🔸#روش_شناسی_فقاهت
✍استاد #رفیع_پور تهرانی
✔️اجتهاد #صناعت_محور و
اجتهاد #عرف_محور
🔆متد و روش اجتهاد فقها را به ملاکهای گوناگونی می توان تقسیم کرده و درباره آنها بحث کرد.. یکی از تقسیمات، تقسیم اجتهاد به صناعت محور و عرف محور است.
ملامحمد کاظم #خراسانی را رهبر شیوه اول و آقا سید محمد کاظم #طباطبائی (صاحب کتاب عروة الوثقی) را رهبر شیوه دوم دانسته‌اند. ( آیت الله دکترمحقق داماد، مکتب اجتهادی آخوند خراسانی ص108)
🔆مهمترین ویژگی‌های هر یک از این دو مکتب/متد را به شرح ذیل بیان کرده اند:(همان منبع)
♻️ویژگی های اجتهاد #صناعت_محور:
1⃣تاسیس اصل و یا قاعده پیش از بررسی منابع اولیه.
2⃣سعی در انطباق مفاد ادله و مدارک اولیه با اصل و قاعده تأسیس شده.
3⃣اعمال قواعد اصول فقه و محور قرار دادن قواعد مزبور در استنباط احکام شرعیه.
4⃣به کارگیری قواعد فلسفی در تنقیح محل نزاع و دستیابی به نتیجه مطلوب با اتکا به آن قواعد.
5⃣نگارش فنی موجز و مختصر به گونه ای که برای فهم متون تهیه شده محتاج به شرح نگاری و بسط مطالب باشد.
6⃣توسعه قلمرو شریعت (دین حداکثری) و فراگیر نمودن آن در تمام جنبه های زندگی بشری اعم از فردی و اجتماعی از رهگذر "اجتهاد"
*
♻️ویژگی های اجتهاد #عرف_محور:
1⃣در بخش عبادات توجه به روایات و تعادل در اعمال قواعد اصولی و در بخش معاملات توجه به سیره عقلا و خرد جمعی و عرفی جامعه.
2⃣اعتقاد به اینکه اصل در موضع شارع در امور معاملات امضایی است نه تاسیسی.
3⃣توجه به قضایای واقعه و مستحدثه و مطالعه موردی و پاسخ به رخدادها بر اساس مقتضیات زمان.
4⃣عدم هراس از مخالفت مشهور در صدور فتوا.
5⃣صدور فتوای قاطعانه و کمتر ارجاع دادن به احتیاط.[همان منبع]
💢ملاحظات[استاد #رفیع_پور]:
❌درباره اجتهاد #صناعت_محور:
👈بند4، از مقومات این مکتب نیست و بزرگان آن نسبت به آن دو دیدگاه دارند.
👈بند5 از مقومات فکری مکتب صناعت محور نیست. بیشتر مربوط به شیوه نگارش است. گرچه مکتب فوق به دلیل استفاده از اصطلاحات و اصول نسبت به اجتهاد عرف محور، متون سخن فهم تری دارند.
👈درباره بند6، مگر قلمرو شریعت از منظر مکتب اجتهاد عرف محور، حداقلی است؟ حداکثری بودن منافاتی با عرفی بودن که ویژگی بارز مکتب دوم است، ندارد. ما می‌توانیم عرف محور باشیم و حداقلی و عرف محور و حداکثری. برای مثال امام کاشف الغطاء با اینکه حتما از اتباع صاحب عروه و بزرگان مکتب اجتهاد عرف محور است، لکن قلمرو شریعت را هم حداقلی نمی داند.
❌درباره اجتهاد #عرف_محور:
👈بند اول، مگر مکتب اجتهاد صناعت محور در بخش عبادات چنین نیست؟ به نظر می رسد محل نزاع دقیق تبیین نشده است.
👈درباره بند2 مگر مکتب صناعت محور معاملات را تاسیسی می داند؟ اگر اینطور است باید این مساله را به عنوان یکی از ویژگی‌های آن مکتب بر می شمردید چرا که بسیار مهم است. حق این است که نوع مواجهه اجتهاد صناعت محور با ادله معاملات اینطور تداعی می کند که گویا چنین دیدگاهی دارند هرچند تصریحی هم دراین باره به یاد ندارم. شاید آقای دکتر در جایی دیده باشند..
👈درباره بند3 مگر فقهای مکتب صناعت محور نمی توانند چنین باشند؟ بله به لحاظ تاریخی از غالب فقهای صناعت محور، آثار اصولی بیشتر باقي مانده تا فتوایی و از فقهای عرف محور آثار فتوایی بیشتر داریم تا اصولی. لکن این مساله از مقومات این دو دستگاه فکری نیست.
👈بند4 و 5 اولا به همدیگر باز می‌گردد و ثانیا اینهمه موارد احتیاطی که در خود عروة الوثقی_مهمترین متن مکتب دوم_ موجود است نقض ادعای فوق است گرچه مرحوم آیت الله سید محمد کاظم یزدی گاهی هم در مخالفت با مشهور فتوا صادر کرده است لکن ویژگی بارزشان نیست...
می ماند این سوال که ما در کجای این نزاع و اختلاف سبک ایستاده ایم؟ که برای جوابش باید در وقت مبسوط تري سخن گفت.(98/4/20_قم )
#روش_شناسی_اجتهاد
#مکتب_فقهی
منبع : @muslims_1
•┈••✾••┈•
🌐کانال فقه نظام ساز:
@feghheumanism
