگاه "عقل" ؛ ارواح طیبه ای که به لقاء الله واصل شوند، دیگراز "قید زمان" بیرون خواهند بودوحضورشان در برزخ "زمان دار" نخواهد بود. و این مقام بسیار شامخ است. از این گروه پایین تر ؛ ارواح و نفوسی هستند که چنان در نعمت های بهشت برزخی غرق هستند که میلیون ها سال برزخ برایشان یک روز و یا یک ساعت جلوه میکند. ✅ ۵ ) طبق برخی از روایات ؛ گروه زیادی از ارواح در برزخ در حالت"انتظار" بسر میبرند ؛انتظار بلند مدت و یا کوتاه مدت. کوتاهی انتظار ویا بلند بودن آن برای ارواح در برزخ، بستگی به اعمال شان دارد. ارواح در عالم قبر ؛ هرچه نیکی هایشان بیشتر باشد، کمترانتظارخواهند کشید و با رحمت الهیه به بهشت برزخی وارد میشوند. اما اگر عمل های نیکویشان کم وناچیز باشد مدت بیشتری درانتظار رحمت الهی خواهند بود و مشخص شدن تکلیفشان فاصله زمانی بیشتری خواهد داشت. ✅ ۶ ) امام راحل (ره) امتداد و طولانی شدن برزخ را به غیر از رفتار و اعمال ، به "مقدار تعلق" قلب آدمی به دنیا میداند که چقدر آدمی به دنیای خود مانند مال و فرزندومقام ..وابستگی داشته؟ سخن ژرف ایشان چنین است: «... خود تعلق به دنیا و محبت به آن اسباب گرفتاری است بلكه میزان در طول كشیدن عالم قبر و برزخ همین تعلقات است هرچه آنها كمتر باشد برزخ و قبرانسان روشن تر وگشاده تر و مكث انسان درآن كمتر است ولهذا برای اولیاء بیشترازسه روز ـ چنانچه در بعضی روایات است ـ عالم قبر نیست آن هم برای همان علاقه طبیعی و تعلق جبلی است".  ✅ ۷ ) به گمان این قلم ؛ آنان که از نظر اعتقادی،مشکلی ندارند و موحد هستند، اما از جهت رفتاری و اخلاقی آلوده به برخی گناهان باشند ، برزخ طولانی دارند تا پاک شده و رحمت الهیه شامل شان شود و به بهشت وارد شوند. قرآن از این گروه چنین یاد نموده: ﴿ معترف به گناه هستند و در کنار رفتار و اخلاق خوب شان ، گاهی هم گرفتار بدرفتاری و بداخلاقی هم ، هستند ؛ - وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴾(توبه/۱۰۲) ادامه دارد..

🔶موضوع : توصیف زندگی برزخی 🔹امام باقر (ع) فرمود: « ارواح مومنین وقتی از دنیا می‌روند در جسدهایی مثل جسدهای دنیوی هستند و متنعم به نعمت‌های بهشت[برزخی] میشوند. ؛ - إِذَا فَارَقَتْ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ أَجْسَادَهُمْ أَسْکَنَهَا اللَّهُ تَعَالَی فِی مِثْلِ أَجْسَادِهِمُ الَّتِی فَارَقُوهَا فَیُنَعِّمُهُمْ فِی جَنَّة » به این نکات توجه فرمایید؛ ✅ ۱) برزخ نشئه و جهانی است که انسان میتواند تمام و یا اکثر واقعیات عالم قیامت ببیند و آشنا شود. بدین جهت در حدیث انده هر که از دنیا میرود قیامت او برپا میشود ؛ " مَنْ مَاتَ فَقَدْ قَامَتْ قِيَامَتُهُ" (بحار ج۵۸/۷) ✅ ۲) نفس و روح آدم ها؛ در آن موطن باهمه دارایی خود به زندگی خاص آنجا خواهند پرداخت. ما در اینجا با بدن و افکار وتصمیماتمان زندگی میکنیم. در آنجا هم با آنچه از اعمال که در اینجا جمع کرده ایم و نیز آنچه از افکار و خیالات و محبت های مان ، در آنجا زندگی خواهیم کرد. اگر بخواهم بصورت علمی بگویم ، چنین است ؛ در برزخ آدمی ، "وهم" خود را از دست نمیدهد طبق مبنای حکمت صدرایی ، با همان "قوه واهمه" میتواند برای خود آنچه را در برزخ دوست دارد، موجود کند . عارفان در صحف عرفانیه دارند که آدمیان آنچه را تمایل دارند و اراده میکنند همان موجود میشود.. "بالوهم یخلق کل انسان فی قوة خیاله ما لاوجود له الا فیها". ✅ ۳) برای نزدیک شدن ذهن به احوال و واقعیات عالم برزخ در روایات ، عالم قبر به عالم خواب تشبیه شده است. در وقت خواب انسان در شرائط حیرت آوری قرار میگیرد؛جسم اش در مکانی ، بی حرکت و آرام آرمیده ، ولی روح در سیر است و رویاها میبیند .. و در این سیر ؛ گاه روح در آنچه دارد و یا با آن مواجه میشود خرسند میگردد و گاه از رویت ها و تماس های خویش ناخرسند و ناخوش احوال میشود. این تشبیه روح در برزخ به عالم خواب که ریشه در احادیث اهلبیت (ع) دارد ، تشبیه مناسبی است که ذهن را کمی به چگونگی های برزخ نزدیک میسازد. علامه مجلسی تصریح نموده ؛ « حال روح در برزخ حال رویاست ؛ حالة البرزخ و ما یَجزی فیها بحالة الرُؤیا».(بحار ۲۷۰/۶) ✅ ۴) ارواح پاک در بهشت از آنان با خوردنی ها و .. پذیرایی میشوند ولی ارواح بسیار پاک و قدسی در محضر رب العالمین خواهند بود. که در علوم عقلی از آن به "لذت عقلی" تعبیر میشود. شیخ اشراق گوید: وقتی ارواحی که از "انوار طاهره" هستند به آن جا میروند از آنان با لذت های عقلی که بسیار لذیذتر از لذتهای حسی مانند خوردن و آشامیدن است ، از آنان پذیرائی میشود . اما نفوس و ارواح متوسطه به تمام خواسته ها و مشتهیات خود میرسند خواه از جنس اطعمه و خواه از جنس زیارت صورت های زیبا و شنیدنی های پاک و نشاط آور. ✅۵ ) خصوصیت دیگر برزخ این است که در زندگی آن جهان ، ارواحی که از درجات بالایی بهرمند نیستند با لطف الهی از نقص ها مبرا میشوند و "قدیس" شده و طالب نور اعلی که ملاقات با حضرت رب العالمین است میشوند. در آینده با موضوع "تکامل برزخی" این مطلب را بیشتر توضیح خواهم داد. ✅ ۶ ) خصوصیت مهمی در برزخ از آنِ اولیاء مانند انبیاء و ائمه و شاید برخی از علماء ربانی باشد که در برزخ ؛ توان تربیت نفوس ناقصه را دارند ، یعنی؛ در آن جهان، اینان به تربیت و ارتقاء دیگر ارواحی که در سطح پایین تری هستند مشغول میشوند. این خصوصیت مهم از آنِ ارواح بسیار بالائی است که به تعبیر شیخ اشراق ؛ "انوار قاهره" هستند که اعلی از فرشتگان هستند . اینان همان ذوات مقدسه معصومین سلام الله علیهم اجمعین هستند. ادامه دارد..

🔶موضوع : برزخ ؛ یعنی محضر خدا و حضور اعمال ✅ ۱) ما همواره در محضر خداییم ؛ اول میفرماید: او با ماست هر کجا که باشیم ؛ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ (حدید/۴) بعد میفرماید: او از رگ گردن به ما نزدیکتر است ؛ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ (ق / ۱۶) و در آخر میفرماید : او از ما به ما نزدیکتر ؛ أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ (انفال /۲۴) مهم درک این معناست ، اما در شرائط سخت دنیا روزها و یا ماه ها و سالها در غفلت ایم و دریافت این آیات قرآن محروم هستیم. اما در برزخ به این آیات نزدیک میشویم‌؛ چرا که از یک سوی ، چنان شرائطی از تنهایی و خوف و خشیت بر انسان مستولی میشود که متوجه حضرت رب العالمین میشود، و از سوی دیگر چون حواس ظاهری انسان تعطیل شده مانند بینایی و شنوائی و حس و.. ، بیشتر به ملکوت عالَم متوجه است. حکیم بزرگ ملاصدرا گوید: "مرگ" باعث قطع علائق و حواس ظاهر شده و در نتیجه مانع از صحبت اغیار میشود و انسان آماده رجوع به محضر ربوبی میشود. ✅ ۲ )حضور انسان دربرزخ به سه شکل است: "حشر ، رجوع ، انقلاب" "حشر" یک حرکت بی اختیار است که در دست دیگری است گرچه انسان نخواهد هم باید برود ، می‌فرماید: «وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ.[آل‏ عمران/۱۵۸] و اگر بميريد يا كشته شويد، قطعاً به سوى خدا گردآورده خواهيد شد.» تعبیر دوم ، "رجوع" است که انسان بسوی او میرودوبه تعبیری بازمیگردد؛ "إِنَّا لِلَّٰهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ" (بقره/۱۲۹) تعبیر سوم ، "انقلاب" است که انسان با همه هویت خود با دست الهی به تمام معنا روی بخدا میکند ؛ "إِنَّا إِلى‌ رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ" (اعراف/۱۲۵ و شعرا/۵۰) این تعبیر بسیار از تعبیر حشر و تعبیر رجوع بالاتر است. دراین موردقبلاهم سخنی داشتیم که ازتکرارآن خودداری میکنیم. ✅ ۳ ) در آن محضر ربوبی ؛ اعمال آدمی جملگی ظاهر میشوند . همه اعمال ، چه ظاهر آن و چه باطن آن . قرآن چنین تعبیر فرموده : «بگو اين مرگى كه از آن فرار مى ‏كنيد سرانجام با شما ملاقات خواهد كرد سپس به سوى كسى كه داناى پنهان و آشكار است بازگردانده مى‏ شويد آن گاه شما را از آنچه انجام مى‏ داديد خبر مى‏ دهد ؛ - ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (جمعه /۸)». جالب اینجاست که ؛ اعمال حاضر میشوند و فرشتگان نسبت به همه خصوصیات آن اعمال، توضیح میدهند ، لذا قرآن فرمود : "فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.." علامه طباطبایی در معنای این فقره ازآیه سوره جمعه مینویسد: حقیقت اعمال آدمی و همه تبعات آن ،به روشنی به انسان نشان داده میشود... و این خود نوعی "محاسبة الاعمال" است که به حسابِ اعمال آدمی هم رسیدگی میشود.(المیزان۲۶۸/۱۹) ✅ ۴ ) اما اینکه کدام "عمل" بدرد برزخ میخورد خود مسئله مهمی است. استادعزیزمادرکلاس خصوصی"معاد" میفرمود:ازآنجاکه برزخ محدودیت داردوتوسعه عالَم محشروقیامت را ندارد ممکن است برخی اعمال بسیارسنگین در آنجابه کارنیایدوذخیره قیامت شودوعمل های کوچکتردربرزخ مفیدباشد. به ذهنم میرسد؛شایدغیرازنوع عمل، خود افرادو حالات روحی شان دخالت داشته باشد. درروایات درمیان هزاران عمل صالح، نماز وروزه وحج و ولایت اهلبیت درقبرنمایان میشود وانسان را متنعم میکند. ودر برخی روایات نیز ، "صبر" را هم فرموده اند که درعالَم برزخ برای انسان بسیار مفید است. از اساتیدی که در محضرشان صُحُف "عرفان" میخواندیم شنیدیم که میفرمودند: دو حقیقت است که به تمام معنا درقیامت ظهور میکند ؛ یکی ؛ "معرفتُ الله" است. که فرمودند:"ان المعرفة هنا بذر المشاهدة فى العقبى"(اسفار۳۸/۹) و حقیقت دیگر ؛ "محبت و لطف به خلق خدا" میباشد. دربیان امام‌صادق(ع)آمده:وقتی خدا مؤمن را از قبرش بر می‌انگیزاند، همراه اووجودِ مثالی خارج میشود که پیشاپیش اوحرکت میکند ودرمواجه با منظره های ترسناک قیامت می‌گوید: نگران مباش، تو را از جانب خدا بشارت باد به کرامت و خوشحالی. تا اینکه در برابر خدای جلیل قرارمیگیرد.. وآن وجود مثالی میگوید: من همان شادی و سروری هستم که تو آن را بر قلب برادر مؤمنی در دنیا داخل کردی...: أَنَا السُّرُورُ الَّذِی کنْتَ أَدْخَلْتَ عَلَى أَخِیک الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیا..(کافی۱۹۰/۸) چنین است قیامتِ انسانهای عارف و دلسوز خدائی ، خوشا بحالشان. ادامه دارد..

🔵موضوع : همراهان ما در برزخ 🔶 فرشتگان همراهان آدمی درعالَم قبر 🔹فیض کاشانی ازشیخ مفید نقل میکند؛ همانطوریکه برای کافر نکیرومنکراست، برای مومن دوفرشته بنام بشیرومبشر است.(علم الیقین/۱۰۷۳) 🔹قرآن از یک سلسله گفت و شنود میان انسان ها بافرشتگان الهی یاد می کند. 📌الف) گفتگو با فاسدان: كسانى كه بر خويشتن ستمكار بوده‌اند، وقتى‌ فرشتگان جانشان را مى‌گيرند، مى‌گويند: «در چه حال بوديد؟» پاسخ مى‌دهند: «ما در زمين از مستضعفان بوديم.» مى‌گويند: «مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن مهاجرت كنيد؟» ؛ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ۖ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا(نساء/۹۷) 📌ب)گفت وشنودها به صالحان که به آنان می گویند: «سلام برشما؛ بجهت آنچه ازاعمال نیک انجام دادید پس واردبهشت شوید » -الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ ۙ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (نحل/۳۲) 🔶 اعمال آدمی همراه همیشگی انسان ✅ ۱ ) هویت آدمی در سه بخش خلاصه میشود ؛ باورها واندیشه ها ، رفتار و اعمال ، اخلاق . از روایات استفاده میشود آنچه در برزخ همراه آدمی است رفتار او و اخلاق اوست.وظاهرا باورهاواعتقادات بصورت جدی درقیامت بررسی میشود. ✅ ۲ ) در مورد حضور اعمال در برزخ این حدیث بسیار مهم است ؛ پیغمبر (ص) به یکی از یاران خود بنام قیس فرمود : وقتی دفن میشوی همراهی با تو دفن میشودواوزنده است وتو مرده واگر او نیکوباشدتورادر تخت کرامت مینشاندواگربدباشدتورا میگزد .. او"عمل" توست . ؛ یا قیس من قرین یدفن معک وهو حی ، وتدفن معه وانت میت .. ؛ وهو فعلک »(امالی صدوق) ✅ ۳) در اثبات حضور برخی از اعمال این روایت شاهد خوبی است ؛ امام صادق(ع) فرمود: "وقتی مومن وارد عالم قبر میشود،نماز ازسمت راست وزکات از سمت چپ ونیکی هایش براوواردمیشوند و 'صبر' اودرناحیه ازقبرحضورپیدامیکندواذا وبه نماز وزکات و اعمال نیک میگوید؛اگرازشماکاری برای تین فردساخته نبود ، من هستم. ؛ .. قال الصبر للصلوة و الزكوة والبرّ:دونكم صاحبكم، فان عجزتم عنه فأنا دونه"(کافی،ج۳ص۲۴۰) نکته جالبی در این حدیث است ؛ وقتی اعمال برای دستگیری انسان موفق نیستند،"اخلاق"امیدبخش است. واین تاثیر مهم اخلاق است. ✅ ۴)حضوروتجسم اخلاق و ملکات آدمی در برزخ بسیار قابل توجه است. امام صادق(ع) میفرماید : "وقتی سعد ازدنیا رفت در تشییع او هفتادهزار فرشته حضورداشتندو پیامبر (ص)کنارقبراو ایستاد و اورا به عنوان الگو معرفی نمود .. مادر سعد در خطاب به جنازه فرزندش گفت:ای سعد گوارایت باد این همه کرامتِ خدا. پیامبر (ص) فرمود:ای مادر سعد چیزی را به خدا نسبت مده! سعد دارای زبان تندی در خانه بود ! ...فقالت امه: هنیئاً لك یا سعد و كرامة. فقال لها رسول اللّه: یاامّ سعد، لاتحتمی علی اللّه .. فقال: ان سعداً كان فی لسانه غیظ علی اهله."(امالی صدوق/۳۱۵وامالی طوسی۴۲۷) ✅ ۵ )اعمال گذشته انسان؛نه بایگانی شده است،نه اعتباری،نه حواله ای. اعمال آدمی؛ موجود، و زنده است. یعنی همکنون باوجودباطنی ما “اتحاد” داردآنطوریکه غذادربدن وجودداردوبلکه بالاتر. صدرالمتالهین گوید: "عمل" چون از ذات و جوهره انسان میشود، نه تنها درآخرت انسان رارها نمی کند وبلکه دردنیا هم رها نمی کند وخود ماشده. به تعبیراستادم حضرت علامه حسن زاده؛ مانندسیب سرخ است که رنگ وطمعش ازخودش وباخودش هست وقابل جداکردن نیست. ✅ ۶)قرآن؛ همه اعمال انسان را"مجسم" معرفی میکند: "یوم تجدکل نفس ماعملت من خیر محضراً"(آل عمران/۳۰) ونیز؛هر کسی را گِرو عمل خود معرفی میکند:"کل نفس بما کسبت رهینه" (مدثر/۳۸) واین پیوستگی عمیق انسان و عملش در قبر ظهورجدی تر دارد. پیرمرد محتکر گندم، در زمان اشغال متفقین و گرسنگی مردم، از قبول پول اندک ویا مناسب بامقدار فروش، سرباز زده ومیگوید: “برو بالاتر” ! و روزی همین شخص زیر دست دکتری در بیمارستان فیروزآبادی شهرری میرود تا پایش را که عفونت کرده مداوا کنند ،تصمیم پزشک، به قطع پا گرفته میشود وپزشک معالجش به جرّاح که می خواهدپا رااز مچ قطع کند،می گوید ؛ “برو بالاتر”! تااینکه پای او را از بالای ران قطع می کنند!و پزشک جراح ، همان شخصی است که در نوجوانی به آن پیرمرد برای خرید گندم مراجعه کرده بودواودربرابرپیشنهاد هر قیمتی میگوید: برو بالاتر ! بله ؛ عمل آن پیرمردگندم فروش ، “زنده” است و “برو بالاتر” انعکاس عمل خود اوست! ادامه دارد ..

🔶موضوع : عذاب برزخ 🔴حضرت امیر(ع)در نامه به محمد ابن ابی بکر نوشت ؛ «آن زندگانی سخت،که خدادشمنش را به آن هشدارداده است ، [اشاره به آیه ۱۲۴سوره طه است ؛  وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌ ] عذاب قبر است؛ وإن المعیشة الضنک التی حذر الله منها عدوه،عذاب القبر»(امالی طوسی/۲۷) 🔻نکته ها: ✅۱) معذب بودن برخی ارواح اموات در قبر یک واقعیت است که هیچ مومنی منکر آن نمیتواند باشد و نیست. 🔺پیامبر در پایان نماز‌هایشان این جمله را می‌خواندند: «اعوذ بک من عذاب القبر.» خدایا پناه می‌برم به تو از عذاب قبر.» (بحار ج ۶ ص۲۰۵) 🔺ازحضرت صادق سوال شد؛آیا کسی از فشار قبردرامنیت است؟ فرمود:بسیار کم هستند.(بحار۲۱۴/۶) 🔺امام صادق (ع) فرمود: «به خدا قسم تنها چیزی که من برای شما از آن می‌ترسم برزخ است ؛ "اتخوف علیکم فی البررخ" ».(کافی۲۴۲/۳) ✅ ۲) شهيد مطهرى مى گويد: مـطـابـق نـصـوص قـرآن و روايـات مـتـواتـر و غـيـر قـابـل انكارى كه از رسول اكرم(ص)و ائمه اطهار(ع) رسيده است؛ چـنـيـن نيست كه انسان پس از مردن درحال شبيه به بيهوشى فرو رود و هيچ چيز را احساس نكند، نه لذتى وسروری داشته باشد و نه اندوه و دردى، بلكه همه چيز راحس میكند، از چيزهايى لذت مى برد و از چيزهاى ديگر رنج میبرد» به ذهن من میرسد؛ از مجموع روایات درباب وحشت ازقبر وبرزخ استفاده میشود؛ مومن نسبت به قبر و برزخ نمیتواند بیخیال ویامغرورباشد که من درآن موطن راحت خواهم بود،وازطرفی هم نباید ناامید از عنایات خدا وشفاعت اهلبیت(ع)بود،یعنی بایددربین خوف و رجاء بود. ✅ ۳)حیوانات نیز،عذاب قبرکافران را درک میکنند؛ پیامبراسلام(ص)میفرماید: "من وقتی قبل ازنبوت چوپانی میکردم گوسفندان وشتران یکباره دربیابان هراسان میشدند..بعدازنبوت ازجبرئیل پرسیدم وفرمود:ضربه ای که به کافردرآن عالَم میزنندهمه موجودات هراسان میشوند مگر انسانها و اجنه. 'ان الكافر یضرب ضربة ماخلق اللّه شیئاً الی سمعها ویذعر لها الاّالثقلین فقلنا"' (بحار۲۲۶/۶) ✅ ۴ ) فیض کاشانی درباره عذاب هایی مانندفشار قبر میگوید: "اینها خبرهای صحیحی است، اما اسراری دارند که درک آنها برای ما زندگان ممکن نیست؛ زیرا هر چه در عالم آخرت مربوط می شود، ازعالم ملکوت است که برای ماقابل حس ومشاهده نیست کسی که خصلت های زشت وزیبادردرون او ریشه کرده است همین خصلتها درهنگام مرگ به وسائلی آرام بخش ویاعذاب دهنده درجان اومبدل میشوند". ✅ ۵ ) راه شناخت مااز احوالات وخیم دربرزخ توجه به سخنان ائمه(ع)است که باعالم غیب درارتباط هستند. نوبت بعد؛ سخنان اهل دل واصحاب بصیرت،خصوصا آنانکه با توجه به باز بودن "چشم برزخی" گزارشی از برزخ و برزخیان میدهند. 📌نمونه اول: ابوبصیرگویدامام صادق(ع) فرمود:دختررسول الله بنام رقیه مُردوبعداز دفن پیامبردعانمودکه خدااورا ازفشارقبر ایمن فرماید .. انی سألت ربی ان یهب لی رقیة من ضمّةالقبر (بحارج۱۲۰/۷) 📌نمونه دوم: حال حضرت زهرا(س) نسبت به قبر و برزخ درخورتوجه است ؛ ایشان به علی (ع) سفارش نمود بعد از غسل شبانه و کفن ودفن ، زود از سر قبرم فاصله مگیر ، بِمان وتلاوت قران کن ودعا بخوان تا من با قبر انس بگیرم . آن ساعات ساعاتی است که میت به انس با زندگان سخت نیازمند است ؛ - فانها ساعة یحتاج المیت فیها الی انس الاحیاء . 📌نمونه سوم: فقرات مهم دعای ابوحمزه که امام سجاد (ع) از تنهایی و فشار قبر می نالد... 📌نمونه چهارم : علامه حلی در وصیتنامه اش به فرزندش فخر المحققین مینویسد: « به قدر امکان به زیارت قبرم بیا و قرآن بخوان ؛ - وزر قبری بقدر الامکان واقراء علیه شیئاً من القران » (قواعد الاحکام ۷۱۷/۳) ✅ ۶ ) عذاب قبر ، عذابی است که روح در عالَم برزخ آن را درک میکندومیچشد. تحقق این باور دینی وعقلی، ضرورتاً منحصر دراین نیست که بدن میت در گودالی دفن شود. هر میتی به مجرد انقطاع روح ازبدنش، بایک قالب وبدن مثالی- که قبلا درباره آن توضیحاتی عرضه داشتیم- وارد عالم برزخ میشود و تمام احکام خوب و یا بد برزخ برای او محقق میشود. چه دردریا غرق شودویا درهوا منفجر شود و پورد شودو یاخوراک حیوانی شود و.. یکی ازاصحاب حضرت صادق(ع)گوید از امام(ع)پرسیدم؛ شخصی که به دار آویخته شده و روی دار بدنش مانده ، آیا او را هم عذاب قبر دارد؟حضرت(ع) فرمود:آری خدا به هوا امرمیکندکه اورا درفشارخودبگیرد.»(کافی۲۴۱/۳) ادامه دارد..