گزارش ۳ : ورود مسلم بن عقیل (ع) به کوفه : مسلم بن عقیل(ع) بعد از تحمل مشقت ها ومرارت های زیاد در پنجم شوال سال شصت هجری وارد شهر کوفه شد ، و در خانه مختار بن ابی عبید ثقفی منزل گرفت ،با استقرار مسلم بن عقیل(ع) در منزل مختار ، طبیعی بودکه همراهان مسلم که از مکه با او همراه بودند ، همچون قیس بن مسهر صیداوی ، عبدالرحمن بن عبدالله بن ذی الکور و عماره بن عبید سلولی نزد طوایف و خاندان خود بروند و آنها را برای شنیدن پیام امام حسین (ع) تشویق نمایند ؛ کوفیان به رفت و آمد نزد مسلم(ع) پرداختند و هنگامی که گروهی نزد او اجتماع می کردند ، مسلم بن عقیل(ع) نامه ی امام حسین(ع) را برای آنها قرائت می کرد و آنان به شدت گریه می کردند، در یکی از اجتماع های کوفیان نزد مسلم (ع)، که از ضعف مدیریتی نعمان بن بشیر حاکم کوفه نشات می گرفت ؛ عابس بن ابی شبیب شاکری از طایفه همدان به پا خواست و بعد از حمد خدا وند، این چنین سخنرانی کرد : اما بعد ، من از طرف مردم ، سخن نمی گویم و نمی دانم در درون آنها چه می گذرد و تو را در مورد آنان نمی فریبم ، به خدا سوگند ، از آنچه خودم را بر آن آماده کرده ام ، سخن می گویم ، به خدا سوگند ، هر گاه مرا فرا بخوانید ، شما را اجابت می کنم و به همراه شما با دشمنانتان می جنگم و با شمشیرم از شما دفاع می کنم تا خدا را ملاقات کنم و از این کار ، چیزی جز رضای خدا نمی خواهم ؛ بعد از عابس ، حبیب بن مظاهر اسدی برخواست و گفت : خدا ، تو را رحمت کند ، با جملاتی کوتاه ، آنچه در دل داشتی گفتی ، گفتی : سوگند به خدایی که جز او خدایی نیست ، من نیز مانند عابس هستم ؛ آنقدر رفت و آمد مردم با مسلم بن عقیل زیاد شده بود که خبر به نعمان بن بشیر رسید و محل اقامتش لو رفت ، مسلم بن عقیل از خانه مختار خارج شد و به خانه هانی بن عروه وارد شد ؛ تعداد بیت کنندگان با مسلم(ع) را تا هجده هزار نفر بر آورد کرده اند که به خدا سوگند یاد می کردند که با شمشیر هایشان در پیش روی او بجنگند تا اینکه همه آنها جان دهند و با جان و مال خود او رایاری دهند . تاریخ طبری ج۵ص۳۵۵/ انساب الاشراف ج۲ص۳۳۴/ اخبارالطوال ص۲۳۱/ الارشاد ج۲ص۴۱/ مروج الذهب ج۳ص۶۴/ تاریخ دمشق ج۱۸ ص۲۹۵/ الطبقات الکبری ج۴ص۴۲. https://eitaa.com/Ashuraresearch

تحلیل اول گزارش ۳: مسلم بن عقیل(ع) چه زمانی به کوفه وارد شد ؟ ابن خلدون (متوفای 808ق) در گزارشی متفاوت ، ورود مسلم بن عقیل(ع) را به شهر کوفه در اول ذی الحجه سال شصت هجری آورده است( العبر ج۳ص۲۵) بنابر پذیرش این گزارش می توان برای توقف چند روزه ی مسلم بن عقیل(ع) در شهر مدینه و همچنین توقف آن حضرت در منطقه مضیق و نامه نگاری میان او و امام حسین (ع) وجهی قائل شد و اشکال مدت زمان را نادیده گرفت ، اما با این حال نیز این تحلیل از جهت دیگری دچار اشکال است ؛ چرا که بنابراین نقل ورود مسلم(ع) به شهر کوفه در اول ذی الحجه است و شهادت آن حضرت بنابر ضبط اغلب منابع در هشتم ذی الحجه واقع شده است ، لازم می آید که بیعت گرفتن از هجده هزار نفر و رفت و آمد گروه های متعدد مردم و همچنین جا به جایی محل سکونت مسلم بن عقیل (ع)(که به آن اشاره می شود ) و از همه مهم تر جلب اعتماد مسلم بن عقیل(ع) به اقبال کوفیان در این مدت نا چیزباشد ، که معقول به نظر نمی رسد ، بنابر این نقل ابن خلدون با دیگر گزارش های تاریخی همخوانی ندارد و اساسا نمی توان این حجم از فعالیت را در هفت روز تصور نمود. https://eitaa.com/Ashuraresearch

بخاری به اسنادش از انس بن مالک نقل می کند که : سر حسین بن علی (ع) را برای عبیدالله بن زیاد آوردند و در طبقی گذاشتند .او با سرِ حسین ،بازی می کرد و درباره زیبایی آن،چیزی می گفت; انس در ادامه گفت: حسین شبیه ترین افراد به رسول خدا (ص) بود که با وسمه موهایش را رنگ کرده بود. وَسمه : گیاهی است که با برگ هایش ،موی سر و صورت را رنگ می کنند. صحیح بخاری ج۳ص۱۳۷۰حدیث ۳۵۳۸/ مسند احمد بن حنبل ج۴ص۵۲۰حدیث ۱۳۷۵۰/ فتح الباری ج۷ ص۹۴حدیث ۳۷۴۸. https://eitaa.com/Ashuraresearch

بند دوم ترکیب بند معروف محتشم .... با صدای استاد ایرج رضایی. #محتشم_کاشانی https://eitaa.com/Ashuraresearch

تحلیل دوم گزارش ۳: محل سکونت مسلم بن عقیل در کوفه : منابع درباره محل سکونت مسلم بن عقیل در شهر کوفه دارای آشفتگی هستند: 1: برخی محل سکونت او ر ا در خانه مختار ثقفی دانسته اند . (تاریخ طبری ج۵ص۳۵۵/ انساب الاشراف ج۲ص۳۳۴) 2: برخی دیگر خانه سالم بن مسیب را ذکر کرده اند . (المناقب ج۴ص۹۱) 3: حتی خانه مسلم بن عوسجه نیز ضبط شده است . (تاریخ طبری ج۵ص۳۴۷/ مروج الذهب ج۳ص۶۴/ البدایه و النهایه ج۸ص۱۵۲) 4: ابن سعد (متوفای 230ق) نقل کرده است که حسین بن علی (ع) به مسلم بن عقیل دستور داد تا در خانه هانی بن عروه مرادی فرود آید. (الطبقات الکبری ج۱ص۴۵۸) 5: در یک نقل دیگر خانه شریک بن اعور حارثی نیز آورده شده است. (امالی شجری ج۱ص۱۶۷) https://eitaa.com/Ashuraresearch

اما چرا این همه اختلاف درباره محل سکونت مسلم بن عقیل در میان منابع وجود دا رد ؟ در این باره می توان به چند نکته اشاره نمود : 1: ورود مسلم بن عقیل(ع) به شهر کوفه باید مخفیانه و به دور از چشم مردم اتفاق افتاده باشد، همین مخفیانه بودن حضور مسلم(ع) در شهر کوفه می تواند گمان های گوناگونی را پیرامون اولین محل سکونت مسلم(ع) ایجاد نماید ، بنابراین راویان این نقل ها هر کدام را که به گمانشان به واقع نزدیک تر است را نقل کرده اند. 2: نقل ابن شهر آشوب (متوفای588ق) پیرامون ورود مسلم بن عقیل(ع) به خانه سالم بن مسیب ، صحیح نیست. زیرا بنابر تصریح منابع خانه مختار بن ابی عبید ثقفی بعدها و در قرن سوم هجری به خانه مسلم یا سالم بن مسیب شناخته می شده است ( تاریخ طبری ج۵ص ۳۵۵/ الارشاد ج۲ص۴۱) یعنی در آغاز این خانه متعلق به مختار بوده و بعدها همان خانه در ملک سالم بن مسیب در آمده است. اما ابن شهر آشوب به این تغییر ، در نقل خود دقت نکرده است . 3: نقل شریک بن اعور حارثی نیز با رویدادهای دیگر تاریخی هم خوانی ندارد ؛ چرا که شریک ابن اعور بعد از ورود به کوفه به همراه ابن زیاد به خانه هانی ابن عروه وارد شده است ( اخبار الطوال ص۲۳۳) و ظاهرا در کوفه منزلی نداشته است و احتمالا برخی مورخان همان مکانی را که هانی بن عروه در منزل خود برای شریک درنظر گرفته بود را به عنوان جایگاهی مستقل برای شریک دانسته اند. 4- بنابر گزارش ابن سعد، مسلم بن عقیل(ع) از جانب امام حسین (ع) دستور داشت در خانه هانی بن عروه اقامت نماید ، این نقل منافاتی باورود مسلم بن عقیل (ع) در آغازین روزهای ورودش به کوفه در خانه مختار ندارد ، چرا که مختار از جهتی برادر زن عبدالله بن عمر بشمار می آمد ، چرا که صفیه خواهرش همسر عبدالله بن عمر بود و از جهت دیگر عمره دختر نعمان بن بشیر نیز همسر مختار بود و خود او نیز از بزرگان شیعه در کوفه به شمار می آمد ؛ همه اینها موجب گردید تا مسلم یک تصمیم استراتژیک و درست بگیرد ، خانه مسلم(ع) محل امنی برای ورود مسلم در شهر کوفه بود ، چرا که می توانست از قرابت و نزدیکی مختار به حاکم اموی کوفه استفاده کند و در پناه او به ماموریت خود رسیدگی نماید و از جهت دیگر می توانست از اخبار و تصمیم های احتمالی دارالحکومه شهر کوفه نیز آگاه شود ؛هر چند بعد از نا امن شدن خانه مختار و خبر دار شدن نعمان ، وارد خانه هانی ابن عروه شد. 5:بعداز کنار گذاشتن منزل مسلم بن مسیب و شریک بن اعور از احتمالات مطرح شده در این واقعه ، می توان میان سه قول باقی مانده وجه جمعی تصور نمود و آن اینکه مسلم بن عقیل(ع)در آغاز وارد بر خانه مختار بن ابی عبید شده و بعد از ناامن شدن آن برای مدت کوتاهی به خانه مسلم بن عوسجه نقل مکان کرده و از آنجا به خانه هانی ابن عروه رفته است ؛ اما چرا مسلم بن عقیل(ع) وارد منزل افراد سرشناس دیگری چون حبیب بن مظاهر یا سلیمان بن صرد نشده است ؟ واساسا چه وجه مشترکی میان مختار و مسلم بن عوسجه و هانی ابن عروه وجود داشته ، چه زمانی میان این سه خانه در حال تردد بوده است ؟ با رجوع به منابعی که اشاره به سیره شخصی و اجتماعی این سه تن نموده اند ، این گونه بدست می آید که مختار و هانی از جمله زعمای شیعه بشمار می آمدند که در تحت اختیار خود افراد و نفرات متعددی داشتند و از نفوذ زیادی در میان شیعیان برخوردار بودند ، مسعودی در مروج الذهب روایت کرده است که هانی بزرگ قیبله مراد و رئیس آن به شمار می آمدو هرگاه سوار بر مرکب می شد ، چهارهزار تن سواره نظام زره پوش و هشت هزار تن پیاده در رکابش حاضر بودند واگر هم پیمانان وی از قبیله کنده به او می پیوستند، تعدادشان به سی هزار سواره نظام زره پوش می رسید( مروج الذهب ج۳ص۵۹) ، همچنین طبری در باره نفوذ مختار می نو یسد : مسلم در خانه مختار فرود آمد ، مختار به همراه دیگر کوفیان با او بیعت کرد و برایش خیر خواهی نمود و تمام فرمانبران خود را به سمت مسلم فراخواند( تاریخ طبری ج۵ص۵۶۹) اما درباره مسلم بن عوسجه چنین گزارشی نقل نشده است ،اگر این احتمال را که مسلم به دلیل نفوذ و قدرت اجتماعی مختار و هانی ، خانه آنها را برای مخفی شدن انتخاب نموده است، بپذیریم ، می توان قول حضور مسلم بن عقیل(ع) در خانه مسلم بن عوسجه را که در منابع کمتری نیز به آن اشاره شده است را کنار بگذاریم ، از دیگر سو مختار و هانی ، جزء شیعیانی بودند که با دربار و بنی امیه به گونه ای در ارتباط بودند ، مختار داماد نعمان بن بشیر حاکم کوفه بود و هانی از جمله کسانی بود که که جانب احتیاط و تعامل خود را با دارالحکومه حفظ می کرد و این اوصاف احتمال نزول مسلم در خانه این دو را برای استتار کامل و استفاده از موقعیت اجتماعی و قبیلگی مختار و هانی را بیشتر تقویت می نمود تا حضور مسلم بن عقیل در خانه ابن عوسجه. #مسلم https://eitaa.com/Ashuraresearch

۱. ام سلمه هنگامی که خبر شهادت حسین بن علی (ع) به او رسید چادری در مسجد رسول خدا (ص) برپا کرد و در آن نشست و لباس مشکی بر تن کرد و مقنعه ای مشکی بر سر بست . امالی شجری ج۱ص۱۶۴/ شرح الاخبار ج۳حدیث ۱۹۱۹ص۱۷۱ ابن قولویه به اسنادش از امام صادق (ع) نقل می کند که : هیچ یک از زنان ما خضاب نکرد و روغنی استفاده ننمود و سرمه نکشید و شانه نزد، تا این که سر عبیدالله بن زیاد را برایمان آوردند . ما پس از آن نیز، همواره ،گریان بودیم. کامل الزیارات ص۱۶۷حدیث ۲۱۹ #رویداد https://eitaa.com/Ashuraresearch

بند سوم ترکیب بند معروف محتشم ..... با صدای استاد ایرج رضایی. https://eitaa.com/Ashuraresearch

تحلیل سوم گزارش ۳.... واقعه مسلم بن عقیل (ع).

بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل : در برخی منابع تعداد بیعت کنندگان را دوازده هزار نفر( تاریخ طبری ج ۵ص۳۴۷) و در برخی هجده هزار نفر( مروج الذهب ج۳ص۶۴) ذکر کرده اند، پیرامون این گزارش می توان دو تحلیل ارائه داد : اول آنکه منافاتی میان این دو گزارش وجود ندارد. بلکه این دو گزارش بیانگر این نکته هستند که مسلم بن عقیل(ع) در دوبرهه ی جدا گانه و به صورت عمومی از مردم برای امام حسین(ع)بیعت گرفته است و یا حتی اگر ارقام دیگری در تعداد بیعت کنندگان وجود داشته باشد ، نشان دهنده تعداد دفعات مکرر گرفتن بیعت از مردم کوفه می باشد. ثانیا: با در نظر گرفتن جمعیت کوفه به خوبی روشن می شود که هرگونه حرکت غیر حساب شده از سوی مسلم بن عقیل(ع) تا قبل از گرفتار شدن هانی ،امری نامعقول و دور از انتظار بود ، در نتیجه و در بحبوحه ی قیام مسلم بن عقیل ( ع) بنابر برخی از گزارش ها مختار برای جمع آوری سپاه به خارج از کوفه رهسپار شد ؛ چرا که کوفه در آغاز برای گنجایش صد هزار جنگجو پایه ریزی شد(تاریخ طبری ج ۳ص۲۴۳) زیاد شدن شیعیان در کوفه به خصوص با حضور موالی ایرانی دراین شهر موجب گردید تا در سال پنجاه هجری زیاد بن ابیه که از طرف معاویه در کوفه به حکومت رسیده بود ، از سوی معاویه بن ابی سفیان مامور شد تا شیعیان کوفه را از این شهر به خراسان منتقل کند که بالغ بر پنجاه هزار نفر را به خراسان منتقل نمود( تاریخ الشعوب الاسلامیه ج۱ص۱۴۷) با این عملکرد ، جمعیت کوفه به صدو چهل هزار نفر تقلیل پیدا کرد که شامل شصت هزار جنگجو و هشتاد هزار نفر خانواده های آنان می شد( فتوح البلدان ص۳۴۵)از این تعداد تنها دوازده هزار نفر تا سی هزار نفر با امام حسین (ع) بیعت کردند ، یعنی اینکه افرادی که با مسلم بن عقیل (ع)بیعت کرده بودند نصف جمعیت کوفه و یا کمتر از آن را تشکیل می داند و تعداد زیادی نیز با او بیعت نکرده بودند ، بنابر این هم مخفی کاری مسلم بن عقیل(ع) امری معقول به نظر می رسید و هم هیچ گونه اقدام نظامی او تا قبل از زندانی شدن هانی بن عروه ؛ چرا که این احتمال وجود داشت که تعداد افرادی که یا بی طرف مانده بودند و یا هنوز خود را در بیعت بنی امیه می دانسته اند ، علیه او دست به شورش بزنند ؛ در اینجا سوالی که مطرح می گردد این است که اگر مسلم بن عقیل(ع) شرایط کوفه را اینگونه دیده بود ، چرا به امام حسین(ع) نامه نوشت و او را به کوفه دعوت کرد ؟ در شرایطی که نیمی از مردم کوفه هنوز تکلیفشان معلوم نبود ؟ در پاسخ باید دقت کرد که نامه نگاری مسلم بن عقیل(ع) در واقع قبل از ورود عبید الله بن زیاد به عنوان حاکم کوفه به شهر کوفه و در زمان زمامداری نعمان بن بشیر بوده است، در آن شرایط هنوز امید داشت بتواند با همکاری سران قبایل شیعه ، افراد بی طرف را با خود همراه کند و از جهتی داشتن بیعت نیمی از مردم کوفه (بنابر اینکه قول سی هزار را بپذیریم و حداکثر بیعت کنندگان را مد نظر داشته باشیم) و حضور امام حسین(ع) در شهر کوفه می توانست هر گونه عملکرد بنی امیه را در این شهر خنثی نماید . اما از جاهای پر افسوس تاریخ این است که بنی امیه به سرعت نبض کوفه را در دست گرفت و مسلم بن عقیل(ع) نیز نتوانست نامه دیگری به امام حسین(ع) بنویسد و او را از اوضاع کوفه با خبر سازد، چرا که با حضور عبیدالله بن زیاد در کوفه و عزل نعمان بن بشیر ، شهر حالت فوق العاده به خود گرفت و ابن زیاد با مراقبت شدید راه ها و اجیر کردن جاسوسان در میان قبایل متعدد و تهدید و ارعاب ، راه را برای هرگونه عکس العمل مسلم بن عقیل (ع) که مخفیانه در کوفه زندگی می کرد ، بست. https://eitaa.com/Ashuraresearch

تحلیل چهارم گزارش ۳....... واقعه مسلم بن عقیل (ع).

آیا کسانی که نامه نوشتند شیعه بودند ؟ در میان وقایعی که در میان منابع نقل گردیده به خصوص در نقل نامه های کوفیان با واژه شیعه در متون اولیه مواجه هستیم ، آیا این واژه بر معنای امروزی آن یعنی افرادی که در زمان رسول الله (ص) همراه و معتقد به امامت امیرالمومنین (ع) بودند( فرق الشیعه ص۱۷/المقالات و الفرق ص۱۵) اطلاق می گردید و اساسا کسانی که از امام حسین (ع) دعوت کردند که به کوفه بیاید و بعد علیه او درکربلا شمشیر کشیدند ، از شیعیان اعتقادی بودند یا اینکه استعمال این واژه در میان متون اولیه بر معنای خاصی دلالت می نماید ؟ در این بخش به بررسی واژه شیعه در واقعه ی نامه نگاری مردم کوفه با امام حسین ( ع) اشاره می کنیم و در فصول بعدی به واکاوی حضوری اندیشه ای تفکر شیعه در واقعه کربلا خواهیم نشست ، که آیا افرادی که در کربلا علیه امام حسین ( ع) شمشیر کشیدند را می توان شیعه نامید یا خیر ؟ به واقع واژه شیعه در این دوره در کنار اطلاق آن به افرادی که از لحاظ اعتقادی به افضلیت امیرالمومنین (ع) بعد از رسول خدا (ص) دلالت می نمود بر افرادی نیز که قائل به افضلیت امیرالمومنین(ع) برعثمان بودند نیز حمل می شده است ، هرچند در این عصر تشیع اعتقادی باواژه ((رفض)) بیشتر شناخته می شده است ، با این اوصاف اغلب اهل کوفه شیعه بودند چرا که آنان ترتیب خلفا را اینگونه می دانستند : اهل الکوفه یقولون : ابوبکر و عمر و علی( السنه ص۳۹۳) و درباره اهل واسط گفته شده است : کان عامه اهل واسط یتشیعون( همان ص ۳۹۴) به کار گیری این واژه بقدری برای برخی از علمای اهل سنت دارای اثرات منفی بود که هر فردی حتی فضائل اهل بیت(ع) را نقل می کرده اما قائل به امامت و وصایت آن حضرت نبوده است ؛ نیز شیعه محسوب می شده است ، مثلا احمد بن حنبل و یحیی بن معین ، داود بن ابی عوف را شیعه می دانستند به این دلیل که روایات فضائل اهل بیت را نقل کرده اند( میزان الاعتدال ج۲ص۱۸) ذهبی درباره اسماعیل بن ابان وراق می نویسد : در وراق تشیع کمی همانند سیره اهل شهرش وجود داشته است ( سیر اعلام النبلا ج۱۰ص۳۴۷) و شریک بن عبدالله نیز متهم به تشیع خفیف بوده است( همان ج۸ ص۲۰۲) ،استفاده از مراتب مختلف معنای برای ((شیعه )) و وجود مباحث پردامنه داری چون مقدم شدن امیرالمومنین (ع) بر عثمان و همچنین طرح این باور از سوی برخی کثیری از عالمان اهل سنت که مقدم کردن امیرالمومنین (ع) بر عثمان ، مصداق رافضی بودن و شیعه بودن است( السنه ص۳۸۰) ، حتی اگر فرد از لحاظ اعتقادی قائل به امامت و افضلیت امیرالمومنین (ع) بر ابوبکر و عمر نباشد ، همگی می تواند قرینه ای بر این امر باشد که استعمال واژه شیعه در نامه نگاری ها و یا متون اولیه تاریخی به معنای اعتقادی آن نیست ، بلکه به معنای این است که این افراد یا قائل به افضلیت امیرالمومنین(ع) بر عثمان بوده اند و یا اینکه دارای تشیع حبی و محبتی بوده اند و در عین حالی که بر اصول فکری اهل سنت پایبند بودند ، اما به اهل بیت (ع) نیز محبت و دوستی داشته اند ، هرچند پیرامون افرادی که به وسیله قرائن و ادله دیگر تشیع اعتقادی آنها ثابت شو د این سخن شامل نمی گردد. https://eitaa.com/Ashuraresearch