✡️ یک یهودی مخفی در دربار قاجاریه
1️⃣ در حوادث سرنوشت‌ساز نخستین سالهای سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار، نقش #ابراهیم‌خان_اعتمادالدوله (قوام شیرازی) شایان توجه جدی است.
2️⃣ #ابراهیم_قوام پسر فردی به‌نام حاجی هاشم است که بنیانگذار یکی از متنفّذترین خاندان‌های حکومتگر ایرانی به‌شمار می‌رود. این خاندان در سدهٔ نوزدهم هاشمیه نامیده می‌شد و سپس به #قوام_شیرازی شهرت یافت.
3️⃣ علت این انتساب، تبارنامهٔ مجعولی است که خاندان فوق در دوران اقتدار خویش ساختند و نسب خود را به حاجی قوام‌الدین حسن تمغاچی وزیر نامدار شاه شیخ ابواسحاق اینجو رسانیدند. این انتساب قطعاً مردود است. حاجی هاشم یا پدرش از #یهودیان مهاجری بودند که در نیمهٔ اول سدهٔ هیجدهم در شیراز مستقر شدند و پس از استقرار در این شهر ظاهراً به اسلام گرویدند.
4️⃣ تلاش برای پنهان ساختن اصل یهودی از طریق جعل تبارنامه، اقدامی معمول از سوی #یهودیان_مخفی بود. درحالی‌که #تبار_یهودی خاندان قوام شیرازی در منابع متعدد ایرانی و خارجی به‌کرّات ذکر شده است. در گزارشهای مأموران انگلیسی نیز از #یهودی‌تبار بودن خاندان قوام شیرازی یاد شده است.
5️⃣ آشر یهودی یا حاجی هاشم جدیدالاسلام، در شیراز به ثروت فراوان رسید و در اواخر عمر در سِمَت کدخدای محلات حیدری خانه شیراز منصوب شد. در میان شش پسر او، ابراهیم برجسته‌ترین‌شان بود. ابراهیم به‌تدریج اهمیتی یافت و در جرگهٔ نزدیکان میرزا محمد، کلانتر شیراز، جای گرفت و در سال ۱۲۰۰ق./ ۱۷۸۵م.، در پی وفات میرزا محمد کلانتر، از سوی جعفرخان زند در سمت #کلانتر_شیراز منصوب شد.
6⃣ در زمان سلطنت #لطفعلی‌خان_زند، کار ابراهیم، که اینک #حاجی_ابراهیم_کلانتر خوانده می‌شد، بالا گرفت تا بدان‌جا که در غیاب شاه زند در منصب وزارت او جای داشت.
7⃣ سرانجام، در سال ۱۲۰۶ق./ ۱۷۹۱م. در زمان لشکرکشی لطفعلی‌خان زند به اصفهان، حاجی ابراهیم کلانتر به #کودتا دست زد. او، به تعبیر آقا محمدخان قاجار، «به مدد مُشتی بازاری و کاسبکار» شیراز را تصرف کرد و با دسیسه‌های پیچیده، از جمله خلع سلاح ایلات فارس که مدافع لطفعلی‌خان زند بودند، نقشی مهم در صعود #خاندان_قجر به سلطنت ایفا نمود.
8⃣ اقدام ناجوانمردانهٔ حاجی ابراهیم قوام علیه شاه جوان و دلاور زند و نقش او در صعود سلطنت قجر، وی را به یکی از بدنام‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران و نمادی از خدعه و خیانت بدل ساخته است.
9⃣ #آقامحمدخان_قاجار به پاس این اقدام به حاجی ابراهیم کلانتر لقب “خانی” اعطا کرد و وی را در سمت بیگلربیگی فارس منصوب نمود. کمی بعد، ابراهیم خان به #اعتمادالدوله ملقّب شد و در مسند وزارت بنیانگذار سلطنت قجر جای گرفت.
🔟#ابراهیم‌خان_اعتمادالدوله به‌مدت چهار سال تنها وزیر آقامحمدخان قاجار و سپس به‌مدت چهار سال صدراعظم مقتدر فتحعلی‌شاه بود. او در تمامی این دوران هشت ساله نفر دوم حکومت ایران به‌شمار می‌رفت و بسیاری از مناصب عالی دولتی را در میان اعضای خانواده و وابستگان خود تقسیم نمود.
✅بدین‌سان، در سالهای سرنوشت‌ساز صعود و اقتدار ناپلئون بناپارت در غرب و ستیز تیپو سلطان و زمان‌شاه افغان با استعمار بریتانیا در شرق، زمام امور دولت ایران به‌دست #ابراهیم‌خان_اعتمادالدوله بود. با این وجود، پس از پایان مأموریت کاپیتان جان ملکم در ایران، به‌ناگاه ابراهیم‌خان اعتمادالدوله مورد غضب فتحعلی‌شاه قاجار قرار گرفت و در اول ذیحجه ۱۲۱۵ق./ ۱۵ آوریل ۱۸۰۱م. به‌دستور شاه قلع و قمع این خانواده آغاز شد.
✅ ابراهیم‌خان را کور کرده، زبانش را بریدند و به‌همراه خانواده‌اش به قزوین و سپس طالقان تبعید نمودند و در آنجا به قتل رسانیدند. بسیاری از بستگان او نیز چنین سرنوشتی یافتند.
✅ افول #خاندان_قوام_شیرازی موقّت بود. یک دهه بعد، زمانی که روابط ایران و بریتانیا بهبود یافت، فتحعلی‌شاه بار دیگر آنان را مورد التفات قرار داد و بازماندگان حاجی ابراهیم‌خان را در مناصب عالی حکومتی گمارد. ازجمله میرزا علی‌اکبرخان، پسر چهارم ابراهیم‌خان، بیگلربیگی فارس شد و به #قوام‌الملک ملقّب شد و از آن پس این لقب در خاندان فوق موروثی گردید. قوام‌الملک اول در پنج سال پایانی عمر خود نایب‌التولیه #آستان_قدس_رضوی بود.
✅ #خاندان_قوام_شیرازی تا انقلاب اسلامی، از مقتدرترین و ثروتمندترین خاندان‌های حکومتگر ایران بودند. پایگاه اقتدار آنان در شهر شیراز بود و املاک پهناوری را در سراسر ایران در تملّک داشتند. ریاست آنان بر ایلات خمسه فارس، به ایشان قدرت نظامی و سیاسی فراوانی بخشید که در زمان جنگ اول جهانی از آن به سود استعمار بریتانیا بهره بردند. پنجمین و آخرین فرد از این خاندان که به قوام‌الملک ملقب شد #ابراهیم_قوام است که از متنفذترین شخصیت‌های دوران #پهلوی به‌شمار می‌رفت. او پدر زن #اسدالله_علم است.
