#ده_شب_در_محضر_الکافی
#خلاصه_جلسه
#شب_هشتم
🖋خلاصه ای از مباحث مطرح شده در شب هشتم دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی"
🎙حجت الاسلام والمسلمین حافظیان
📝 نسخه شناسی الکافی
📍بحث درباره نسخ خطی یک کتاب پیش نیازهایی دارد بنابراین پیش از پرداختن به نسخ کافی باید به سوالاتی پاسخ داد.
👈برای مثال ضرورت مراجعه به نسخ خطی چیست؟
👈👈معیارهای صحت و یا اصح بودن یک نسخه چیست؟ و ....
📍در این جلسه طبعا به همه پیش نیازها پرداخته نمی شود و تنها پس از بیان برخی مقدمات به بحث درباره نسخ کافی میپردازیم.
📍از آنجا که بخشی از منابع چاپ شده بر اساس نسخه مغلوط و یا نسخه مرجوح به چاپ رسیده است نسخه یابی دارای ضرورت است تاجاییکه اگر تحقیقی تنها بر اساس کتب چاپی صورت پذیرد تحقیق کاملی نبوده و در این بخش تقلید محسوب میشود.
📍در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نسخ فراوانی وجود دارد که احتمالا مجموع نسخ اسلامی بالغ بر پنج میلیون نسخه است که در کشورهایی چون ایران، ترکیه، مصر، هند، آمریکا، روسیه، عراق، عربستان و ممالک اروپایی همچون فرانسه و بوسنی نگهداری می شود.
👌در این میان آمار فهارس ایران بیش از سایر کشورها است.
📍برای آگاهی از نسخ یک کتاب در این کتابخانه ها میتوان به فهرست ها مراجعه کرد اما باید توجه داشت که
👈اولا بسیاری از نسخ ممکن است در فهرست ها گزارش نشده باشند و
👈نیز باید دانست که فهرست نگاران در موارد متعددی ممکن است خطا کرده و در شناسایی یا گزارش کتاب اشتباه عمل کرده باشند.
✅برای مثال ممکن است فهرست نگار نام کاتب نسخه را به عنوان نام مولف کتاب به اشتباه آورد و یا به سبب عدم مراجعه کامل به نسخه نتواند گزارش جامعی از آن به دست آورد.
📍کتاب فهرستگان نسخه های خطی ایران در چهل و پنج جلد رحلی به ترتیب الفبا فهرست نسخ خطی موجود در ایران را گزارش کرده است.
👈در این کتاب ذیل هر عنوان اسم مولف، کتابشناسی، نسخه های کتاب به ترتیب از قدیمی ترین نسخه تا جدیدترین و در صورت چاپ شدن کتاب اشاره به چاپ آن و در نهایت معرفی منبعی که برای یافتن اطلاعات بیشتر میتوان به آن مراجعه کرد، منعکس شده است.
👌در این کتاب که به اختصار فنخا نامیده میشود 350 هزار نسخه خطی معرفی شده است.
📍کتاب دیگر فهرستواره دست نوشته های ایران است که افزون بر نسخ فنخا، 80 هزار نسخه دیگر را معرفی کرده و به اختصار دنا نامیده می شود.
📍آقای درایتی، فهرست مشترکی برای فهارس نسخ خطی عراق به نام معجم المخطوطات العراقیه در ۲۰ جلد فراهم آوردند و اکنون برنامه ای برای درهم کردن فهارس نسخ خطی هند دارند.
📍گفتنی است اطلاعات موجود در فنخا با افزودگی هایی در سایت کتابخانه ملی بارگزاری شده و قابلیت جستجوهای گوناگونی را دارد.
📍با مراجعه به فهرست نسخ خطی ایران و عراق برای آشنایی با نسخ کافی روشن می شود که 1867 نسخه مطابق گزارش دنا در ایران موجود است و 300 نسخه هم در عراق وجود دارد یعنی در مجموع بیش از دو هزار و صد نسخه کافی در میان نسخ فهرست شده تنها در ایران و عراق وجود دارد که طبعا با تکمیل شدن فهارس مخطوطات در کتابخانه های عمومی و خصوصی ایران و عراق آمار بیش از این ها خواهد شد.
📍به طور کلی در میان نسخ خطی موجود در ایران و عراق، بعد از مصاحف مخطوط، کتاب شریف کافی جایگاه ویژه ای دارد.
📍در نسخه پژوهی توجه به تبار شناسی نسخ بحث مهمی است.
🔹برای مثال گفته می شود صحیفه سجادیه دو کانون نسخه نگاری داشته است
▪️یکی در حله و یکی در جبل عامل.
📍درباره کافی هم بعضی محققین از دو دسته نسخه رازی و بغدادی سخن می گویند.
📍به طور کلی وجود تحریرهای مختلف برای یک کتاب امر عجیبی نیست.
👈در موارد متعددی نویسنده در طول زمان کتاب خود را ویرایش کرده و تحریر جدیدی به دست می دهد.
👌نمونه آن لمعه شهید اول است که نسخه خراسانی آن با نسخه دمشقی که بعدا شهید اول آن را ویرایش کرده است تفاوت دارد.
📍گاهی تحریرهای مختلف یک کتاب تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند که سبب میشود فهرست نگاران یا دو نام برای آن انتخاب کنند که نمونه آن دو تحریر مشارق انوار الیقین حافظ رجب برسی است و یا آن ها را نسخه صغری و کبری بنامند که در بصایرالدرجات اتفاق افتاده است.
📍از منابع مهم برای شناختن نسخه های خطی ممتاز کافی، مقدمه ی کافی چاپ دارالحدیث است که در آن نسخه هایی که از آن استفاده شده است را بیان و توصیف کردند.
📍قدیمی ترین نسخه کافی نسخه موجود در کتابخانه مجلس است که یحیی بن سعید حلی در سال 652 آن را مقابله کرده است و البته زمان نگارش نسخه پیش از این تاریخ است.
🔴 ادامه در پیام بعد 👇
@emamhadi_qom
📍نیافتن نسخه ای کهن تر از نسخه یحیی بن سعید حلی دلیل بر عدم وجود آن نیست زیرا نسخ خطی بسیاری هنوز وجود دارد که فهرست نشده است و اطلاعاتی از بسیاری از کتابخانه ها نیز در دست نداریم چه اینکه نبودن نسخه کهن تر نیز دلیل بر عدم اصالت کافی نیست زیرا دلیل اصالت کتاب تنها متکی بر وجود نسخ خطی کهن نیست آن نیست.
📍در طول تاریخ نیز حوادث بسیار ناگواری بر سر کتابخانه ها آمده و بسیاری از نسخ خطی نفیس از بین رفته است که شواهد وجود آن نسخ بعضا به دست ما رسیده است.
👌برای مثال نسخه خطی کافی که شیروانی داماد مجلسی اول و فرزندش ملا حیدر آن را تصحیح کرده است گزارش می دهد که آن را از روی نسخه متعلق به قرن ششم استنساخ کردند.
📍بعد از نسخه کتاب خانه مجلس نسخه آستان قدس رضوی بسیار مهم است.
این نسخه را علی بن ابی المیامین در سال 675 نکاشته است.
👌از ویژگی های این نسخه افزون بر قدمت آن اشتمال بر اعراب گذاری است.
📍آیت الله شبیری زنجانی کافی خود را با هشت نسخه مقابله کردند که فرزند ایشان در شناخت نامه کلینی و کافی آن نسخ را معرفی کرده است.
📍نسخه سید علی خان مدنی که در مدرسه سعادت قم نگهداری میشد، نسخه پدر شیخ بهایی که در اختیار آیت الله خادمی اصفهان بوده است که علایم مقابله پدر شیخ بهایی را دارد، نسخه در تملک ملاصالح مازندرانی که به آستان قدس رضوی اهدا شده است، نسخه ملا فتح الله کاشانی که بخشی در فیضیه و بخشی در کتابخانه مرعشی نگهداری می شود، نسخه شیخ حر عاملی که ایشان تصحیح کرده است، نسخه احمد بن علی بن حسن که با نسخه شهید اول مقابله شده است، نسخه ای در اختیار علامه طباطبایی بوده است که در آن گاه از نسخه شهید ثانی گزارشاتی دارد و نسخه دیگر نسخه شهید ثانی است که در سال 952و 953 نوشته شده است.
📍نسخه شهید ثانی که به نظر می رسد به خط ایشان نیست اما شهید آن را تصحیح کرده است از نسخ دارای اعراب گذاری است و مادر بسیاری از نسخ بعد از خود محسوب می شود.
📍از گزارش های کتاب وافی به دست می آید که نسخه در اختیار فیض کاشانی نسخه خوبی بوده و خود حکایتگر از نسخه شناسی فیض کاشانی دارد.
📍در نسخه 15346 کتابخانه آیت الله مرعشی که در نجف نوشته شده است چنین آمده که این نسخه را با نسخه ای که در زمان ما محل مراجعه بوده و به آن استناد می شود مقابله کردم که آن نسخه برای یکی از شاگردان علامه مجلسی بوده است.
📍درباره کافی چاپ دارالحدیث دو نکته را باید دانست.
🔹نخست آنکه تصحیح آنان به صورت قیاسی بوده است نه اینکه یک نسخه را اساس کار تصحیح قرار دهند.
🔸نکته دوم اینکه در اعراب گذاری احادیث نیز به صورت قیاسی عمل کردند و لزوما از نسخ دارای اعراب استفاده نکردند.
📍وجود راویان بلاواسطه و مع الواسطه که از کلینی (رحمت الله علیه) کافی را نقل کرده اند و اینکه در کتب تاریخی و رجالی نزدیک به عصر کلینی تصریح شده که وی کتابی داشته در حدیث که آن را برای شاگردانش می خوانده و اینکه جناب شیخ طوسی (ره) از کافی ۱۵۰۰ روایت را در تهذیب الاحکام خود گنجانده و شیخ صدوق نیز بر وجود کافی صحه می گذارد، راهی بر انکار اصالت کافی باقی نمی گذرد و این شبهه که چون اقدم نسخ موجود از کافی با زمان وفات مرحوم کلینی, حدود ۳۰۰ سال فاصله دارد, پس باید در اصالت آن و انتساب آن به کلینی تردید کرد, ادعایی سست و مکابره آمیز است.
#خلاصه_جلسه
#جلسه_هشتم
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#حافظیان
#موسسه_امام_هادی علیه السلام
🔸معاونت پژوهش🔸
🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰
@emamhadi_qom
🔰 گزارش تصویری هشتمین شب از دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی" از دوره های کوتاه مدت مؤسسه امام هادی (علیه السلام)
🔻 شب هشتم دوره با عنوان «نسخه شناسی الکافی»، با تدریس حجت الاسلام والمسلمین حافظیان، در روز دوشنبه ۲۰ آذر ماه ۱۴۰۲ ه.ش برگزار گردید.
❖ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ❖
#گزارش_تصویری
#حدیث_شناسی
#دوره_سی_و_پنجم
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#حافظیان
@emamhadi_qom
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
🎥کلیپ تصویری
▪️توسل به حضرت ولی عصر عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف و حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها
در ابتدای شب نهم
▫️دوره "ده شب در محضر الکافی "
🎙حجت الاسلام عرفان مهر
#توسل
#حضرت_فاطمه سلام الله علیها
#امام_زمان علیه السلام
#فاطمیه
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#شب_نهم
🔰موسسه امام هادی(علیه السلام)🔰
@emamhadi_qom
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#خلاصه_جلسه
#شب_نهم
🖋خلاصه ای از مباحث مطرح شده در شب نهم دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی"
🎙حجت الاسلام والمسلمین راد
📝 الکافی و مستشرقان
📍موضوع مطالعات خاورشناسان درباره کتاب کافی به سبب گستردگی مباحث و پیش نیازهای آن قابلیت طرح در یک جلسه را ندارد لذا در این جلسه از بیان پیش نیازها خودداری کرده و تنها بخشی از مباحث مطرح خواهد شد.
📍مراد از خاورشناسان در این بحث لحاظ جغرافیای زندگی نیست و ممکن است برخی از افرادی که خاورشناس بنام ایرانی الاصل و یا هندی باشند اما بلحاظ رهیافت و رویکرد خاورشناس محسوب شوند.
📍ادوار کافی پژوهی در غرب سه دوره را طی کرده است:
🔷 فقر و بحران آگاهی: دوره اول از دهه 1930 تا 1960 دوره آشنایی اجمالی با کافی و فقر اطلاعاتی است که در آن شناخت سطحی و فهرستی محض از کافی صورت گرفته است.
👈کتاب مذهب شیعه دونالدسون، تاریخ الادب العربی نوشته بروکلمان و پس از او شاگردش ریته در این دوره قرار دارند که اوج آن را در کار فواد سزگین می توان مشاهده کرد.
🔷درنگ در بخش های محتوای کافی: دوره دوم، که تا سال 2000 ادامه دارد دوره درنگ در محتوای کافی است که در این دوره بخش هایی از کافی ترجمه و مطالعه شده است.
👈مهمترین شخصیت های این دوره نورمن کالدر و مارسین کاوسکی هستند.
🔷تمرکز بر کافی پژوهی: دوره سوم از 2000 آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.
👌در این دوره شاهد یک تحول در کافی پژوهی به نسبت دوره های قبل هستیم، هرچند هنوز هم به مرحله بلوغ نرسیده باشد.
📍آندره نیومن، اتان کلبرگ، مادلونگ مایکل کوک، رابرت گلیو در این دوره قرار داند.
📍یکی از پرسش های رایج علل توجه دیرهنگام مستشرقان به الکافی است.
✅در پاسخ می توان به عدم معرفی کافی از سوی حوزه علمیه، و اساسا توجه دیرهنگام غرب به تشیع را بیان کرد.
📍دستاوردها و بازتاب کافی پژوهی:
پژوهش های خاورشناسان درباره الکافی فراگیر و همه جانبه نبوده و به همه زوایای کافی نپرداختند بلکه بیشتر به جنبه های کلامی و اندکی هم فقهی کافی پرداختند.
👌نکته دیگر اینکه پژوهش های خاورشناسان هم سان نبوده و خود انتقادی هم دارند.
📍پیش بینی ما این است که در آینده با توجه به ضرورت شیعه پژوهی نشاط علمی خوبی به وجود خواهد آمد لذا لازم است حوزویان در صدد بوده و به ترجمه و نقد این آثار بپردازند.
👈کافی به عنوان منبعی بسیار مهم برای بازشناسی تشیع نخستین، کافی به عنوان بازتاب دهنده میراث مکتوب حدیثی شیعه، کافی به عنوان تبیین کننده حوزه حدیثی ری، قم و بغداد، کافی به عنوان بازتاب دهنده اعتقادات شیعیان، کافی به عنوان مهمترین منبع روایی شیعه، مورد توجه خاورشناسان قرار گرفته است.
📍در میان خاورشناسانی که به طور مستقل به کافی پرداختند برخی متاسفانه با جزیی نگری برخودی ناهمدلانه داشته و عده ای نیز به طور خنثی عمل کردند.
👌مادلونگ که مهمترین کتابش جانشینی محمد(صلی الله عليه وآله و سلم) است مدخل کلینی دایره المعارف اسلام را نگاشته است.
👌👌مادلونگ در این مدخل به تاریخ گذاری سفر احتمالی کلینی به بغداد پرداخته و در مجموع با حضور بیست ساله کلینی در بغداد موافق نیست.
👈او به علل اقبال دانشمندان بغدادی به کلینی پرداخته و به فاصله گرفتن کلینی از الهیات تنزیهی مکتب قم و همسویی با مکتب بغداد در صفات الهی اشاره میکند.
👌👌👌مادلونگ در مقاله دیگرش با تامل در روایات به بازشناسی سبک تعلیمی اهل بیت علیهم السلام اقدام میکند.
👌مطابق گزارش او از روایات استفاده می شود که امامان شیعی علیهم السلام جلسات درسی منظم نداشته و کتابی تالیف نکردند.
👈احادیث اهل بیت علیهم السلام نیز بیشتر در پاسخ به پرسش ها بوده است.
👌👌👌👌مادلونگ از بررسی روایات کلینی به این نتیجه رسیده است که تفکر شیعی به معتزلی نزدیک بوده و امامان شیعی این تفکر را تایید کرده و متکلمان بعدی نیز در حقیقت به پشتوانه کافی و کلینی به این سو حرکت کردند.
📍آندره نیومن در آستانه 2000 مقاله ای در باب آموزه غیبت نگاشت و کافی را با غیبت نعمانی مقایسه کرد.
👈طبق گزارش او کلینی رابطه مثبت و همدلانه با دیدگاه سفارت و نیابت نداشته اما نعمانی بر اهمیت مساله سفارت و نیابت تاکید کرده است.
🔷مطابق این دیدگاه در مدرسه حدیثی قم با تکیه بر کافی که 23 روایت نقل کرده است به مساله غیبت اهمیت زیادی داده است و احتمالا قمی ها طولانی شدن غیبت را باور نداشتند در مقابل نعمانی روایات متعددی را از غیر قمی ها در این موضوع نقل کرده است.
🔶پژوهش دیگر آندره نیومن مقایسه سه کتاب کافی، بصایرالدرجات و محاسن برقی است.
🔴 ادامه در پیام بعد 👇
@emamhadi_qom