♦️ایشان می‌گویند چه زمانی که به علت سیادت علم و اوج دستاوردهای علمی، تفسیر علمی نوشته شد و چه زمانی که به دلیل گرایش به مسائل جامعه و اصلاحات اجتماعی تفسیر اجتماعی نوشته می‌شود، باید با برداشت تحول‌خواهی از روح و جوهره قرآن باشد. این نکته بسیار جالب است و باید روی آن تکیه بیشتری شود. پیش‌نیاز ششم توجه به لایه‌ای بودن قرآن است اما این توجه ایشان نسبت به فهم‌های مختلف است. کسی شک ندارد که قرآن بطونی دارد، اما ایشان می‌گویند معارف قرآن از معرفه‌الذات تا معرفه‌الافعال همه در قرآن مذکور است و هر طبقه به قدر استعداد خود درک می‌کنند. مثلاً آیات توحید خصوصاً آیات توحید افعالی را علمای ظاهر و محدثین و فقها طوری بیان می‌کنند و اهل معرفت طور دیگر. می‌گویند من هر دو را در محل خود صحیح می‌دانم. ایشان می‌گویند این نیز بطنی از قرآن است. می‌گویند چون قرآن شفای دردهای درون است و هر مریض را به یک شکلی درمان می‌کند، لذا هرکس به قدر استعدادش برداشتی دارد و تأکید دارند هر وقت به قرآن مراجعه می‌کنیم، یک فهم جدیدی را داریم. 🔹می‌گویند همه حرف دین همین چهار کلمه‌ای نیست که من و شما در کتاب‌ها و منبرها بیان می‌کنیم، هرچه از قرآن یاد بگیرید، باب جدیدی برای شما باز می‌شود. پس وقتی قرار است برای ما باب جدیدی باز شود، برای افراد مختلف که طبیعی است فهم‌های مختلفی شکل بگیرد. در سال ۷۰ و در جمع قاریان فرموده‌اند که قرآن یک دریای عمیق و بحر واسعی است که نهایتی ندارد، هرچه پیش بروید چه در سطح و چه در عمق، همچنان امکان پیش‌روی دارید. امام علی(ع) نیز می‌گویند که قرآن بحری است که اصلاً نمی‌توان قعر آن را به دست آورد. ♦️پیش‌نیاز هفتم،‌ توجه ایشان به نور بودن قرآن است که شاید با سخن نخست که گفتم ایشان به پاکی دل توجه دارند قرابت داشته باشد. در پایان‌نامه دکتری، بنده یک اصلی را به نام دردمندانه به سراغ قرآن رفتن را مطرح کردم. این یعنی ما ظلمت و قرآن نور است، همانطور که قرآن چنین فرموده است. یعنی باید به قرآن بگوییم ما آمدیم که تو ما را از ظلمت خارج کنی و به نور درآوری. ایشان به همین آیه اشاره می‌کنند و می‌گویند اگر با قرآن انس پیدا کنید می‌بینید که ظلمت‌ها و ابهامات زدوده می‌شود و از قلب و دل شما برطرف می‌شود. پیش‌نیاز هشتم انس با قرآن است. ایشان می‌گویند اصلاً تحقیق در قرآن بدون انس با قرآن امکان ندارد و حتماً باید این انس باشد. می‌گویند میزان شرف افراد، انس قرآن است. ✅حمل قرآن به چه معنا است؟ 🔹حمل قرآن را در دیدار با قاریان قرآن اینطور مطرح می‌کنند که تلاوت قرآن یک ثواب است، اما به شرط اینکه وسیله‌ای برای معرفت باشد و بعد به حدیث اباذر اشاره می‌کنند که پیامبر(ص) فرمود سه گروه را اکرام کنید که یک گروه از آن حمله قرآن است که حافظ قرآن نیست، بلکه می‌گویند حمله قرآن کسانی هستند که با قرآن مأنوس هستند و قرآن در دل و جان و زبان آنها شکل گرفته و معارف قرآن را می‌دانند. باید در اینجا این دغدغه را اعلام کنم که دوستانی که با حفظ قرآن به ارشد و دکتری می‌آیند، اکثریت قریب به اتفاق آنها با هم‌کلاسی‌هایشان که حافظ قرآن هستند فرقی ندارند و بلکه پایین‌تر هم هستند و حتی ترجمه آیات را نیز نمی‌دانند. اینها حمله‌القرآن نیستند. پس پیش‌نیاز فهم قرآن انس با قرآن است. کسی که قرآن را حمل می‌کند و معارف قرآن را حمل می‌کند، می‌تواند در تحقیق قرآن هم موفق باشد. ♦️پیش‌نیاز نهم توجه به علوم قرآنی است. به دانش‌هایی که در خدمت فهم بهتر قرآن هستند علوم قرآن می‌گویند که نسبت به معارف درونی قرآن نیز علوم بیرونی محسوب می‌شوند. اگر اینها معارف بیرونی هستند چرا باید اینها را بخوانیم؟ پاسخ این است که اولاً اینها مقدمه هستند و برای رسیدن به ذی‌المقدمه که قرآن است باید از اینها استفاده کنیم. اصل این است که در آب جاری قرآن تطهیر کنیم. یک دریایی به نام قرآن است و باید آلودگی‌های روحی خود را پاک کنیم اما برای رسیدن به اصل باید یک زمینی باشد که از آن بگذریم و به این بحر برسیم، لذا این مقدمات بسیار مهم است و نباید افراط و تفریط هم داشت. دیگر اینکه بخشی از مبانی تفسیر هر مفسر علوم قرآنی است و رهبری نیز برای تمام شاخه‌های علوم قرآن حرف دارند. https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹

✅تاکید رهبری بر عدم توجه صرف به فقه 🔹ایشان در آغاز درس خارج فقه در سال ۷۰ می‌گویند نباید در حوزه‌ها به فقه اکتفا شود و از علوم دیگر غفلت شود، مثلاً شناسایی و فهم و انس با قرآن باید در حوزه‌ها وجود داشته باشد و طلاب باید با قرآن مأنوس باشند. در ادامه می‌گویند اگر به فقه محدود شویم،‌ چقدر از مفاهیم اسلامی است که در قرآن هست و اصلاً به فکر آنها نمی‌افتیم. ایشان می‌گویند این انزوای قرآن در حوزه‌های علمیه و عدم انس با قرآن خیلی مشکلات درست کرده و پس از این نیز مشکل درست می‌کند و باعث تنگ‌نظری می‌شود. می‌بینیم بسیاری از فتاوا که از روح کلی قرآن دور است به این دلیل است که حوزه‌ها از فضای قرآنی به دور هستند. ♦️پیش‌نیاز دهم نیز عبارت از مرجعیت قرآن است. مرجعیت قرآن این روزها محل بحث است و باید تکلیف خود را روشن کنیم که قرآن مرجع هست یا نیست؟ اینکه مرجع است مسلم است و در دنیا و آخرت مرجع است. مشکل نگاه ما به قرآن و تعالیم دینی این است که فقط نگاه آخرتی داریم و این را با زهد اشتباه گرفته‌ایم اما زهد رها کردن دنیا نیست. ترک دنیا خلاف آموزه‌های دینی ما است و دنیا زیباست و آن چیزی که بد است دنیاپرستی است و نه دنیاخواهی. پس این فکر غلط را باید بیرون کنیم که تلاش در دنیا نشانه دنیاپرستی است و چقدر روایت داریم که بهره خود را از دنیا فراموش نکنید. 🔹در کلام رهبری آمده که قرآن بهترین راه برای جامعه است و کتاب سعادت بشر در دنیا و آخرت است. ایشان می‌گوید سعادت دنیا یعنی برخورداری از نعم الهی و عزت مردم. اینها فقط با قرآن می‌تواند تأمین شود و با قرآن و عمل به قرآن، ملت‌ها دانش و عزت و رفاه پیدا می‌کنند و همه اینها امور دنیوی است و البته که به آخرت هم تکیه می‌شود.28 فروردین 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹

#مقاله اعتبارسنجی تعاریف «معجزه» در منابع اسلامی، با محوریت قرآن کریم نویسندگان: زهره اخوان مقدم؛ محمود ایزدی؛ سیده راضیه پورمحمدی #اعجازقرآن #معجزه #تحدی #علم‌کلام #نبوت https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#چکیده‌مقاله https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#کتابشناسی نگارش رساله دکتری: نحوه برنامه‌ریزی، تدوین، نگارش و تکمیل پایان‌نامه یا رساله دکتری نویسنده: دانلیوی ، پاتریک مترجمان: زهره اخوان‌مقدم؛ سیدضیاءالدین علیانسب؛ سیدمجید نبوی ناشر: جهاد دانشگاهی واحد استان مرکزی سال نشر: 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌺🌿🌺🌿🌺

#مقاله بررسی اصطلاح «مبهمات» در علوم قرآنی با معنای لغوی، نحوی و زبان شناسی آن نویسندگان: زهره اخوان مقدم؛ فهیمه دهقانی زاده #مبهمات‌قرآن #اعلام‌قرآن #ابهام #زبان‌شناسی #دلالت #بافت https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#چکیده‌مقاله https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#گزارش 🖊به گزارش ایکنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حج، وبینار تخصصی امام خمینی (ره)؛ مجدد دین و مذهب در عصر کنونی، با سخنرانی اندیشمندانی از ایران، لبنان، ترکیه، کنیا، ارژانتین و ... روز چهارشنبه ۱۲ خردادماه از ساعت ۱۶ تا ۱۹ در رواق دارالرحمه حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود. 🟣در این وبینار حجت‌الاسلام سیدعبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در حج و زیارت، علامه مرتضی مرتضی، فعال بین‌الملل از کنیا، سهیل ا‌سعد، فعال بین‌الملل از آرژانتین، آیت‌الله اختری، رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت، شیخ سنوسی جانشین شیخ زکزاکی از نیجریه، ماهر حمود رئیس شورای علمای مقاومت از لبنان سخنرانی خواهند کرد. 🟣همچنین کلشی‌نژاد، امام جمعه اهل سنت از ارومیه، حسین اکبری، جانشین دبیر کل بیداری اسلامی، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان، زهره اخوان مقدم، استادیار دانشکده علوم قرآنی تهران، قدیر آکاراس مدیر موسسه الکوثر از ترکیه، غلامعلی اباذر مدیر مؤسسه الهدی از تایلند، حجت‌الاسلام حجت گنابادی‌نژاد، سیدفادی السید رئیس امت واحده لبنان، صالح، مدیر دفتر نمایندگی جامعه المصطفی در خراسان و سیدجواد وحیدی از افغانستان در این همایش سخنرانی خواهند کرد. 🟣همچنین، این وبینار از شبکه اینترنتی عبرات به نشانی abarat.tv، صفحات عربی آستان قدس و شبکه اینترنتی رضوی تی وی پخش می‌شود. 11خرداد 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹

#مقاله تحلیل پیشنهاد ساخت «بنا» و «مسجد» براصحاب کهف از دیدگاه فریقین نویسندگان: زهره اخوان مقدم؛ مجیدزیدی جودکی #سوره‌کهف #مسجد #سیاق #وهابیت #ساختن‌قبور #زیارت #مطالعه‌تطبیقی https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#چکیده‌مقاله https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌻🌻🌻🌻

#گزارش 🖋به گزارش ایکنا، در سال‌های اخیر قرآن‌پژوهی وارد مرحله جدیدی شده و برخی از محققان این حوزه در کنار استفاده از دانش‌های سنتی به دانش‌ها و روش‌های نوین روی آورده‌اند که این شیوه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن نامیده می‌شود. به منظور آشنایی بیشتر با چیستی این سنخ از مطالعات و همچنین فرایندها، ضرورت‌ها و آسیب‌های آن با زهره اخوان‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛ ♦️ایکنا ـ ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، ابتدا درباره چیستی مطالعات میان‌رشته‌ای توضیح دهید. ♦️در همه کارها جزءنگری موجب می‌شود که از نگرش باز، احاطه‌ای و همه‌جانبه جلوگیری شود؛ مثلاً می‌خواهید خانه بخرید و اگر فقط داخل یک سالن یا اتاق این خانه بروید، نمی‌توانید تمام محاسن و معایب آن خانه را در نظر بگیرید و راهکار این است که باید یک دید کل‌نگر داشته باشید و از بالا نگاه کنید. نگاه کل‌نگر قد آدم‌ها را بلند می‌کند؛ یعنی فهم، آشنایی و آگاهی آنها را بالا می‌برد. ♦️در حوزه فقه، می‌گوییم مجتهدی اعلم است که همه قرائن را ببیند و همه آیات و روایات را مورد توجه قرار دهد و با دیدن چند روایت تصمیم نگیرد و بگوید نظر دین همین است، بلکه باید تمام جوانب امر را در نظر بگیرد، چراکه شاید در یک روایت دیگر، قرینه دیگری را ببیند و در آن صورت فتوایش نیز تغییر کند. در حوزه تفسیر قرآن نیز این مطرح است و وقتی یک آیه را دیدیم، نباید بگوییم تفسیرش همین است و با دیدن یک روایت ذیل آیه نباید گفت تفسیر آیه همین است، بلکه باید تمام روایات و آیات را دید و بعد با یک نگاه کل‌نگر گفت که تفسیر آیه چیست. ♦️بر این اساس، توجه به همه قرائن از قدیم مطرح بوده است. برای نمونه، وقتی شیخ طوسی می‌خواست یک رأی تفسیری بدهد، به قرائن توجه می‌کرد و در فهم یک حدیث نیز این‌طور بوده و به قرائن توجه می‌کرد؛ لذا صحیح قدمایی با صحیح متأخرین متفاوت است. متأخرین ملاک را روی سند گذاشته‌اند، اما متقدمان می‌گفتند صحت، اعتبار و مقبولیت حدیث ناظر به سند و متن است؛ چون یک‌وقت ممکن است قرینه‌ای پیدا و موجب شود که نظر ما به آن حدیث تغییر کند. پس توجه به قرائن از قدیم وجود داشته است. ♦️اسم فعلی مطالعات همه‌جانبه‌ای که از آن سخن گفتم را مطالعات میان‌رشته‌ای گذاشته‌اند و باید توجه کنیم که این نوع مطالعات در یونان هم ریشه دارد و آنها می‌فهمیدند هرچیزی باید با لحاظ مسائل دیگر فهمیده شود. برای نمونه، اگر کسی نزد طبیب می‌رفت و اظهار می‌کرد که دلش درد می‌کند، آن طبیب یا حکیم فقط به موضعی که احساس درد در آنجا بود، توجه نمی‌کرد، بلکه خون و ... را هم ارزیابی می‌‌کرد. بنابراین به‌تمام زوایا توجه می‌کردند و اتفاقاً روش شهید صدر که در تفسیر موضوعی بر آن تکیه می‌کنیم و می‌گوییم بهترین نظریه محسوب می‌شود به این صورت است که شهید صدر با زبان دیگری به ما می‌گوید باید کارهای شما میان‌رشته‌ای باشد. ♦️شهید صدر می‌گوید دغدغه را از دنیا پیدا کنید و بعد بروید و آن سؤال و دغدغه را به قرآن عرضه کنید. به دیگر سخن ایشان معتقد است باید از قرآن استنطاق کرد و جواب مسئله را به این صورت از قرآن گرفت. بنابراین تفسیر موضوعی همین است که موضوع و مسئله از عالم خارج گرفته می‌شود؛ یعنی اگر در روانشناسی به مشکل برمی‌خوریم، آن را باید به قرآن عرضه کنیم و این رویه در حوزه‌های جامعه‌شناسی و ... نیز می‌تواند تکرار شود. از این‌ رو می‌توان گفت که فرمایش شهید صدر روی دیگر همین مطالعات میان‌رشته‌ای است اما در زمان حیات ایشان، چنین اصطلاحی ایجاد نشد و شهید صدر می‌خواست بگوید باید در تمام رشته‌ها اصول، مبانی و خطوط کلی را از قرآن بگیریم و اگر مثلاً روانشناسی می‌گوید با فقرا نشست ‌و ‌برخاست نکنید. باید این را به قرآن روایات عرضه کنیم و در این صورت احترام به فقرا بسیار خوب است. پس مطلب باید به قرآن عرضه شود و صحت و سقم آن به این صورت سنجیده شود. ♦️ما تعامل میانِ رشته‌ها را داریم که اسمش را مطالعات میان‌رشته‌ای گذاشته‌ایم؛ یعنی نباید چیزی گفت که با سایر علوم هم‌خوانی نداشته باشد. مشکل ما در مطالعات قرآنی و در مباحث فقهی یا حقوق زنان و ... این است که می‌آییم و در حوزه قرآن و حدیث چیزی می‌گوییم که با مواردی که در جامعه هست سازگاری ندارد؛ یعنی تعاملی میانِ رشته‌ها نیست و این عدم تعامل مشکل‌ساز می‌شود؛ مانند اینکه به یک کسی بگویید به سمت قم حرکت کن، اما طرف پول، ماشین و سایر امکانات را نداشته باشد. از این‌ رو باید جوانب را در نظر گرفت و بعد حکم و دستور را صادر کرد. ♦️ایکنا ـ پرسش دیگر ناظر به فرایند میان‌رشتگی‌ است. آیا فرایند همین شیوه استنطاقی شهید صدر است یا باید اقدامات دیگری را در دستور کار قرار داد؟ https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹

♦️یکی از نکات مهم این است که آیات و روایات چندتباری هستند؛ به این معنا که ما آیاتی با جلوه‌های کلامی، انسان‌شناسی، کیهان‌شناسی، پزشکی، ادبیاتی یا جامعه‌شناسی داریم. برای نمونه، می‌توان به آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» اشاره کرد که جلوه جامعه‌شناسی دارد. اما ما فقط با جلوه‌های کلامی و فقهی آن آشنا شده‌ایم و چون بحث فقهی و کلامی داغ بوده با آن آشنا هستیم و با رویکردهای مختلف بیگانه هستیم؛ حال آنکه، برخی از آیات جنبه روانشناختی دارد و باید روانشناسی بلد باشیم؛ به خصوص آیاتی که در مورد خانواده است که فهم آنها نیاز به دانستن علم روانشناسی دارد. متأسفانه اینها را در نظر نگرفتیم و حکمی دادیم که موجب می‌شود با روان جامعه بازی کند و مردم دین‌گریز ‌شوند. ♦️بنابراین آیات و روایات چندتباری هستند و معنایی که ما از این منابع برداشت می‌کنیم و حکمی که می‌دهیم، باید با همه این تبارها تناسب داشته باشد. حال چطور می‌تواند با این تبارها تناسب داشته باشد؟ هیچ راهی به غیر از مطالعات میان‌رشته‌ای نداریم؛ یعنی کسی که می‌خواهد به تفسیر قرآن بپردازد باید با تمام این علوم یک آشنایی اجمالی داشته باشد. ♦️تفسیر یک علم میان‌رشته‌ای است و در کتب مبانی تفسیر می‌نویسند که یک مفسر به چه علومی نیاز دارد که از جمله آنها اصول فقه، تاریخ و ادبیات هستند؛ اما نویسندگان این کتب، از بسیاری مسائل نیز غافل بودند و آنها را ننوشتند. مثلاً مفسر باید مقداری مردم‌شناسی و انسان‌شناسی فرهنگی آموخته باشد، چراکه برخی از آیات بدون انسان‌شناسی فرهنگی قابل فهم نیست و مفسران در فهم آن به اشتباه افتاده‌اند و نمونه‌های آن بسیار زیاد است. ♦️در جلسات وزارت علوم که برای تدوین رشته‌های تحصیلی برگزار شد، تکیه زیادی روی این موضوع کردم، اما موفق نشدیم. ما در دوران دانشجویی، وقتی مقطع لیسانس را می‌خواندیم، دو واحد روانشناسی، نیز فلسفه و جامعه‌شناسی هم داشتیم و اینها بسیار خوب بود؛ یعنی یک دانشجوی کارشناسی باید اینها را بلد باشد و یک مقدار از این علوم را بداند. سپس در مقطع ارشد نیز دو واحد از همین درس‌ها را به صورت پیشرفته‌تر داشته باشیم. ♦️دانشجو می‌خواهد پایان‌نامه بنویسد و ما نیز او را تشویق می‌کنیم تا کار میان‌رشته‌ای انجام دهد اما مشخص نیست که مراد ما از کار میان‌رشته‌ای چیست و کدام رشته مد نظر ما است! وقتی دانشجو نمی‌داند که مثلاً جامعه‌شناسی چیست، بین قرآن و جامعه‌شناسی چه تلفیقی برقرار کند؟ این روزها اقبال به موضوعات روانشناسی هم بسیار زیاد شده است و دانشجو برای اینکه بخواهد راحت‌تر موضوع پایان‌نامه خود را تصویب کند می‌گوید می‌خواهم در حوزه روانشناسی کار کنم. می‌گوییم چند کتاب و نظریه روانشناسی خوانده‌اید؟ در پاسخ حرفی برای گفتن ندارد. بنابراین با این وضعیت نمی‌توان به مطالعات میان‌رشته‌ای پرداخت و انتظار نتایج باکیفیت را داشت. ♦️همچنین نه‌تنها با دانش‌هایی نظیر روانشناسی آشنا نیستیم، بلکه با دانش‌هایی که با قرآن ارتباط بیشتری دارد مانند معناشناسی، تحلیل محتوا و تحلیل متن نیز بیگانه هستیم و دانشجو با همین‌ها نیز آشنا نیست. دانشجو می‌گوید یک لغت را به من بدهید تا معناشناسی کنم، اما تصورش این است که به لغت‌نامه رجوع کند؛ یعنی صرفاً دنبال این است که یک موضوع جدید انتخاب کند و معنای کلمه را با مراجعه به چند لغت‌نامه کشف کند. بارها داور پایان‌نامه‌های معناشناسی بودم، اما ملاحظه کردم که پایان‌نامه بویی از معناشناسی نبرده است. ♦️بنابراین، هم در حوزه میان‌رشته‌ای علوم مرتبط با متن قرآن ضعف داریم و هم در حوزه میان‌رشته‌ای با رشته‌های دیگر، که فکر می‌کنیم با قرآن ارتباطی ندارند. در صورتی که اینها در ارتباط بسیار مستقیم هستند. آیه‌های طلاق و حقوق خانواده، بدون شناخت روانشناسی و ... قابل پرداختن نیستند. همچنین باید توجه کنیم که حرف‌های من به این معنا نیست که این علوم را به قرآن تحمیل کنیم. تحمیل هر علمی بر قرآن غلط است و ما می‌گوییم تعامل و تلفیق باید وجود داشته باشد و حتی با کلمه تطبیق هم مخالفم؛ چون ما نمی‌توانیم چنین کاری کنیم. https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹