#منبع_شناسی
#دعائم_الاسلام
#استاد_محمدی_قائینی
📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (1)
🔹 محدث نوری در کتاب شریف مستدرک الوسائل به طور مبسوط به بررسی اعتبار این کتاب و مولف آن می پردازند. ایشان این کتاب را معتبره می داند، به دو دلیل:
- اولا مولف در آن کتاب گفته است: [نقتصر فیه علی الثابت الصحیح مما رویناه عن الائمه من أهل بیت رسول الله من جمله ما اختلفت فیه روات عنهم]؛ ما در این کتاب تنها روایاتی که ثابت شده است و صحیح است که از ائمه است، تنها این موارد را ذکر کرده ایم.
- ثانیا مولف در جای دیگر از کتاب خود می گوید: [فهذا هو الثابت مما رویناه عن رسول الله و عن الائمه الطاهرین من ذریتهم دون ما اختلف فیه عنهم] احادیثی که برای ما ثابت شده است از ائمه برای ما، آن ها را در این کتاب آورده ایم. موارد اتفاقی و مسلم را آورده ام نه موارد اختلافی را. یعنی مولف شهادت می دهد روایات قطعی و مسلم را تحقیق کرده است و آورده است نه روایات غیر معتبر و مورد مناقشه و اختلاف.
📌 جهت اول:بررسی اعتبار مولف
(مولف در کلام علماء و رجالیون)
🔹 نام ایشان عبارت است از: قاضی ابوحنیفه نعمان بن ابی عبدالله محمد بن منصور تمیمی مغربی. ایشان قاضی بوده است به همین دلیل عنوان «قاضی» در نام وی مذکور است. او در زمان فاطمیین در قرن 3 و 4 در مصر زندگی می کرده است. درباره وی نه قدح و نه ذم وارد نشده است. محدث نوری در مستدرک الوسائل اقوال درباره ایشان را این گونه نقل می کند:
قال في البحار:
قد كان أكثر أهل عصرنا يتوهّمون أنّه تأليف الصدوق- رحمه اللّه- و قد ظهر لنا أنّه تأليف أبي حنيفة النعمان بن محمد بن منصور، قاضي مصر في أيام الدولة الإسماعيليّة، و كان مالكيّا أولا، ثم اهتدى و صار إماميّا، و أخبار هذا الكتاب أكثرها موافقة لما في كتبنا المشهورة، لكن لم يرو عن الأئمّة بعد الصادق عليه السلام، خوفا من الخلفاء الإسماعيليّة، و تحت ستر التقيّة أظهر الحقّ لمن نظر فيه متعمّقا، و أخباره تصلح للتأييد و التأكيد.
ادامه دارد...
🆔 @ghaeeni
جهاد46.mp3
28.41M
❇️ #خارج_فقه
#کتاب_الجهاد
#کتاب_الامان
#استاد_محمدی_قائینی
🔰️ جلسه 46
📆 سه‌شنبه 16/9/1400
🆔 @ghaeeni
استاد محمدی قائینی
#منبع_شناسی #دعائم_الاسلام #استاد_محمدی_قائینی 📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (1) 🔹 محدث نوری
#منبع_شناسی
#دعائم_الاسلام
#استاد_محمدی_قائینی
📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (2)
قال ابن خلّكان:
هو أحد الفضلاء المشار إليهم، ذكره الأمير المختار المسبّحي في تأريخه، فقال: كان من العلم، و الفقه، و الدين، و النبل، على ما لا مزيد عليه، و له عدّة تصانيف، منها كتاب اختلاف أصول المذاهب، و غيره، انتهى. و كان مالكيّ المذهب، ثم انتقل إلى مذهب الإماميّة.
و قال ابن زولاق في ترجمة ولده علي بن النعمان:
و كان أبوه النعمان بن محمد القاضي في غاية الفضل، من أهل القرآن و العلم، بمعانيه، و عالما بوجوه الفقه، و علم اختلاف الفقهاء، و اللّغة و الشعر الفحل، و المعرفة بأيّام الناس، مع عقل و إنصاف، و ألّف لأهل البيت من الكتب آلاف أوراق، بأحسن تأليف، و أملح سجع، و عمل في المناقب و المثالب كتابا حسنا، و له ردود على المخالفين: له ردّ على أبي حنيفة، و على مالك و الشافعي، و على ابن سريج، و كتاب اختلاف الفقهاء ينتصر فيه لأهل البيت عليهم السلام. أقول: ثمّ ذكر كثيرا من فضائله و أحواله، و نحوه ذكر اليافعي و غيره.
و قال ابن شهرآشوب في كتاب معالم العلماء:
القاضي النعمان بن محمد ليس بإماميّ، و كتبه حسان، منها شرح الأخبار في فضائل الأئمّة الأطهار عليهم السلام، ذكر المناقب إلى الصادق عليه السلام، الاتّفاق و الافتراق، المناقب و المثالب [الإمامة] أصول المذاهب، الدّولة، الإيضاح، انتهى ما في البحار.
و قال العلامة الطباطبائي في رجاله:
نعمان بن محمد بن منصور، قاضي مصر، و قد كان بدو أمره مالكيّا، ثم انتقل إلى مذهب الإماميّة، و صنّف على طريق الشيعة كتبا، منها كتاب دعائم الإسلام، و له فيه و في غيره ردود على فقهاء العامّة، كأبي حنيفة، و مالك، و الشافعي، و غيرهم.
و ذكر صاحب تأريخ مصر: عن القاضي نعمان: إنّه كان من العلم و الفقه، و الدين و النبل، على ما لا مزيد عليه. و كتاب الدعائم كتاب حسن جيّد، يصدّق ما قيل فيه، إلّا أنّه لم يرو فيه عمّن بعد الصادق من الأئمة عليهم السلام، خوفا من الخلفاء الإسماعيليّة، حيث كان قاضيا منصوبا من قبلهم بمصر، لكنّه قد أبدى من وراء ستر التقيّة مذهبه، بما لا يخفى على اللبيب.
و قال العالم المتبحّر الجليل السيّد حسين القزويني، في المبحث الخامس- من كتاب جامع الشرائع- في شرح حال المشايخ، و هو كرسالة لطيفة قال: النعمان بن محمد عالم فاضل، له كتاب دعائم الإسلام.
قال في البحار- و ساق بعض ما نقلناه- و قال: و أخباره صالحة
للتأييد و التأكيد، و لما اشتهر [من] الفتوى بين العلماء الثقات و لم يوجد له مستند منسوب إلى الأئمة الأطهار عليهم السلام.
و قال المحقّق النحرير الكاظمي في المقابس، في ذكر القائلين بعدم نجاسة الماء القليل بالملاقاة: و ذهب إليه من القدماء صاحب دعائم الإسلام، كما يظهر من كلامه في هذا الكتاب- و ساق بعض ما رواه فيه و بيّنه و شرحه- ثمّ قال: و هذا الرجل كما يلوح في كتابه من أفاضل الشيعة، بل الإماميّة، و إن لم يرو في كتابه إلّا عن الصادق و من قبله من الأئمّة عليهم السلام، و قد ظهر للعلّامة المجلسي قدس سره أنّ اسمه أبو حنيفة النعمان بن محمد بن منصور، قاضي مصر، و ذكر بعض ما مرّ.
🆔 @ghaeeni
استاد محمدی قائینی
#منبع_شناسی #دعائم_الاسلام #استاد_محمدی_قائینی 📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (2) قال ابن خلّ
#منبع_شناسی
#دعائم_الاسلام
#استاد_محمدی_قائینی
📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (3)
📌 جهت سوم: مذهب قاضی نعمان
🔹 درباره مذهب وی اختلاف است و برخی حتی وی شش را امامی دانسته اند. ذم بر وی دیده نشده ولی مدح وی بسیار است که به آن اشاره شد. وی احادیث تا امام ششم را آورده است ولی متعرض سایر روایات نشده است و اسمی از دیگر ائمه وی نبوده است. به همین دلیل برخی او را شش امامی می دانند. برخی می گویند چون در دولت اسماعیلیه زندگی می کرده از باب تقیه، تنها شش امام را نقل روایت کرده است. حاجی نوری قرائنی ذکر می کند که وی دوازده امامی بوده ولی به دلیل شرایط زمانه از اسماعیلیه تقیه می‌کرده است.
قرینه اول: یکی از قرائن مورد اشاره حاجی نور بر دوازده امامی بودن ایشان این است که وی روایتی نقل می کند که مستحب است بعد از هر نماز فریضه ای این دعا را بخوانید و اسم همه ائمه را می آورد: اللهم إنی أتقرب إلیک بمحمد رسولک و نبیک و بوصیه علی و بالائمه من ولده الطاهرین الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد ... تا امام عصر را برمی‌شمارد.
قرینه دوم: درباره متعه ایشان قائل به جواز است.
قرینه سوم: روایاتی از امام هفتم به بعد نیز نقل کرده است هرچند کم تعداد است.
🔹 با توجه به این قرائن می توان گفت اسماعیلی بودن وی قابل اثبات نیست و احتمالا بنابر تقیه عمل کرده است. در هر صورت بنابر حجیت خبر ثقه، اسماعیلی بودن یا شیعی بودن آن تاثیری ندارد. ما عمل به روایات موثق را ملاک قرار می دهیم. با توجه به آن چه از کلمات علما و نیز بررسی مذهب وی گذشت، مولف از نظر ما موثق است و می توان به روایات وی عمل کرد.
🆔 @ghaeeni
هدایت شده از استاد محمدی قائینی
#اطلاعیه
#فقه_معاصر
❇️ به اطلاع فضلای گرامی می رساند درس خارج #فقه_معاصر و #الفائق استاد #محمدی_قائینی چهارشنبه‌ها برگزار می‌شود:
📌 #خارج_فقه: مالکیت فکری
📌 #خارج_اصول: سیره عقلائیه (بر اساس الفائق فی الاصول)
⏰ چهارشنبه‌ها: ساعت 9 تا 11
🆔 @ghaeeni
استاد محمدی قائینی
#منبع_شناسی #دعائم_الاسلام #استاد_محمدی_قائینی 📚 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (3) 📌 جهت سوم:
#منبع_شناسی
#دعائم_الاسلام
#استاد_محمدی_قائینی
❇️ بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (4)
📌 جهت چهارم: بررسی شهادت مولف در ابتدای کتاب
🔹 ایشان در دوجای کتاب شهادت بر صحت کتاب می دهد که مجمل به نظر می رسد. اگر مبنای ما حجیت خبر ثقه باشد، نمی توان از این کتاب استفاده کرد. اما اگر مبنای ما حجیت خبر موثوق الصدور باشد، می توان به روایاتی که دارای قرائن است، عمل کرد.
🔹 متن شهادت مولف
[بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَ بِهِ نَسْتَعِينُ فِي جَمِيعِ الْأُمُورِ الْحَمْدُ لِلَّهِ اسْتِفْتَاحاً بِحَمْدِهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ عَبْدِهِ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ أَجْمَعِينَ أما بعد فإنه لما كثرت الدعاوي و الآراء و اختلفت المذاهب و الأهواء و اخترعت الأقاويل اختراعا و صارت الأمة فرقا و أشياعا و دثر أكثر السنن فانقطع و نجم حادث البدع و ارتفع و اتخذت كل فرقة من فرق الضلال رئيسا لها من الجهال فاستحلت بقوله الحرام و حرمت به الحلال تقليدا له و اتباعا لأمره بغير برهان من كتاب و لا سنة و لا بإجماع جاء عن الأئمة و الأمة تَذَكَّرْنَا عِنْدَ ذَلِكَ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ ص لَتَسْلُكُنَّ سُبُلَ الْأُمَمِ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ حَتَّى لَوْ دَخَلُوا جُحْرَ ضَبٍّ لَدَخَلْتُمُوهُ وَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ لَتَرْكَبُنَّ سَنَنَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ ذِرَاعاً بِذِرَاعٍ وَ بَاعاً بِبَاعٍ حَتَّى لَوْ سَلَكُوا خَشْرَمَ دَبْرٍ لَسَلَكْتُمُوهُ فَكَانَتِ الْأُمَّةُ إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ مِنْهَا بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَةِ رَسُولِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ الَّذِينَ افْتَرَضَ طَاعَتَهُمْ فِي ذَلِكَ كَمَنْ حَكَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبَأَهُ مِنَ الْأُمَمِ السَّالِفَةِ- بِقَوْلِهِ سُبْحَانَهُ اتَّخَذُوا أَحْبٰارَهُمْ وَ رُهْبٰانَهُمْ أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اللّٰهِ وَ رُوِّينَا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ أَنَّهُ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا صَامُوا لَهُمْ وَ لَا صَلَّوْا إِلَيْهِمْ وَ لَكِنَّهُمْ أَحَلُّوا لَهُمْ حَرَاماً فَاسْتَحَلُّوهُ وَ حَرَّمُوا عَلَيْهِمْ حَلَالًا فَحَرَّمُوهُ وَ رُوِّينَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِي أُمَّتِي فَلْيُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ.
فقد رأينا و بالله التوفيق عند ظهور ما ذكرناه أن نبسط كتابا جامعا مختصرا يسهل حفظه و يقرب مأخذه و يغني ما فيه من جمل الأقاويل عن الإسهاب و التطويل نقتصر فيه على الثابت الصحيح مما رويناه عن الأئمة من أهل بيت رسول الله ص من جملة ما اختلفت فيه الرواة عنهم في دعائهم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام- فَقَدْ رُوِّينَا عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ أَنَّهُ قَالَ بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى سَبْعِ دَعَائِمَ الْوَلَايَةِ وَ هِيَ أَفْضَلُهَا وَ بِهَا وَ بِالْوَلِيِّ يُوصَلُ إِلَى مَعْرِفَتِهَا وَ الطَّهَارَةِ وَ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ
فهذه دعائم الإسلام نذكرها إن شاء الله بعد ذكر الإيمان الذي لا يقبل الله تعالى عملا إلا به و لا يزكو عنده إلا من كان من أهله و نشفعها بذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام لما في ذلك من التعبد و المفروضات في الأشرية و البياعات و المأكولات و المشروبات و الطلاق و المناكحات و المواريث و الشهادات و سائر أبواب الفقه المثبتات الواجبات و بالله نستعين و إياه نستوهب التوفيق لما يزكو لديه و يزدلف به إليه وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ.]
بررسی شهادت
اولا لفظ «صحیح» که ایشان در مقدمه به آن اشاره می کند، صحیح اصطلاحی که در علم حدیث داریم نیست تا در مقابل حسنه، موثقه، ضعیفه نیست. بلکه مقصود ایشان از صحیح در مقابل غیر اختلافی است. یعنی از نظر من این روایات سند معتبر دارد.
ثانیا در فقره بعدی که می فرماید: [نقتصر فيه على الثابت الصحيح مما رويناه عن الأئمة من أهل بيت رسول الله ص من جملة ما اختلفت فيه الرواة]؛ این می تواند اشاره به معنای اصطلاحی مدنظر ما داشته باشد. اما کلام ایشان مجمل است. آیا با تعبیر «الثابت الصحیح» می خواهد بگوید همه آنچه در این کتاب آورده است، معتبر است سنداً؟ یعنی همه موثق و معتبرند؟ یا الصحیح در مقابل ما اختلف فیه است؟ این دیگر صحیح اصطلاحی نیست. پس منظور ایشان مجمل می شود.
تنها چیزی که می توان درباره روایات این کتاب گفت، این است که می توان از آن به عنوان مؤید بهره برد. علامه مجلسی نیز همین رأی را برگزیده است. البته هر آنچه بیان شد بنابر این است که حجیت خبر واحد را از باب خبر ثقه بدانیم. اما اگر گفتیم خبر موثوق، حجت است، در صورت محفوف گردیدن به دیگر قرائن، می توان به آن تمسک کرد.
استاد محمدی قائینی
#منبع_شناسی #دعائم_الاسلام #استاد_محمدی_قائینی ❇️ بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (4) 📌 جهت چهار
#منبع_شناسی
#دعائم_الاسلام
#استاد_محمدی_قائینی
📌 بررسی اعتبار کتاب دعائم الاسلام (5)
🔹 اما زاویه دیگر از بحث اینکه آیا کتاب دعائم الاسلام که الان موجود است، معتبر است و ما طریق معتبری به آن داریم؟
حاجی نوری تنها این کتاب را معتبر می داند، ولی سند خود را نسبت به این کتاب ذکر نمی کند. شیخ الشریعه اصفهانی نیز در تایید این کتاب بسیار سخن می گوید ولی طریق خود را به آن نقل نمی کند. تنها از این جهت که این کتاب از کتب مشهوره بین امامیه است، همین کافی است که آن را معتبر بدانیم.
🔹 زیرا ایشان در زمان سه سلطان دارای منصب قضاوت بوده است. پس اینکه تمسک به کتاب وی مشهور است همین کافی است که کتاب وی را معتبر بدانیم.
❓اشکال:
🔹 شهرت این کتاب مربوط به عصر مولف و فاطمیین است. اما بعد از آن عصر دیگر مورد اعتنای خاص علمای شیعه نیست و شهرت عملی بین علماء ندارد. و بنابر اینکه شهرت جبران ضعف سند است، مشروط به این است که این شهرت در همه زمان ها باشد نه زمانی دون زمان أخری. ولی ما درباره کتاب دعائم الاسلام می بینیم شهرت آن اختصاص به دوران خود مولف داشته است.
🔹 اگر کسی بگوید همین الان اسماعیلیه به دعائم الاسلام عمل می کند، باید در پاسخ گفت: بله، این شهرت موجب اعتبار کتاب نزد خود اسماعیلیه است ولی ما احتمال تحریف می دهیم از زیاده و نقیصه. زیرا ما راهی نداریم ثابت کنیم این کتاب ما بین أیدینا، همان کتابی است که منصوب به ایشان است. ما دو طریق نیاز داریم: طریق ما به مولف و طریق مولف تا معصوم در هر دو جهت ما نیازمند سند و طریق هستیم و درباره این کتاب چنین طریقی نداریم.
🆔 @ghaeeni