♨️تاریخ فلسفه شیعه در جمع بین شهود، عقل و نقل 🔰علامه طباطبایی 🔘در فلسفه، نظر به اين‏كه بحث شيعه در حقايق معارف، با روش تحليل و انتقاد و كنجكاوى عقلى آزاد بود، و بحث‏هاى عميق فلسفى در كلام پيشوايان اين طايفه به حد وفور وجود داشت، اين طايفه نسبت به بقيه طوايف اسلامى، استعداد بيشترى به فراگرفتن فلسفه داشتند، و از اين روى هنگامى كه كتب فلسفى يونان و غير آن به عربى ترجمه شد و كم و بيش در ميان مسلمين رواج يافت- با اين خاصيت كه مطالب فلسفى درخور افهام همگانى نيست- در نفوس شيعه نسبت به ديگران تأثيرى عميق‏تر داشته و نقشى روشن‏تر مى ‏بست. 🔘در ابتداى حال، مكتب اشراقيين در اسلام رواجى نيافت و حكما و فلاسفه اسلامى به مكتب مشائين (اتباع ارسطو) اقبال نمودند. ولى ديرى نگذشت كه به نزديكى رابطه فلسفه و دين پى ‏برده و در صدد توفيق ميان فلسفه و دين برآمده، و بحث‏هايى تا اندازه ‏اى ساده و ابتدايى انجام دادند. اين حقيقت را در تأليفات معلم ثانى «ابى ‏نصر محمدبن طرخان فارابى» و پس از آن در تأليفات تفسيرى «شيخ‏الرئيس ابن سينا» مى‏ توان يافت. 🔘با تأمل كافى در كلمات اين دو فيلسوف بزرگ اسلامى، بسيار روشن است كه اينان پى برده بودند كه به حقايق كليه آفرينش، با هر يك از سه راه: يعنى از راه دين و ظواهر بيانات انبيا عليهم السلام و راه فلسفه و برهان، و راه ذوق و كشف، مى ‏توان نايل گرديد. 🔘البته، چون راه ظواهر دينى منتهى به وحى آسمانى است، كه به منظور تكميل و هدايت عموم مردم به انبيا رسيده، و آنان مأموريت تبليغش را به عموم مردم: عالم و جاهل و حضرى و بدوى يافتند، در نتيجه حقايق آفرينش و دقايق اسرار هستى، با ساده ‏ترين بيانى در همان ظواهر دينى ذكر شده، كه هر كس به اندازه سطح فهم خود چيزى دريافت داشته باشد. 🔘ولى مطالب فلسفى درخور فهم عامه نبوده و در انحصار جمعى است كه با «رياضيات عقلى» ورزيده شده، و مى‏ توانند ميان برهان منطقى، و ميان افكار اجتماعى و قياسات جدلى و خطابى تميز دهند. 🔘هم‏چنين مطالب كشفى و ذوقى، مخصوص كسانى است كه با تعليمات دينى، و رياضيات شرعى، بدون ضم ضمايم، آيينه نفوس خود را صيقل زده، و طبق عنايت‏هاى باطنى خدايى، حقايق را مشاهده نمايند. 🔘بارى، در اثر همين انتقال فكرى، اين دو فيلسوف، قدم‏هاى نخستين را در اين راه برداشتند، و پس از آنها در قرن ششم هجرى، شهاب‏‌الدين سهروردى «شيخ اشراق» ميان ذوق و برهان را جمع كرد، و فلسفه اشراق را تجديد نمود، و پس از آن در قرن هفتم هجرى، فيلسوف و متكلم و رياضيدان معروف خواجه‏ نصيرالدين طوسى به توفيق ميان شرع و عقل پرداخت. و پس از آن در قرن هشتم هجرى شمس‌‏الدين محمد تركه همين مسلك را با طرزى عميق‏تر پى ريزى كرده و آثارى از خود به يادگار گذاشت. 🔘و پس از اينها در قرن يازده هجرى مير محمدباقر داماد، مسلكى قريب به مسلك اشراقيين پيمود، و پس از آن صدرالمتألهين شيرازى به #تجديد فلسفه اسلامى پرداخته و حقايق آفرينش را از هر سه راه (ظواهر دينى و برهان و كشف) مورد بحث قرار داد و كتبى در توفيق ميان ظواهر دينى و برهان و كشف، و هم‏چنين ميان ظواهر دينى و كشف تأليف نمود. 🔘مكتب صدرالمتألهين هنوز زنده است، و سه قرن و كمى بيشتر كه از عهد اين فيلسوف مى ‏گذرد، فلسفه او مورد بحث و فحص بوده و جمع كثيرى را پرورش داده‏ است كه دسته ‏اى از آنها، مباحث فلسفى را از راه توفيق ميان ظواهر شرع و برهان تعقيب مى ‏كنند، و از مشاهير اين دسته قاضى سعيد قمی و آخوند ملاعلى نورى و آقاعلى زنوزى را بايد شمرد. و دسته‏‌اى از آنها از راه توفيق ميان عقل و ذوق وارد شده‌‏اند، مانند آقا محمد بيدآبادى و آقا محمدرضا قمشه ‏اى. و دسته ‏اى از آنها از راه توفيق ميان ظواهر دينى و ذوق بحث مى ‏كنند، مانند فيض كاشانى. و بعضى مانند حاجى سبزوارى به هر سه قسمت پرداخته‏ اند. 📚شیعه ص۶۸ #در_محضر_علامه #فلسفه @almorsalaat