💠نگاهی گذرا به عظمت علمی خواجه نصیرالدین طوسی (ره) ▫️خواجه نصير الدين طوسى بحق بزرگترين فيلسوف جهان و دانشمندترين مردم عصر خود بود. در علوم عديده كتابهاى بسيار فكرى و سنگين نوشته است. ▫️در علم #طب بدون گزاف يگانه روزگارش بود. شرح علامه قطب شيرازى بر قانون شيخ رئيس ابو على سينا در حقيقت تقرير افادات خواجه است كه قطب در محضر وى كسب كرده است چنانكه شرح قطب بر حكمت اشراق شيخ اشراق سهروردى نيز تقرير درس خواجه بر حكمت اشراق است. ▫️در #رياضيات، كتب رياضى از مبادى و متوسطات و نهائيات از تحرير اصول (اقليدس) گرفته تا تحرير اكر (مانالاؤس) و تا تحرير مجسطى (بطلميوس) از كارهاى علمى آن مرد فرد است. در #نجوم، بناى رصدخانه مراغه و زيج ايلخانى از آثار فكر بكر اوست. بزرگان نامدارى چون نظام الدين نيشابورى و مير سيد شريف و علامه خفرى و فاضل بيرجندى و غيرهم از مفاخر جهان دانش بر تحرير مجسطى و تذكره در هيئت و بيست باب در اسطرلاب كه از متون كتب علمى آن بزرگوار است، شرح نوشته‌‏اند. ▫️در #فقه رساله‏اى در ارث نوشته است كه صاحب جواهر در ارث جواهر از آن نام مى‏برد و نقل قول مى‏‌كند. ▫️در #معدن‏شناسى و #جواهرشناسى تنسوخ نامه ايلخانى به فارسى نوشته است كه حاجى خليفه در كشف الظنون در اين موضوع گويد كه پر ارزش‏تر از همه، كتاب الجماهر فى الجواهر ابوريحان به تازى و رساله تنسوخ نامه ايلخانى به فارسى است. تنسوخ در لغت هر چيز را گويند كه بسيار نادر و كمياب و بى مثل و مانند در نهايت نفاست باشد و كتاب مذكور در موضوع خود اين چنين است. ▫️در علم #كلام كتابى به نام تجريد الاعتقاد نوشته است كه در حدود يكصد شرح و حواشى تاكنون بر او نوشته شد و ملا على قوشچى كه در فنون علم از اعاظم است يكى از شرّاح كتاب مذكور است، از او معروف است كه گفت اگر شرح علامه حلّى بر آن كتاب نمى‌‏بود براى ما مبهم بود. ▫️درباره يك شكل #هندسى مانالاؤس كه معروف به شكل قطّاع و به اين صورت است يك كتاب نوشته است به نام كشف القناع. شنيدم كه اين كتاب يكبار در فرانسه طبع شد و يكبار در تركيه ولى خودم نديده‏‌ام جز اين كه روزى در طهران يك نسخه خطى آن رسيد از دست محبوبى بدستم كه به امانت مدت بسيار كوتاهى با آن محشور بودم. شگفتا از قدرت استعداد خواجه كه آن همه اشكال و احكام هندسى را از يك شكل قطاع استنباط كرده است و علامه نظام الدين نيشابورى در شرح مجسطى گويد كه احكام مستنبطه از آن به چهارصد و نود و هفت هزار و ششصد و شصت و چهار منتهى مى‏‌گردد. ▫️در #منطق اساس اقتباس به فارسى دارد ▫️و در منطق و #فلسفه شرح بر اشارات شيخ رئيس نوشته است كه به تعبير جناب استادم علامه ميرزا ابو الحسن رفيعى قزوينى، عبارات آن را مثل سرب ريخته است. ▫️رساله‏‌هاى بسيار، نظما و نثرا، در فنون عديده از علوم #متعارفه و #غريبه نوشته است و مجموع مؤلفات او كه يقينا از تأليفات اوست به يكصد و پانزده مى‏رسد و شايد در حدود شصت نسخه آنها از مخطوط و مطبوع در كتابخانه محقّر اين حقير موجود باشد كه بر چند نسخه آنها تعليقات و حواشى دارم، از آنجمله بر شرح اشارات از بدو تا ختم كه چند دوره آن را تدريس كرده‌‏ام و در اثناى تدريس بر آن حواشى نوشته‏‌ام و همچنين تحرير اكر (مانالاؤس) كه در مثلثات كرويّه است و خود كتاب از متوسطات است، از آغاز تا انجام آن را در ضمن تدريس يك دوره تمام شرح كرده‌‏ام و نيز بر تحرير اصول (اقليدس) او از اول تا آخر كه چند بار تدريس كرده‌‏ام نوشته‏‌هاى بسيار دارم و همچنين بر تحرير اكر (ثاؤذوسيوس) و مساكن وى، و بر تحرير مجسطى‏ او نيز تعليقاتى دارم، بخصوص كه در مسأله تحصيل بعد بين مركزين آن كه اهميت بسزا دارد رساله‌‏اى جداگانه نوشتم و نيز بر بيست باب اسطرلاب و سى فصل او و تجريد الاعتقاد تعليقاتى داريم. 📚علامه حسن زاده آملی، دروس معرفت نفس، متن، ص: 282 @almorsalaat