💥چرا مطالعه دانشگاهی جادو و علوم غریبه اهمیت دارد؟
✍علیرضا دوستدار
(به بهانه راه‌اندازی برنامه کارشناسی ارشد جادو و علوم غریبه در دانشگاه اکستر انگلستان)
دلیل این‌که این پرسش اصولا مطرح می‌شود این است که در دیدگاه مسلط، جادو و عرفان و امور مشابه* در دنیای مدرن جایی ندارد. به بیان دیگر، فرایند «مدرن»شدن با پس‌زدن جادو و «افسون‌زدایی» جوامع همراه است. از این نگاه، جوامعی که هنوز درگیر جادو هستند عقب‌مانده هستند و از مدرنیته جا مانده‌اند.
مطالعاتی که در نیم قرن گذشته انجام شده این نگاه را به چالش کشیده. در این پژوهش‌ها جادو از یک امر حاشیه‌ای تبدیل به موضوعی محوری شده که لزوما با علم و عقلانیت و مدرنیته در تضاد نیست. در این فرسته برخی از این مطالعات را معرفی می‌کنم.
یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین پژوهش‌ها در این زمینه کارهای فرانسیس ییتس در مورد دوره رنسانس است. ییتس در پژوهش‌هایش نشان داد که عصر رنسانس که معمولا به عنوان دوره پاگرفتن علم و هنر و تمدن جدید در غرب تلقی می‌شود، دوره شکوفایی جادو و عرفان هم بوده. او مثلا در یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایش نشان داد که جوردانو برونو که به دست کلیسا سوزانده شد و قرن‌ها بعد به خاطر دفاع از نظام کپرنیکی به عنوان شهید علم مورد تکریم قرار گرفت (به همین منظور مجسمه‌ای از برونو در مرکز شهر رم قرار داده شده)، در واقع بیشتر به خاطر عقاید هرمتیک جادویی (منتسب به هرمس الهرامسه) مجازات شد. ضمن این‌که دفاع خود کپرنیک هم از نظام خورشیدمحور از نظر ییتس علاوه بر دلایل ریاضی علت‌های عرفانی نیز داشت. در مجموع ییتس باعث شد مطالعات رنسانس متحول شود و جوانب مغفول‌مانده آن، از جمله نقش جریان‌های هرمتیک، مورد اقبال و پژوهش بیشتر قرار بگیرد. پژوهش‌های او همچنین نظریه تقابل علم و جادو را با چالش جدی مواجه کرد.
در دهه‌های بعد، مطالعات بسیاری انجام شده که نشان داده جادو و عرفان و اموری چون احضار ارواح و درگیری با نیروهای ماورائی در تمامی جوامع و اعصاری که معمولا به خاطر بالندگی علم و عقلانیت شناخته شده‌اند جاری بوده و گاهی دقیقا همین امور رابطه تنگاتنگی با علم و فلسفه داشته. به عنوان مثال یولیا اوستینووا در کتاب نسبتا جدیدش ادعا می‌کند که حالات خلسه، نیروهای ماورائی و تسخیرات الهی در مهد فلسفه غرب، یعنی یونان باستان کاملا عادی بوده و فیلسوفانی مانند فیثاغورس و سقراط هم احتمالا در این امور مشارکت داشته‌اند.
در نقطه مقابل تاریخ باستان، مطالعاتی انجام شده که نقش جنبش‌های جادویی و ماورائی را در انقلاب‌های مدرن نشان می‌دهد، یعنی همان‌ها که غالبا با نهادهای دینی مسلط درگیر بودند و می‌خواستند حکومت انسان و خرد را به جای حکومت خدا بنشانند. به عنوان مثال، رابرت دارنتون در کتاب کلاسیکش نقش مزمریسم (جنبشی در قرن ۱۸ که به نوعی پیشینه انرژی‌درمانی و هیپنوتیزم و حتی روان‌درمانی است و در ایران به نام «منیتیسم» و «مغناطیس حیوانی» شناخته می‌شد) را در انقلاب فرانسه نشان داده. اخیرا هم کتابی چاپ شده که نشان می‌دهد برخی جنبش‌های برابری‌خواه رادیکال اروپایی، از جمله آنارشیسم، ریشه‌های عرفانی و جادویی داشته. نمونه‌های مشابه در مورد کمونیسم شوروی هم موجود است.
در این زمینه اشاره‌ای هم به منگل بیات کنیم که بیش از دو دهه پیش نقش جریان‌های شیخی و بابی را در شکل‌گیری ذهنیت انتقادی مذهبی و نهایتا انقلاب مشروطه بررسی کرد، جنبش‌هایی که عرفان و علوم غریبه (علم حروف و اعداد) در آنها نقش پررنگی داشت. چند فصل از کتاب من هم به «روح‌گرایی» (اسپریتیسم) و انجمن معرفت الروح تجربتی میان ایرانیان متجدد قبل از جنگ جهانی دوم می‌پردازد. در این فصل‌ها ادعا می‌کنم که تجددگرایی ایرانی، حتی وقتی با روحانیت در افتاده، لزوما با «متافیزیک» مشکلی نداشته.
از بهترین کتاب‌ها در مورد جادو در اروپای مدرن کتاب الکس اوئن درباره انگلیس اواخر قرن ۱۹ و اوائل قرن ۲۰ است. اوئن نشان می‌دهد که باطنی‌گری و جادو - در گروه‌هایی مانند تئوسوفیست‌ها (که گاندی هم عضوشان بود) و گولدن دان - نوعی آوان‌گارد فرهنگی را شکل داد. جریان‌هایی مانند فمینیسم، گیاه‌خواری، طرفداری از حقوق حیوانات، ضدیت با کالبدشکافی حیوانات زنده، و تجربه‌های جدید ادبی و هنری در این دوره رابطه تنگاتنگی با گروه‌هایی مانند تئوسوفی و گولدن دان داشته و بعضی از مهم‌ترین متفکران و هنرمندان اروپایی آن زمان با آنها رابطه داشتند. در دهه‌های بعد هم جریان‌های هنری آوان‌گارد از جادو و احضار ارواح الهامات جالب توجهی گرفتند، که در این زمینه می‌توان به دادائیسم و «اتوماتیسم» نوشتاری اشاره کرد.
💠@aghlvanaghl
🟠 این هم می‌گذرد
مردی با لباس و کفش‌های گران قیمت به دیواری خیره شده و می‌گریست.
نزدیکش شدم و به نقطه‌ای که خیره شده بود با دقت نگاه کردم.
نوشته شده بود؛ "این هم می‌گذرد"
علت را پرسیدم...
گفت: این دست خط من است چند سال پیش در این نقطه هیزم می‌فروختم،
حالا صاحب چندین کارخانه‌ام...
ﭘﺮﺳﯿﺪﻡ: ﭘﺲ ﭼﺮﺍ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ؟
ﮔﻔﺖ: ﺁﻣﺪﻡ ﺗﺎ ﺑﺎﺯ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ:
"ﺍﯾﻦ ﻫﻢ می‌گذرد."
گر به دولت برسی
مست نگردی مردی
گر به ذلت برسی
پست نگردی مردی
اهل عالم همه بازیچه دست هوسند
گر تو بازیچه این دست نگردی مردی..!
💠@aghlvanaghl
عقل و نقل
https://t.me/aghlvanaghl/1419
💠طهارت قلب
🖌حسینی دورود
وجود میز مشاوره در غرفه مرکز فقهی ائمه اطهار در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور جناب استاد اکبری شاهرودی و اهداء کتاب طهارت قلب به طلاب و محققان و دانش‌پژوهان مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی، از ابتکارات مفید و ارزنده این مرکز در سال جاری بود.
بارها نوشته و گفته‌ام؛ معرفی کتاب و آثار نویسندگان در کنار بزرگداشت و تکریم انسان‌هایی که عمر خود را در راه تحقق ارزش‌های دینی، اخلاقی و اهداف الهی صرف کرده‌اند، یکی از راه‌های ترویج اخلاق، عقلانیت و انسانیت است!
وقتی می‌دیدم طلبه‌های جوان با چه احترامی به مراسم افتتاحیه وارد و با چه شکوهی خارج می‌شوند، در یک دست لوازم‌التحریر و در دست دیگر کتابچه "طهارت قلب" دارند، به‌حال آنها غبطه و بر گذشته خود افسوس می‌خوردم که ای کاش چنین بسترهای علمی و چنین اساتید دلسوزی هم برای ما وجود داشت.
گاهی برای دیدن یک استاد اخلاق یا انتخاب یک اثر اخلاقی چه زحمات و خطراتی که متحمل نمی‌شدیم.
کسانی‌که با شخصیت حضرت آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی و این مرکز روحانی، آشنا هستند، حتما تایید می‌کنند؛ آنچه در این وجود ارزشمند دیده می‌شود، خلوص، صداقت، ظرفیت و شأنیت والای علمی، آینده نگری، نظم در برنامه‌ریزی و قدرت جذب افراد با سلایق مختلف در مسیر علم و ایمان و اخلاق است.
براین اساس معتقدم؛ کتابچه طهارت قلب (گزیده‌ای از دروس اخلاق آیت‌الله فاضل لنکرانی در جمع طلاب و دانش‌پژوهان مرکز فقهی ائمه اطهار) که عالمانه به بیان مراحل و موانع طهارت قلب می‌پردازد، یکی از بهترین راهکار‌ها و الگوی مناسبی برای همه کسانی است که دستی در تعلیم و تربیت در قامت مراکز و مدارسی این‌چنین دارند.
کتاب طهارت قلب در پی آن است که محوری‌ترین موضوع اصلی مباحث اخلاقی را مستند به آیات و روایات واکاوی و ارائه نماید.
طهارت قلب، سعی دارد تعلیمات پیامبران و اقدام و عملشان برای تغییر عقیده و تربیت اخلاق مردم در دل مشکلات موجود را دنبال کند.
خواننده کتابچه طهارت قلب، قدم به قدم، به مکتب انسان ساز قرآن کریم و پیامبر گرامی اسلام نزدیک‌تر شده و می‌شود. چرا که سیر مفاهیم و گفتمان آن در تأیید انبیاء و کتب آسمانی پیش می‌رود.
💠@aghlvanaghl
عقل و نقل
https://t.me/aghlvanaghl/1421
سلام ای بزرگ !
✍ جواد حداد
کشورم کشور عجیبی نیست بلکه عجیب‌ترین کشور است !!!
من‌که می‌پنداشتم در مراسم ترحیمی چون برخی از مراسم ترحیم روحانیون شاهد تبختر، دافعه، بد خلقی و ریاسالاری خواهم بود، به یک‌باره برخوردم به صورتی نکو و سیرتی نیکوتر به‌نام حاج‌آقای غلامی !!!!!
چه می‌بینم خدا، تواضع! فروتنی! سادگی! مهربانی! جاذبه! کلام‌های شکیل و لبخند!!!؟؟؟
خدایا من کجا هستم...
این همه جمعیت، دسته دسته می‌آیند و بر می‌خیزند...
خیلی وقت‌ها آدم‌ها این‌جور جاها همديگر را پيدا می‌كنند.
انگار جايي نوشته بود كه اينها
بايد اینجا كنار هم باشند.
بشوند همدم
بشوند دوست
بشوند رفيق
اصلأ بشوند جانِ شيرين…!
درست مى نشينند روى طاقچه‌ى دلِ هم حرف‌هايشان يك جورِ خوبى دلنشين است.
دل براى خنده‌هايشان ضعف می‌رود؛
اصلأ بودنشان شيرين است
وقتى هم كه نيستند
هى همديگر را مرور مى كنند و مُدام
گوش به زنگِ آمدن هم هستند…
خدا اين آدم ها را نگيرد از هم...
وای چرا این‌گونه کردند؟ ما به‌‌راستی از وجهه یک روحانی واقعی باید جز محسنات نبینیم، چه شده که وقتی منحصر به فرد افرادی را می‌بينيم غرق در تعجب می‌شویم.
جناب غلامی! امشب برای من شب مغتنمی بود.
حضرت‌عالی و نیز سایر بستگان پدر عزیزتان، مرحوم حاج نامدار غلامی و بعضی از حضار محترم من‌جمله حضرت آیت‌الله العظمی علوی بروجردی اوضاع فکری مرا به سمت تفکر و مسئولیتی بسیار فراتر بردید.
کشورم دلم برای خوبانت می‌سوزد که چه مهجور و ناشناخته مانده‌اند، و چه بایدکرد؟
با احترام
پ.ن: دوست خوش ذوق ما جناب استاد حداد که در مجلس ختم پدر حاج‌آقای غلامی در حسینیه شهدای قم شرکت کرده است با دیدن حضرت آیت‌الله علوی بروجردی و حاج آقای غلامی تحت تاثیر این‌همه صفا و صمیمیت، این دلنوشته جذاب و خواندنی را می‌نگارد.
💠@aghlvanaghl
🏴 یا فاطمه اشْفَعِی لنا فِی‌الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَاللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ 🏴
▪️ای بانویی که مظهر ایمان و عزتی
معصومه‌ای و اُسوه فضل و شرافتی▪️
▪️باب‌المراد کل مریدان اهل بیت
باب‌النجات خلق به‌وقت شفاعتی▪️
▪️با صد امید چشم وفایی به لطف توست
معصومه‌ای، شفیعه روز قیامتی▪️
🏴 وفات شهادت گونه کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها را تسلیت عرض می‌کنیم.
💠@aghlvanaghl
عقل و نقل
https://t.me/aghlvanaghl/1425
سخنان منتشر نشده آیت‌الله العظمی محفوظی درباره آیت‌الله سید حسن خمینی.
🖌حسینی دورود
دست کم یک علت این‌که چرا از میان عالمان و اندیشمندان حوزوی معاصر، می‌توان با تمام وجود شخصیت مرحوم آیت‌الله العظمی محفوظی را دوست داشت و درباره اندیشه‌های پاک ایمانی و انبوه خدمات اجتماعی و دل‌باختگی ایشان به خاندان رسالت و امامت فکر کرد، این است که رفتار و عملکرد آن مرجع اخلاق‌مدار را می‌توان "همان ارزش‌ها و بینش‌های دینی محسوب کرد".
افزون بر آن شدت علاقه و اعتقاد قلبی معظم‌له به حضرت امام (ره) و بیت شریف امام از جمله آیت‌الله سید حسن خمینی حفظه‌الله و حمایت‌های هوشمندانه و عالمانه ایشان در بزنگاه‌های سیاسی از یادگار گران‌‌قدر امام، محبوبیت آن مرحوم را در قلب نگارنده، صد چندان کرده بود.
شاید به همین علت است؛ در تمام مواقع و در تمام اموری که آیت‌الله العظمی محفوظی اعلی‌الله مقامه‌الشریف ورود کرده‌اند هرگز ردپایی از عسرت و ظلمت و ترویج افساد و فقر و محرومیت و اشرافی‌گری به چشم نمی‌خورد.
به مناسبت فرا رسیدن چهلمین روز فقدان آن فقیه کم‌نطیر، گوشه‌ای از بیانات ایشان درباره استاد سید حسن خمینی که چند سال پیش در گفت‌وگویی منتشر نشده با بنده داشتند را مرور می‌کنیم:
..."حاج سید حسن آقای خمینی، جوان وارسته و فاضلی است.
سالهای سال در حوزۀ علمیه قم مشغول تحصیل بوده و سپس از اساتید برجسته شده است.
علاوه بر آن پژوهشگر توانمندی است، خداوند انشاءالله بر توفیقات ایشان بیافزاید و ایشان را حفظ کند.
توصیۀ من به ایشان این است که؛ به سادگی از طعن و تخریب برخی بیمار دلان بگذرد و اعتنایی به آنها نداشته باشد؛ کما این‌که تاکنون همین مشی را داشته است.
بالأخره افرادی که بیمار دل و بیکارند، همه جا هستند.
این قبیل افراد در هر رنگ و لباسی که باشند، سرگرمیشان تخریب شخصیتهای وارسته است و بیش از این هم از آنها انتظار نمیرود.
تنها راه مقابله به آنها بیاعتنایی و گذشت است.
شخصیتی مانند حاج حسن آقا، مثل همیشه نباید به آنان عکسالعملی نشان بدهد؛ چون آنها اتفاقاً به دنبال همین عکسالعملها هستند تا بیشتر به سرگرمیشان برسند.
حاج سید حسن آقا همان مسیری را ادامه بدهد که تاکنون میپیمود.
از نظر بنده ایشان انسان صالح، عالم، باتقوا، مجتهدِ مسلم و دلسوز انقلاب و مردم است.
مردم جامعه هم این را به خوبی دریافتند و تحت تأثیر عدهای از تخریبکنندگان قرار نمیگیرند.
از خداوند متعال میخواهم که بر توفیقات ایشان بیفزاید و چنین گوهری را برای انقلاب و مردم حفظ بفرماید.
💠@aghlvanaghl
عقل و نقل
https://t.me/aghlvanaghl/1427
🌐 ساده ولی عمیق
🖌 حسینی دورود
نوشته‌های آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی چون سخنانش، توان خروج مخاطب از قالب‌های فکری، باورها و حقیقت‌ها را افزایش داده و فرصت صیقل دادن یا واژگون کردن و از نو ساختن آنها را فراهم می‌سازد.
همان‌گونه که صمیمی و آسان سخن می‌گوید، روان و ساده هم می‌نویسد.
روشی ساده ولی در عین حال عمیق، روشی که تنها کسانی قدرت استفاده از آن را دارند که درک عمیقی از دین و متون دینی و حوزوی و بشری داشته و از زاویه‌ای جدید به حقایق و مفاهیم دینی و بشری می‌نگرند.
من که گاهی از سر علاقه و کنجکاوی در بعضی درس‌ها برای یک‌بار هم که شده شرکت می‌کنم، با دیدن شیوایی بیان، ارائه منسجم و دسته‌بندی شده مطالب و نیز با دیدن آثار ارزشمند و نوشته‌های استاد دریافتم که او از نعمت بیان و قلم و قوه اجتهاد به خوبی بهره برده است.
در میان تمامی آثار ۲۵ گانه منتشر شده ایشان، آنچه بیش از همه نظر مرا به خود معطوف داشت؛ ۵ کتابِ مطابق با بخشی از گرایشات علمی من، تنقیح الشریعه در ابواب مختلف فقه، که با قلم معظم‌له به عربی نگاشته شده است، کتاب اصولی حکم، مقدمات بنیادین تفسیر قرآن، مسائل بنيادين علم رجال و درباره نهج‌البلاغه بود.
علاوه بر اطلاعات گسترده و کم‌نظیر در عرصه علوم حوزوی، نحوۀ نگرش او به معارف دینی و حوزوی و زاویۀ دیدش، حکایت از درک عمیق نسبت به دین، معارف دینی و ایمان ریشه‌دارش دارد.
۴۰ سال تهذیب، تحصیل، تدریس، تحقیق و تألیف در کنار خدمات ارزنده به مردم به‌خصوص طلاب و دانشجویان و محرومان از او انسانی باورمند ساخته است.
هرگاه برای مشورت، به این استاد اخلاق‌مدار و فقیه خردمند و دانشمندِ دین شناس مراجعه می‌کنم در هر زمینه‌ای که باشد؛ مطالبی را به من می‌آموزد و حقائقی را برایم تبیین می‌کند که تا قبل از آن یا نسبت به آنها آشنا نبوده‌ام و یا برداشتم ناقص یا اشتباه بوده است.
گویی هربار و در هر دیداری پنجره‌ای جدید به رویم گشوده می‌شود.
به او که می‌رسی غبطه می‌خوری و با خود می‌گویی؛ کاش سال‌ها پیش با او آشنا شده بودم که اگر چنین می‌شد بسیاری از نظراتم در مورد علم، دین، اجتماع، سیاست، فرهنگ و...جور دیگری بود.
استاد سید مجتبی نورمفیدی، صاحب سخنی عالم، نیک اندیشی سخی، محرم اسرار و سنگ‌صبوری مهربان است که هم نشینی با او اندیشه را صیقل، جان را پالوده، روح را محکم، ایمان را جلا و عقل را آگاه می‌سازد.
💠@aghlvanaghl