نشست هفتم سلسله نشست‌های عاشورایی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) برگزار شد. هفتمین نشست سلسله نشست‌های عاشورایی که از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با همکاری انجمن تاریخ پژوهان با عنوان «سوگواری عاشورا، بایسته‌ها و آسیب‌ها» با کارشناسی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(علیهم السلام)، برگزار شد. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ابتدا نشست مطرح کردن موضوعاتی از قبیل: اهمیت سوگواری بر امام حسین(ع)؛ فضیلت عزاداری بر امام حسین(ع)؛ سوگواری و گریه معصومین(ع) بر امام حسین(ع) قبل از شهادت؛ سوگواری اهل‌بیت(ع) بعد از شهادت امام حسین(ع) را دارای اهمیت خاص معرفی کردند چرا که برای دریافت سیره اهل‌بیت(ع) باید به آن مقطع توجه کرد. حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مطهری اشاره کردند: روایات فراوانی وجود دارد که بیانگر فضیلت سوگواری و اشک ریختن بر امام حسین(ع) است و ثواب زیادی بر آن مترتب می‌باشد. ایشان همچنین بیان کردند: روایات متعددی داریم که اندوه اهل‌بیت(ع) از خبر شهادت امام حسین(ع) پیش از شهادت را بیان می‌کنند. همانند خبر دادن پیامبر(ص) به ام سلمه و دادن مشتی از خاک کربلا؛ خبر دادن رسول خدا(ص) به حضرت زهرا(س). همچنین ناراحتی و اشک ریختن امیرالمؤمنین(ع) هنگام بازگو کردن خبری که از پیامبر (ص) شنیده بود در هنگام صفین و آزاد کردن آب از دست سپاه اموی توسط امام حسین(ع) و نیز خبر دیگر در هنگام عبور از نینوا برای رسیدن به صفین و ناراحتی امام حسن(ع) برای شیوه شهادت امام حسین(ع).

ایشان در ادامه با توجه به ضرورت دریافت سیره ائمه(ع) بعد از شهادت امام حسین(ع)، توجه به فضای جامعه آن زمان و بسترشناسی عصر ائمه(ع) را لازمه شناخت سیره معصومان در این باره دانستند و تأکید کردند: برای فهم علل و چگونگی سوگواری معصومان(ع) بر امام حسین(ع) باید فضای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن دوران را بشناسیم. امامان بزرگوار ما با دو حاکمیت مواجه بودند نخست حکومت امویان که نام امام حسین(ع) و عاشورا را خطری برای حکومت خود می‌دانستند و تلاش می‌کردند آن را به فراموشی بسپارند و در همین راستا از هیچ کوششی فروگزار نکردند به گونه‌ای که حتی با جشن گرفتن در روز عاشورا و رسمیت دادن به آن برآن بودند تا در جامعه اثری از سوگواری بر امام حسین(ع) و عاشورا دیده نشود. این نکته را حتی نویسندگان طرفدار امویان هم مورد توجه قرار می‌دادند. در کنار این سخت گیری بر خاندان پیامبر(ص) هم مانع مهمی برای برپایی مراسم سوگواری بود. در عصر عباسیان هم این فشار و سختگیری ادامه یافت. اگر چه عباسیان از خویشاوندان علویان بودند و با شعاری دو پهلو که منصرف به خاندان پیامبر(ص) بود یعنی «الرضا من آل محمد(ص)» حرکت خود را آغاز کردند و حتی خونخواهی علویان و حتی خونخواهی امام حسین(ع) هم در شعارهای آنها بود اما پس از تسلط بر سرزمین‌های اسلامی و تثبیت خلافتشان از هیچ ظلمی نسبت به اهل بیت(ع) کوتاهی نکرده و حتی از امویان هم در این باره پیشی گرفتند. برخی از آنها مانند متوکل نه تنها زیارت امام حسین(ع) را ممنوع کردند بلکه اقدام به تخریب قبر مطهر آن حضرت نیز کردند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) افزودند: در چنین فضایی امامان شیعه در حفظ و ماندگاری عاشورا از هیچ کوششی فروگزار نکردند که یکی از مهم‌ترین راه‌های آن برپاداشتن سوگواری امام حسین(ع) بود که باید برای دانستن بایسته‌های سوگواری به سیره آن عزیزان مراجعه کرد. رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(علیهم السلام) تأکید کردند: تأسی به امامان(ع) و شیوه‌های آنان ما را به بایسته‌های سوگواری رهنمون خواهد شد. گریه، شعر و مرثیه سرایی، روضه و مجلس خانگی و تشویق به برگزاری مراسم سوگواری بر امام حسین(ع) را از بایسته‌های سوگواری عاشورا بیان کردند که هرکدام از آنها نمونه‌هایی در زندگانی اهل‌بیت(ع) دارند. تشویق کمیت توسط امام باقر(ع) به خواندن اشعارش در حالی که خانواده آن حضرت پشت پرده نشسته و به آن گوش می‌دادند و همچنین دعبل خزاعی در حضور امام رضا(ع) در حالی که خانواده امام نیز از پشت پرده آن اشعار حزن انگیز را می‌شنیدند از نمونه‌های مرثیه سرایی و برپایی روضه است. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به برخی آسیب‌های مجالس سوگواری پرداختند و روضه‌های دروغ یا مطالب تاریخی غیر صحیح، غلو و برخی باورهای نادرست را از آسیب‌های جدی برای این مراسم برشمردند: اشتباهات تاریخی یا روضه‌های دروغ همانند عروسی قاسم بن الحسن(ع)، حضور لیلا مادر علی اکبر(ع) در کربلا، خرید زمین کربلا توسط امام حسین(ع)؛ غلو در مورد امام(ع)، مانند اندیشه‌ها یا سخنان غالیانه در مورد امام(ع)، ریخته شدن خون امام حسین(ع) در کربلا به عنوان فدیه برای مسلمین همانند آنچه در مسیحیت وجود دارد که به صلیب کشیدن حضرت عیسی(ع) را به عنوان فدیه برای مسیحیان می‌دانند.

نشست هشتم سلسله نشست‌های عاشورایی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) برگزار شد نشست هشتم سلسله نشست‌های عاشورایی که از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با همکاری انجمن تاریخ پژوهان با عنوان «عاشورای حسینی در خامه علامه حکیمی» با کارشناسی حجت الاسلام دکتر محسن الویری استاد دانشگاه باقر العلوم(ع) برگزار شد. دکتر الویری در بیان موضوع «عاشورای حسینی در خامه علامه حکیمی» گفت: باید افسوس خورد که قصه پر غصه یادکرد اندیشمندان پس از رحلتشان باز مکرر شد. مرحوم حکیمی یک مورخ نبود ولی حجم نوشته‌های تاریخی ایشان بسیار زیاد بود. هدف ایشان از پرداختن به موضوعات تاریخی، به گفته خودشان برجسته ساختن "نکته‌ها و خصوصیات و ویژگی‌هایی هست که ممکن است سرمایه تربیت دیگران و خودسازی خودسازان شود و در سطح جامعه و تاریخ و فرهنگ اهمیت داشته باشد." (فیلسوف عدالت، ص 42) . البته این نگاه به تاریخ، خود گونه‌ای از تاریخ‌ورزی است که شاید بتوان آن را در چارچوب مباحث مربوط به معنی تاریخ و یا تأویل در تاریخ بررسید. استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در خصوص شخصیت علمی علامه حکیمی بیان داشت: مرحوم حکیمی دو کتاب مستقل با موضوع عاشورا به نامهای قیام جاودانه (دربردارنده سرآغاز و هشت فصل) و عاشورا؛ مظلومیتی مضاعف (دربردارنده پنج مقاله) دارد و در کتاب بعثت، غدیر، عاشورا، مهدی هم فصلی ویژه عاشورا اختصاص داده است.

افزون بر این در جای جای دیگر آثار خود اشارات و تصریحاتی به قیام و پیام عاشورا دارد و در تمامی اینها با قلمی ویراسته و فاخر و حماسی و نافذ، آن چنان بر قله زیبایی و استواری و پیام‌آوری ایستاده است که برای هر جمله عاشورایی او بی هیچ زیاده‌گویی می‌توان جستاری و یا حتی دفتری نوشت. خوانش حکیمی از عاشورا از نظر گفتمانی یک خوانش سیاسی معطوف به عدالت است، عاشورا از نظر حکیمی قیامی است برای عدالت و پیامی است برای عدالت. این خوانش ریشه در دو مبنای فکری ایشان دارد: • توحید و عدل به منزله دو رکن عمده اسلام که توحید کلیدواژه و اوج قله و بنیان همه آموزه‌های اسلامی در ساحت نظر است و عدل برآمده از همان توحید، نماد ساحت عملی اسلام است. • ضرورت نگریستن به پیامبران و امامان در عینیت جامعه و نه یک فضای ذهنی خودساخته تقریبا تمامی اظهارنظرهای عاشورایی ایشان بازتاب دهنده این دو دیدگاه است. ایشان بعثت پیامبر را نخستین تجلیگاه سترگ عدالت می‌شمرد و غدیر را دومین تجلیگاه و ظهور مهدی سلام الله علیه را که هنگامه تحقق عدالت است، آخرین تجلیگاه و عاشورا را که یک اقدام عملی در عینیت جامعه بود، نقطه اتصال بعثت و غدیر به موعود تحقق‌بخش عدالت. (قیام جاودانه، ص 49) عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در ادامه به بیان انتقال پیام عاشورا از دیدگاه علامه حکیمی پرداخت و اشاره کرد: از نظر مرحوم حکیمی همان گونه که عنصر عدالت و عدالت‌خواهی نقطه کانونی قیام عاشوراست، در مرحله انتقال پیام عاشورا نیز باید مسأله عدالت جایگاه کانونی و محوری داشته باشد.

ایشان غیرت‌مندانه و بارها از غفلت شیعیان در این باره و دور شدن مجالس حسینی از این موضوع زبان به شکوی گشوده است. حکیمی معتقد است: "در عاشورا دو ظلم و اقع شده است: یکی بر حسین و خاندان پیامبر و دیگری بر خود عاشورا، عاشورایی که برای عدالت بر پا شد در راه تکاثر و اتراف و اسراف و اجحاف و اتلاف مال مردم مصرف می‌شود. کسی در عاشورا گامی برای عدالت برنمی‌دارد ... چنان است که چهل سال پیش در کتاب سرود جهشها نوشتم: باز باید عاشورایی برای عاشورا گرفت" (عاشورا، مظلومیتی مضاعف، ص 22) حجت الاسلام دکتر محسن الویری استاد دانشگاه باقر العلوم(ع) در پایان با اشاره به پیوند انقلاب اسلامی با عاشورا از نگاه علامه حکیمی گفت: مرحوم حکیمی همچنان در باره پیوند انقلاب اسلامی با عاشورا، معتقد است که انقلاب که با تکیه بر آرمانخواهی و عدالت‌طلبی عاشورا آغاز شده بود، در عمل اگر از تحقق عدالت بازبماند، پیوند خود با عاشورا را از دست خواهد داد. با الهام از سخنان مرحوم حکیمی می‌توان گفت بازگشت مجالس عزاداری حسینی به مجالس عصر قاجار و خالی شدن آن از پیامهای عدالت‌خواهانه و ستم‌ستیزانه یک آسیب جدی در جامعه کنونی ماست.

نشست نهم سلسله نشست‌های عاشورایی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) برگزار شد. نهمین نشست سلسله نشست‌های عاشورایی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با همکاری انجمن تاریخ پژوهان با عنوان «امام حسین (ع) در دو راهی شهادت و ذلت؛ تبیین تمدنی از واقعه عاشورا» با کارشناسی دکتر سیدعلیرضا واسعی،‌ عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، برگزار شد. دکتر سید علیرضا واسعی در ابتداء نشست گفت: عاشورا و چرایی پیدایی آن از مسئله‌های جدی در ازمنه مختلف بوده است و امروزه هم اذهان زیادی را به خود متوجه کرده که چرا این واقعه رخ داد، آیا این پیشامد یک پروژه برنامه‌ریزی‌شده‌ای بود که امام(ع) آن را دنبال کرد یا یک پروسه‌ای بود که پیش‌ آمد و آنچه رخداد برنامه‌ریزی‌نشده بود. بر اساس نگاه دوم به تحلیل عاشورا می‌پردازم. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: سخنی از امام علی(ع) در نهج البلاغه است که البته مشابه آن در کلام امام حسین(ع) نیز تجلی داشته است. امام(ع) وقتی نوع حکمرانی فراعنه را توصیف می‌کند می‌گویند فراعنه مردم را عبد و بردگان خود گرفته بودند و اینطور می‌دیدند که ما خدایان و دیگران بندگان ما هستند و آنها باید تابع ما باشند. یک جمله‌ای از معاویه نقل شده که می‌گفت آنچه به عنوان مال و اموال در اختیار ماست مال خداست و ما نیز به عنوان خلیفه‌های خدا در تصرف اموال اختیار تام داریم. این رویکرد که نگاه خدایگانی و بندگانی است در صدر اسلام و در میان خلفا نیز وجود داشت.

آنچنان این مناسبات و تعامل شدت یافته بود که اگر کسی فرانروایی خلیفه‌ای را به گردن نمی‌گرفت یا به تعبیری عبودیت حاکم را به جان نمی‌خرید این فرد به عنوان مجرم شناخته می‌شد. بنابراین نکته نخست اینکه فراعنه مردم را به مثابه بندگان خود گرفته بودند و این نگاه فرعونی در میان خلفای اسلامی نیز مورد قبول واقع شده بود. نکته دوم تاریخی که به ما در فهم عاشورا کمک می‌کند این است که پس از عاشورا اتفاق عجیبی به نام «حره» رخ داد که یک جمله بسیار جالب در قضیه حره وجود دارد که در فهم جامعه اسلامی عهد امام حسین(ع) مهم است. در این واقعه فرماندهی سپاه یزید را مسلم بن عقبه بر عهده داشت که با سپاهیان بزرگی مدینه را تصرف کرد و به حکم یزید سه روز شهر را بر مهاجمان مباح کرد و هر نوع تخلف و فسادی را آزاد کرد. مسلم بعد از واقعه حره در مسیر برگشت به سوی مکه مُرد. مسلم در بستر مرگ می‌گوید: «در طول زندگیم هیچ کارم به عظمت این واقعه‌ای که آفریده‌ام نیست. اگر خدا همین کار نیک من را بنویسد کفایت می‌کند.» نگاه مسلم به حره نگاه تقرب جویانه است و تصورش این بوده که به خاطر خدا و تبعیت از ولی امر مسلمین دست به این کار زده و این کار اجر زیادی دارد. با همین نگاه معاویه کار خود را پیش برد، در آن زمان تلقی مردم این بود که هرچه معاویه می‌گوید عین دیانت است. دکتر واسعی در مورد اختیارات حاکمان گفت: بحثی نداریم که عده‌ای از بزرگان مورد عنایت ویژه خدا هستند. اما همه انسان‌ها دارای ارزش هستند و اگر به قرآن مراجعه کنیم می‌بینیم انسانی بر انسان دیگر از حیث آفرینش و خلقت، از حیث کرامت ذاتی و ارزش انسانی رجحان ندارد. در فرهنگ اسلامی کسی که در جایگاه حکومت قرار می‌گیرد از اختیارات بیشتری برخوردار می‌شود، اما از حقوق انسانی بیشتری بهره‌مند نمی‌شود بلکه مسئولیتش بیشتر می‌شود و وظیفه دارد سعادت آدمیان را تأمین کند. ایشان در ادامه بحث گفت: هیچ حکومت و حاکمی چنین حقی ندارد که حقوق آدمیان را پایمال کند یا به تعبیری هیچ انسانی چنین حقی ندارد که خودش را بر دیگران غالب کند و از دیگران بخواهد هرچه او می‌گوید را تبعیت کنند. وی اشاره کرد: اگر هر حاکمی بخواهد به دلخواه خودش عمل کند، محکوم است و در هیچ کجای اسلام چنین عملی مشروع نیست و هیچ انسان آزاده‌ای چنین عملی را تایید نمی‌کند. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: اگر حاکمی از طریق غیرصحیحی وارد عمل شده باشد وظیفه انسانی انسان‌های آزاد در جامعه این است که در قبال چنین انسان و حکومت و سیاستی مقاومت کنند، ولو به کشته‌شدن آنها تمام شود و به هزینه سنگینی خاتمه یابد. دکتر واسعی گفت: امام حسین(ع) بین دوراهی واقع شدند، در مسیر حرکت خود از مکه به سوی کوفه در جاهای مختلفی علت ناهمراهی خود با دستگاه حاکمیت را بیان می‌کنند. امام(ع) می‌گویند: من دست خودم را هرگز به عنوان یک برده در دستان اینها قرار نمی‌دهم و مانند یک انسان ضعیف و سست فرار هم نخواهم کرد. این انسان فرومایه من را بین دو امر مخیر ساخته است؛ بین اینکه شمشیر را قبول کنم و کشته شوم یا خواری و ذلت را پذیرا شوم. هرگز از ما خواری پذیرفته نیست، ذلت این است که انسان به زندگی تن دهد که از اختیار و آزادی و حقوق انسانی و شرافت اجتماعی برخوردار نباشد. مرگ را چیزی جز سعادت نمی‌بینم، آن مرگی که در راستای احیای حقوق انسان‌ها باشد. دکتر سید علیرضا واسعی در نتیجه گیری گفت: آنچه موجب شد امام(ع) همراهان خود را در یک سختی بزرگی قرار دهد و حاضر نشد به هیچ نحوی مصالحه کند، این بود که امام(ع) دریافت که این انتخاب ذلت‌بار است و ممکن است طول زندگی امام(ع) را افزون کند اما آنچه برای انسان اهمیت دارد عرض زندگی است و انسان‌ها با عرض زندگی خود معنا پیدا می‌کنند و امام(ع) شمشیر را انتخاب می‌کند. بنابراین نه گفتن امام حسین(ع) به یک امر ذلیلانه و غیرانسانی موجب پیدایی عاشورا شد.

نشست دهم سلسله نشست‌های عاشورایی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) برگزار شد دهمین نشست سلسله نشست‌های عاشورایی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با همکاری انجمن تاریخ پژوهان با عنوان «نقد و بررسی دیدگاه دائرة المعارف های عربی درباره امام حسین (ع)» با کارشناسی حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر ذاکر ی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. حجت الاسلام و المسلمین ذاکری در ابتداء نشست، به معرفی آثار مربوط به امام حسین(ع) که به پنج قسم تقسیم کردند پرداختند: 1. کتب اولیه: شاید اولین کتاب مقتل اصبغ بن نباته است که برخی روایات از وی در دسترس است. و مقتل ابی مخنف. 2. مجموعه‌هایی که در باره ائمه نوشته شده مانند: ارشاد شیخ مفید، اعلام الوری طبرسی، مناقب ابن شهر آشوب و کشف الغمه اربلی و فصول المهمه ابن صباغ و نور الابصار شبلنجی... 3. کتاب‌های تاریخ عمومی مانند: تاریخ طبری، انساب الاشراف بلاذری، مروج الذهب مسعودی و الکامل ابن اثیر و دیگر کتب. 4. کتاب‌های مستقل درباره امام(ع) و واقعه کربلا که در دهه‌های اخیر نوشته شده مانند: درسی که حسین به انسان‌ها آموخت، شهید هاشمی‌نژاد؛ حماسه حسینی، شهید مطهری و... 5. در سال‌های اخیر مجموعه‌های مفصلی درباره امام(ع) نوشته شده است مانند: دانشنامه امام حسین(ع)، ری شهری؛ مسند الامام حسین(ع)، عطاردی و کتاب الصحیح من سیره الامام حسین(ع)، جعفر مرتضی، تاریخ امام حسین(ع) در 24 جلد که توسط آموزش و پرورش تهیه شده است؛ دائره المعارف الحسینیه، محمد صادق محمد الکرباسی که تا کنون 90 جلد آن در لندن منتشر شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه بحث گفت: آنچه ما به آن می‌پردازیم دائره المعارف و موسوعه‌های عربی است که مقالاتی در موضوعات مختلف دارد و به تناسب به امام حسین(ع) نیز پرداخته است و ما به آن دسته از کتاب‌ها اشاره می‌کنیم که عربی و غیر شیعه نگاشته است. هشت دائره المعارف بررسی شد که چهار اثر قدیم و چهار اثر دیگر جدید هستند. کتاب‌های قدیمی عبارتند از: 1. دائره المعارف فرید وجدی 2. دائره المعارف الاسلامیه مسشترقین 3. موجز دائره المعارف الاسلامیه در 33 جلد. که گزارش این سه کتاب مورد نقد قرار خواهد گرفت چون به گونه‌ای از یزید حمایت کردند و معتقدند از شهادت امام ناراحت و به آن دستور نداده است. 4. دائره المعارف بستانی که گزارش نسبتا خوبی دارد. کتاب‌های جدید عبارتند: 1. الموسوعه الاعلام المصریه یا تراجم موجز الاعلام. این کتاب در شبکه مجازی موجود است و که شرح حال کوتاهی از امام حسین(ع) و همراه با بیان فضائل است. امام حسین(ع) در این کتاب به سبط پیامبر معرفی شده و پیامبر فرمود: أحب الله من أحب حسينا، و در ادامه شخصیت حضرت را در انجام عبادت بیان می‌کند. 2. الموسوعه التاریخه – الدرر السنیه. این کتاب توسط مؤسسۀ درر السنیه به صورت مجازی و فرمت الشامله موجود است. امتیاز آن در تطبیق سال هجری با میلادی است از اول تا سال 1432. این مؤسسه کتبی دیگری دارد که برخی قابل نقد است. آنچه در باره امام دارد نسبتا خوب است و در باره مذاکرات امام حسین(ع) و عمر سعد سخن عقبه بن سمعان را آورده است. 3. الموسوعه العربیه العالمیه. اصل این کتاب انگلیسی و به زبان‌های دیگر بوده که به عربی ترجمه و در سی جلد در عربستان منتشر شده است. در مقاله امام حسین(ع) از تولد و با بیان فضائل ایشان تا شهادت پرداخته است. روایتی در باره نامگذاری حضرت آورده که مدعی است امام علی(ع) نام هر سه فرزندش حسن، حسین و محسن را حرب نهاد و پیامبر این نام‌ها را انتخاب کرد. این روایت در صدد بیان این مطلب است که علی(ع) علاقه به جنگ داشته است که نادرست است. بویژه در مورد محسن که طبق اخبار هنوز متولد نشده بود. در مدخل واقعه کربلا هم نکته خاصی را بیان نکرده است و در مقدمه مدعی است تلاش کرده موضوعات را بی‌طرفانه بیان کند. 4. الموسوعه العربیه المیسره. شرح حال کوتاهی دارد که چند نکته قابل نقد دارد انتساب عبید الله بن زیاد را بر بصره می‌داند که درست نیست و صحیح، کوفه است زیرا حاکم بصره بوده است. دوم برای قمح شیعه اعزام شد که این بر اساس پیش فرض دعوت تنها شیعیان از امام حسین(ع) است که درست نیست زیرا وقتی مسلم را حضرت به کوفه فرستاد که غیر شیعیان از حضرت دعوت کرده بودند. و نکته سوم در چند سطر پایانی می‌‌نویسد: قبلاً؛ گفته شده که سر حضرت به شام فرستاده شده، این تعبیر حکایت از تردید و عدم صحت دارد در حالی که این مطلب در مورد سر مسلم است. و این نوعی طرفداری از یزید و تطهیر وی است. اما سه دائره المعارف اول که قدیمی هستند در گزارش خود به گونه‌ای از یزید طرفداری کرده‌اند. یزید را مخالف کشتن امام حسین(ع) دانسته‌اند و این که دستوری در این باره نداده و یا به شدت محزون شده و عبید الله را لعن کرده است. مدیر گروه سیره اهل بیت(ع) ادامه داد: این ادعاها نادرست است زیرا طبق نامه‌ای که عبید الله بن زیاد به امام حسین(ع) نوشته یزید به او دستور داد: پلک به هم نزند و از غذا سیر نشود تا امام تسلیم و یا کشته شود. روشن است که اعزام عبید الله به کوفه به همین جهت بوده این نامه را دائره المعارف بستانی در جلد هفتم ص 48 آورده است که در فصول المهمه ابن صباغ و نور الابصار شبلنجی و با تفاوتی در کشف الغمه آمده است. نقل این نامه پاسخ از پرسشی است که برخی مانند غزالی در احیاء العلوم آورده که یزید دستور قتل حسین را صادر نکرده پس نمی‌توان یزید را لعن کرد. این دستور صریح یزید است و تفتازانی که قائل به لعن و کفر یزید است بیان می‌کند اخبار تواتر معنی دارد بر آزار اهل بیت پیامبر توسط یزید و ابن جوزی هم کتابی در لعن یزید نوشته است.

اما این که یزید اظهار پشیمانی کرده وقتی بود که سر حضرت را دید و به آورنده سر صله نداد. اما مجلس استقبال از سر و اسرا ترتیب داد. اشعار مختلف او را در این مقطع نشانه کفرش دانسته‌اند از جمله: لعبت هاشم بالملک فلا خبر جاء و لا وحی نزل. در این مجلس بر لب و دندان‌های امام می‌زد که ابوبرزه اسلمی اعتراض کرد و زینب نیز اعتراض نمود. نکته دیگر توهین خطیب به امام حسین و علی(ع) بود که امام سجاد(ع) فرمود: اجازه بده بر این چوب‌ها بایستم و سخنی بگویم و خطبه مفصل خود را خواند که مجاهد گوید بسیاری با یزید نماز نخواندند و مجلس را ترک کردند. اینکه جمعی امام را محکوم کنند که نباید علیه حاکم فاسق قیام می‌کرد و به روایتی از صحیح مسلم ابن عربی در عواصم استناد کرده درست نیست. زیرا امام در آغاز قیام کرد و هنوز به گفته برزنجی در کتاب الاشاعه مستقر نشده بود. مردم مکه با یزید بیعت نکرده بودند و طرفدار آل زبیر بودند. به همین جهت شربینی در مغنی المحتاج که اول قیام علیه حاکم فاسق را به اجماع جایز نمی‌داند بیان می‌کند این اجماع با قیام امام حسین(ع) و عبدالله بن زبیر که از صحابه بودند نقض شد. بنا بر این یزید دستور قتل حضرت را صادر کرده و راضی به آن بوده و خواندن سه دسته شعر که سبط ابن جوزی از وی نقل کرده دلیل کفر و جواز لعن وی دانسته‌اند. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان گفت: به هر حال طبق آنچه ذکر شد دائره المعارف‌های قدیمی به گونه‌ای از یزید طرفداری کرده‌اند اما در کتاب‌های جدید این مطلب به روشنی نیست ولو مطلب را تا شهادت حضرت در کربلا پایان داده‌اند. متأسفانه باید دقت کرد که برخی کتاب قدیمی را که منتشر می‌کنند برخی مطالب در آن نیست با این که دیگران از جمله مختصر تاریخ دمشق مطلبی را از تاریخ دمشق در باره امام حسین (ع) نقل کرده ولی در نسخه در دسترس و جدید این مطلب نیست و این نشان می‌دهد که دقت بیشتری در باره مطالب و آثار باید داشت و آنها را رصد کرد و به صرف ندیدن مطلبی که مثلا در مناقب ابن شهر آشوب و در منبع وی نیست نمی‌توان ایشان را متهم کرد. رصد کردن کتب و آثار فضای مجازی از وظائف محققان در این عرصه است

سرپرست گروه دانشنامه اهل بیت (علیهم السلام) منصوب شد رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی طی حکمی حجت الاسلام و المسلمین آقای علی خراسانی را به عنوان سرپرست گروه دانشنامه اهل بیت (علیهم السلام) منصوب کرد. رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر نجف لک زایی در این حکم آورده است: نظر به سوابق علمی و اجرایی جنابعالی و بنا به پیشنهاد رئیس محترم پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) به موجب این حکم و با حفظ سمت به عنوان «سرپرست گروه دانشنامه اهل بیت (ع)» منصوب می¬شوید. برخود لازم می¬دانم از تلاش¬های ارزنده فاضل ارجمند جناب آقای دکتر نعمت¬الله صفری در مدت تصدی این مسئولیت تشکر نمایم و از پرودگار متعال برای ایشان و جنابعالی دوام توفیق و عزت روزافزون مسألت دارم.

سلسله نشست‌های سبط النبی برگزار می‌شود به مناسبت شهادت سبط النبی، امام حسن مجتبی (ع) از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) سلسله نشست‌های سبط النبی برگزار می‌گردد. سلسله نشت‌های سبط النبی با حضور چهار کارشناس با موضوعات سیره معیشتی امام حسن مجتبی(ع)؛ گروه‌ها و جریان‌های سیاسی، اجتماعی دوران حکومت امام حسن مجتبی(ع)؛ سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) و روش شناسی حل تعارض در سیره معصومان(ع)، مطالعه موردی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از روز پنج شنبه هشتم مهر ماه تا روز دوشنبه دوازدهم مهر ماه یکهزار و چهار صد برگزار خواهد شد.

لینک ورود به جلسات فضای مجازی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) Dte.bz/historyconf و https://bbb01.dte.ir/b/vv2-jpi-207-uen

✅پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام برگزار می کند. ⬅️سلسله نشست های سبط النبی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه ⬅️نشست اول: سیره معیشتی امام حسن مجتبی (ع) 👤ارائه دهنده: حجت الاسلام و المسلمین یدالله مقدسی ⏰زمان: پنج شنبه هشتم مهر ماه 1400 ساعت 11 الی 12 💠لینک حضور: 🌐dte.bz/historyconf 🌐https://bbb01.dte.ir/b/vv2-jpi-207-uen

✅پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام برگزار می کند. ⬅️سلسله نشست های سبط النبی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه ⬅️نشست دوم: گروه‌ها و جریان‌های ساسی، اجتماعی دوران حکومت امام حسن مجتبی (ع) 👤ارائه دهنده: حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا مطهری ⏰زمان: شنبه دهم مهر ماه 1400 ساعت 11 الی 12 💠لینک حضور: 🌐dte.bz/historyconf 🌐https://bbb01.dte.ir/b/vv2-jpi-207-uen

✅پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام برگزار می کند. ⬅️سلسله نشست های سبط النبی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه ⬅️نشست سوم: سیره اجتماعی امام حسن مجتبی (ع) 👤ارائه دهنده: حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر ذاکری ⏰زمان: یکشنبه یازدهم مهر ماه 1400 ساعت 11 الی 12 💠لینک حضور: 🌐dte.bz/historyconf 🌐https://bbb01.dte.ir/b/vv2-jpi-207-uen

✅پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام برگزار می کند. ⬅️سلسله نشست های سبط النبی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه ⬅️نشست چهارم: روش شناسی حل تعارض در سیره معصومان(ع) مطالعه موردی امام حسن (ع) و امام حسین (ع) 👤ارائه دهنده: دکتر نعمت الله صفری ⏰زمان: دوشنبه دوازدهم مهر ماه 1400 ساعت 11 الی 12 💠لینک حضور: 🌐dte.bz/historyconf 🌐https://bbb01.dte.ir/b/vv2-jpi-207-uen

شهادت سبط اکبر امام حسن مجتبی علیه السلام را به محضر امام زمان علیه السلام، همه شیعیان و اعضای محترم تسلیت عرض می نماییم. اداره امور پژوهشی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام.

سلسله نشست‌های سبط النبی برگزار شد اولین نشست سلسله نشست‌های سبط النبی به مناسبت شهادت امام حسن مجتبی(ع) از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) با حضور حجت الاسلام و المسلمین یدالله مقدسی با عنوان «سیره معیشتی امام حسن مجتبی(ع)»، به صورت مجازی برگزار شد. پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: اداره و تأمین معیشت مالی یکی از ابعاد زندگی انسان معصوم و غیرمعصوم است و امام حسن مجتبی(ع) با تلاش‌های مالی و معیشتی خود در دو بخش درآمد و مصرف، دو هدف را در پیش رو داشت: هدف خاص؛ تأمین نیازهای فردی و اجتماعی خود، هدف عام لحاظ‌کردن معنویت و زندگی آخرت است؛ یعنی برنامه، صرفاً رفع نیازمندی فردی نیست بلکه دنیا را به مثابه مزرعه‌ای برای آخرت می‌داند. مقدسی تصریح کرد: اگر هدف از فعالیت‌ اقتصادی، آخرت باشد هدف از درآمد و مصرف صرفاً تامین معیشت مالی خود و خانواده نخواهد بود؛ امام مجتبی(ع) نیز براساس آیات قرآن کریم زندگی خود را به دو بخش دنیا و آخرت در نظر گرفت. وی تاکید کرد: براساس منابع تاریخی و روایی، درآمد ایشان به دو بخش تولیدی و غیرتولیدی تقسیم می‌شد. در بخش تولیدی، امام(ع) در کنار پدرشان، امیرالمؤمنین(ع) مشغول فعالیت‌های مختلف از جمله کشاورزی بودند و بعد از شهادت پدر بزرگوارش در حالی که سن ۳۳ سالگی داشتند با استفاده از تجربیات آموخته شده از پدر، به کار پدر ادامه داد. بخشی از درآمدهای امام مجتبی(ع) هم از طریق دامپروری و دامداری بوده که از طریق والدین به ایشان رسید و ایشان هم آن را توسعه دادند،

روایت است که پیامبر(ص) در آخر عمر صد شتر داشتند و زمین‌های زیادی برای ایشان وجود داشت و دامداری داشتند که به حضرت فاطمه(س) و سپس حسنین(ع) به ارث رسید. مقدسی با اشاره به بخش غیر تولیدی گفت: شیخ طوسی از امام کاظم(ع) نقل کرده که امام علی(ع) وصیت کرد موقوفاتش در اختیار امام مجتبی(ع) باشد که این باغ‌ها بسیار پرمحصول و پر درآمد بود. موقوفات حضرت زهرا(س) هم که از پیامبر(ص) به ایشان رسیده بود در احتیار حسنین(ع) بود؛ البته این موقوفات مشروط بود و در وقفنامه آمده بود که درآمدش صرف زندگی امام مجتبی(ع) و امام حسین(ع) و فرزندان عبدالمطلب و فقرا شود و اگر حسنین نیاز داشتند می‌توانستند بفروشند. البته امام(ع) هدایایی از سوی مردم و برخی حکومت‌ها که با شأن امامت سازگار داشت می‌پذیرفتند. مقدسی با اشاره به بذل و بخشش امام حسن مجتبی(ع) اظهار کرد: امام مجتبی(ع) از درآمدهای شخصی خود بخشش، مهمانداری و مهمان نوازی می‌کردند و از بیت المال خرج نمی‌کردند. وی افزود: در بخش مصرف هم دو نوع مصرف داشتند؛ اول زندگی خود و خانواده و دیگری مصرف سرمایه‌ای یعنی هزینه‌هایی که برای نگهداری اموال مانند تعمیر خانه و مزرعه و ابزار کشت و زارعت و ... داشتند؛ نکته قابل توجه در بخش مصرف، مصرف به اندازه به عنوان یک معیار و اصل راهبردی است که در روایات از آن به مناعت تعبیر شده است؛ قرآن هم با تعابیر لا تسرفوا و تبذیر استفاده نادرست از درآمد را تقبیح کرده است. مقدسی بیان کرد: امام در تولید تلاش حداکثری و در مصرف، مصرف حداقلی داشتند و مازاد را در راه نیکی خرج می‌کرد. این پژوهشگر ادامه داد: اشخاصی برای سفر حج و تبلیغ دین خدمت ایشان می‌رسیدند و امام(ع) زندگی آنان را تامین می‌کرد؛ ابولبابه از یاران امام علی(ع)، منزل خود را در مدینه فروخت و همراه امام به کوفه رفت و مجددا بعد از شهادت امام علی(ع) به مدینه برگشت و چون منزلی نداشت امام مجتبی(ع) خانه‌ای برایشان تامین کردند. برخی اشخاص خدمت امام(ع) اظهار نیاز می‌کردند و امام(ع) چندهزار دینار به آنها کمک می‌کرد. وی افزود: در برخی گزارش‌ها آمده است، امام(ع) چندین بار اموال خود را با فقرا تقسیم کرد؛ مقصود از این تعبیر، تقسیم درآمدهای اموالشان بود نه اصل مال و سرمایه. بنابراین اینکه امام(ع) همه اموالشان را تقسیم کردند درست نیست.

رحلت پیامبر اسلام (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) بر ارادتمندان خاندان اهل‌بیت (ع) تسلیت باد.