رسا ـ آیا حساسیت درباره محرمیّت وجود دارد و رعایت می‌شود؟ شخصی با من تماس گرفته بود که چرا محرمیت را سخت می‌گیرید! این بحث‌ها چیست؟ می‌گفت من معتقدم اگر بچه بیاید نان سفره ما را بخورد محرم می‌شود! متأسفانه محرمیت نان و نمکی، در تهران باب شده است! گفتم آقاجان اسلام که سخت نمی‌گیرد، مؤسسه «آشیانه پرتو مهر نبوی» با یک تماس تلفنی حرف خدا و پیامبر را عمل می‌کند. این خیلی سخت است؟ یک تماس تلفنی خیلی هزینه دارد؟! من آمده‌ام کار شما را تسهیل کنم، اگر بخواهید نظر خدا و پیامبر را عمل کنید؛ مگر اینکه بگویید مسلمان نیستید! من هدفم این بود که عسر و حرج را بردارم. متأسفانه کسانی بدون توجه به پیامدها و آسیب‌های این سخنان غلط، مطالبی را از باب عسر و حرج، مطرح کرده‌اند که به جای حل شرعی و فقهی مسئله، کودک را درگیر این مسائل نکنیم تا عسر و حرج پیش نیاید! من این شبهات را مفصّل در کتاب فرزندخواندگی و جاهای دیگر، پاسخ دادم. قلمرو قاعده لا حرج را بحث کردم و ثابت کردم بحث فرزندخواندگی چیز دیگری است. وقتی بیش از هزار و دویست راهکار برای محرم شدن وجود دارد و با یک تماس تلفنی حل می‌شود آیا این عسر و حرج است و مشقت و زحمت دارد؟! اما رواج این بحث‌ها ریشه در جای دیگری دارد چون مشاوره‌های غلط می‌دهند و نمی‌خواهند مسائل شرعی رعایت شود. بنابر این ترویج محرمیّت نان و نمکی، بیشتر برای دور زدن شرع و قانون است وگرنه خودشان هم می‌دانند که مبنای صحیح شرعی ندارد و در واقع زیر پا گذاشتن شرع است! #محرمیت_نان_نمکی #محرمیت_سختگیری_نیست #محرمیت #فرزندخوانده #فرزندخواندگی

رسا ـ شما به برخی مخالفت‌های حقوقی اشاره داشتید. در حالی که به نظر می‌رسد ولایت بر صغار از شئون فقیه است و در کشور اسلامی و حکومت اسلامی، تعیین تکلیف سرنوشت کودکانی که سرپرست ندارند یا بدسرپرست هستند از شئون ولایت فقیه است؛ نه آنکه در قانون فقط بنویسیم فرزندپذیری با مشاوره دینی باشد. در تأیید فرمایش شما اتفاقاً یکی از نکاتی که اینجا داریم همین ولایت کودک است. کودک یا ولی خاص دارد یا ولی عام. ولی خاص کودک، پدر یا جد پدری است، اگر نباشد فقیه جامع الشرایط و ولی عام است؛ بحث ولایت فقیه هم که جای خودش هست. آقایان در قانون گفتند که این کار به اذن مقام معظم رهبری است، اما در عمل، پیاده نشد! نکته بعدی که نمی‌دانم چه دستی در کار است؟ زیر سؤال بردن فقه و شرع در این مسئله است. ما در ایران شاید سه مورد هم ازدواج میان فرزندخوانده و فرزندپذیر، نداشته باشیم اما به همین بهانه، هزاران مقاله، پایان‌نامه، خبر بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان، دویچه‌وله آلمان و مصاحبه علیه فقه امامیه منتشر شده است! من از این ‌سوختم و به خبرگزاری جمهوری اسلامی رفتم و ‌گفتم ما پاسخ این شبهات را داریم و راهکارهای ما چیز دیگری است. اگر واقعاً دغدغه دارند که چنین ازدواجی صورت نگیرد، چرا شانتاژ می‌کنند؟ به جای آن بیایند و طبق شرع، نسخه محرمیت بپیچند که اصلاً راه ازدواج این دو نیست کسی هم نخواسته ازدواج کند! یکی از مصیبت‌های ما همین است؛ چون به جاهای غیر تخصصی مراجعه کرده‌اند و شنیده‌اند که راهی نیست! بعد می‌گویند اسلام چقدر سخت می‌گیرد! من می‌گویم یک تلفن زدن که سختی ندارد، ما پاسخگو هستیم! #کودک_همسری #ازدواج_با_فرزند_خوانده #محرمیت

رسا ـ این پرسش‌ها و پاسخ‌های احتمالی که لابد به آن رسیدید در جایی هم منتشر شده است؟ من پس از 7 سال تحقیق این مباحث فرزندخواندگی چه در مبانی و چه در مسائل و حل آن را در کتابی به نام «فرزندخواندگی در اسلام» آورده‌ام. این کتاب را پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، منتشر کرد. آنجا مطرح کردم که تبنّی یک عقد است بر خلاف نظر آقای کاتوزیان که به ایقاع بودن آن معتقد بود. من در این کتاب، نظریه ایشان را با دلایلی در یک بحث مستوفی رد کردم و اثبات نمودم که نمی‌تواند ایقاعی باشد و حتماً باید عقدی باشد چون ما می‌خواهیم شرایطی ضمن عقد مطرح کنیم، تعهداتی برعهده طرف مقابل قرار بدهیم، می‌خواهیم از طرف مقابل چیزی بگیریم و این نمی‌تواند ایقاع باشد چون کشش این همه شرایط را ندارد. بحث‌های تخصصی دیگری هم در کتاب هست. رسا ـ آیا این بحث‌ها مورد استقبال هم قرار گرفت؟ جایی عرضه شد که نقد بشود یا ابعاد جدیدی پیدا کند؟ بله! اتفاقاً یک نشست با موضوع «فرزندخواندگی از دیدگاه فقه و حقوق» 8 آذر 1388 در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار شد که آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست ناقد و آقای دکتر محمد مهدی مقدادی دبیر نشست بودند. بنده هم به عنوان نظریه‌پرداز، مطالب را مطرح کردم که بحث خیلی خوبی بود و مورد استقبال قرار گرفت. (مابقی در متن بعدی)

(مابقی از متن قبلی) نشست دیگری هم با موضوع «بانک محرمیّت» 12 آذر 1393 در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار شد که حجت الاسلام و المسلمین سید علی علوی قزوینی، ناقد و حجت الاسلام و المسلمین قاسمی دبیر نشست بودند و بنده هم به عنوان نظریه‌پرداز که نشست با برکتی بود. در این نشست، مسئله «بانک محرمیّت» را مطرح کردم. با توجه به این که راه‌های محرمیّت در ازدواج، نسب و رضاع، منحصر است، برای محرمیّت کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست می‌توان از راه عقد یا رضاع یا ترکیب این دو راه، راهکارهای متعددی ایجاد کرد. در قم چند جلسه پیش‌کرسی به همت پژوهشگاه اندیشه اسلامی و انجمن فقه و حقوق گذاشته شد. از جمله نشستی داشتیم با آقایان رشاد، علیدوست، جواد فاضل، شبیری، حکمت‌نیا، عندلیب و بزرگان حوزوی که تدریس خارج هم داشتند و به قول معروف این بحث فرزندخواندگی را ورزیدند تا به اینجا رسید که «عقد تبنّی» می‌تواند دارای چنین آثاری باشد. با حضور آقایان قائنی، علوی قزوینی، سید محمد علی مدرسی، نکونام، قربان‌نیا و حکمت‌نیا هم نشست دیگری داشتیم برای دفاع از این مقوله و آثاری را که این عقد می‌تواند داشته باشد. بعد از این بود که بحمد الله، کتاب چاپ شد و رتبه اول کتاب‌سال بهزیستی را هم کسب کرد.

رسا ـ این داستان زید در قرآن هم آمده اما نکته‌ اینجا است که گویا اسلام، چندان با مسئله فرزندخواندگی با آن رسوم عربی، زردشتی، ایرانی و روم باستان، موافق نیست و لحن آیه، لحن مخالفت است. حتی در مورد همسر زید و ازدواج وی با پیامبر، نوعی تفاوت فرزندخوانده با فرزند، تشریع شده است، در آیه 37 احزاب که می‌فرماید: « ... فَلَمّٰا قَضىٰ زَیدٌ مِنْهٰا وَطَراً زَوَّجْنٰاکهٰا لِکی لاٰ یکونَ عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ حَرَجٌ فِی أَزْوٰاجِ أَدْعِیٰائِهِمْ إِذٰا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً وَ کٰانَ أَمْرُ اَللّٰهِ مَفْعُولاً». بله! همین طور است. ما در آیه 4 همین سوره احزاب، حتی تصریح داریم که می‌فرماید :« مٰا جَعَلَ أَدْعِیٰاءَکمْ أَبْنٰاءَکمْ ذٰلِکمْ قَوْلُکمْ بِأَفْوٰاهِکمْ وَ اَللّٰهُ یقُولُ اَلْحَقَّ وَ هُوَ یهْدِی اَلسَّبِیلَ» یعنی «خدا فرزندخوانده‌های شما را فرزند حقیقی شما قرارنداده است؛ این سخن (باطل و بی‌پایه) شماست که به دهان خود می‌گویید!». برای همین باید مشخص می‌شد اصل آن سنّت پیامبر که فرزندخواندگی زید و مورد تأیید قرآن هم هست با این نفی که در سال پنجم هجری در آیه آمده چگونه قابل جمع است!؟ با مطالعه تفاسیر و تحقیق در این مورد، آشکار شد که این آیات در مقام نفی آثار بنوّت حقیقی از فرزندخواندگی است نه این که اصل آن را رد کند. یعنی حکم این آیه، جعل ترکیبی است و لسان آن چنین است که شما فرزندخوانده را مانند فرزند خودت نبین، نه این‌که فرزندخوانده نداشته باش. پس دو موضوع متفاوت است و می‌گوید این آثاری که فرزندان حقیقی دارند، بر فرزندان تبنّی بار نکنید.

به لطف خدا، در آغاز، کار را با پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شروع کردیم. من خدمت آقای دکتر حکمت‌نیا رسیدم و مباحث را به ایشان گفتم. ایشان هم خیلی استقبال کردند و فرمودند شما می‌توانید این پروژه را قبول کنید و جلو بروید. از روزی که این مسئله، دغدغه اصلی و جدی من شد برای خدمت در این زمینه حتی به بهزیستی قم و تهران رفتم و درخواست کردم سئوالات، اشکالات و ابهامات خود را مطرح کنند، البته خیلی استقبال نکردند! تنها در قم، یک کارشناس محترم فرزندخواندگی، دو سه مسأله را روی کاغذ نوشت و به من داد. همین بحث محرمیت و چند مسأله دیگر را مطرح کرد. و کار را از اینجا شروع کردم. در واقع مسئله را از تحقیق میدانی به دست آوردم و برای پاسخ به مسئله به همه کتابخانه‌های قم؛ کتابخانه آیت الله نجفی، آیت الله سیستانی، آیت الله حائری در فیضیه و کتابخانه مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام رجوع کردم. من باید درمی‌یافتم اصلاً ریشه‌ فرزندخواندگی و داستانش چیست و چگونه است. باید بررسی می‌کردم که ببینم فرزندخوانده با فرزند معمولی چه تفاوت‌هایی دارد. با تحقیقات اولیه، متوجه شدم که سی چهل اثر درباره نسب هست که در جاهای دیگر نیست. پس از مطالعه دو هزار کتاب فقهی، تفسیری، تاریخی و حقوقی در باره این موضوع به این جا رسیدم که فرزندخواندگی به تعبیری، سنت سی ساله پیامبر اکرم صلوات الله علیه بوده، چون داستان زید، یک سنت سی ساله بوده است نه یک کار یکی دو روزه. در واقع باید مطالب جسته و گریخته را از میان منابع مختلف، گردآوری و مشابه‌سازی می‌کردم تا به یک محتوای جامع برسم.