#کلیپ_تصویری 📽 بخشی از نشست اندیشه ورزی بررسی ظرفیت های محله قلعه خیابان 🔹 این نشست با حضور فعالان فرهنگی اجتماعی شهرمشهد و اساتید و پژوهشگران حوزه شهرسازی، همزمان با ایام پیروزی انقلاب اسلامی در محله قلعه خیابان برگزار شد. @ghale_khiaboon

📝توسعه مشهد در پیچ تاریخی یادداشت آقای حجازیان منتشر شده در روزنامه شهرآرا ۲۴ بهمن https://shahraranews.ir/fa/publication/13735/128924?to_date=1401/11/24&p_id=3 @ghale_khiaboon

توسعه مشهد در یک پیچ تاریخی قرارگرفته است. علی حجازیان-پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی واژه های استضعاف و مستضعفین ریشه قرآنی دارند، چنان که کلمه هایی چون مستکبران و طاغوتیان نیز چنین اند. این واژگان به فراموشی سپرده شده بود تا این که احیاگر بزرگ قرن، امام خمینی آن ها را دوباره معنا بخشید و بر زبان ها و قلم ها جاری کرد. مستضعف یعنی کسی که به استضعاف کشیده شده و خودش و دیگران او را ضعیف و ناتوان می شمارند در صورتی که ممکن است واقع امر چنین نباشد. انقلاب ایران را می توان از مصادیق بزرگ نهضت های مستضعفان به شمار آورد و به عقیده امام خمینی، محرومان، صاحبان اصلی انقلاب اند و اگر ایثار و فداکاری آنان نبود انقلاب به پیروزی نمی رسید.امام بارها بدین مطلب تذکر می داد، از باب نمونه به چند فراز از سخنان ایشان اشاره می کنیم: «این پایین شهریها و این پابرهنه ها ...، اینها ولی نعمت ماها هستند. علی رغم تلاش های گسترده برای خدمات رسانی به مردم در شهرها، اما در دهه های اخیر رشد وتوسعه شهری در کلانشهرها همچون مشهد براساس مبانی انقلاب اسلامی پیش نرفته است. اگرشهر را مجموعه‌ای از کالبد و فضاهایی تصور کرد که جهت تأمین نیازهای انسانی شکل‌گرفته، شهرها برای احیا و تقویت فرهنگ و هویت خود باید به الگویی پناه ببرند تا بتوانند در پناه آن به خود معنا بدهند. این الگوها درواقع یک نقطه ثقل معنوی برای شهر محسوب می‌شوند،اگر توجهی به الگوها در توسعه شهری رخ ندهد قدرت مدیریت بهینه و کنترل توسعه شهر از دست خواهد رفت. مشهد باتوجه به ویژگی های منحصر به فردی که دارد علاوه بر شهر اسلامی، شهر زیارتی نیز می باشد. لفظ اسلامی برای مشهد جنبه پیوستاری دارد و به میزانی که وجوه شهر نماینگر زیست اسلامی باشد شهر اسلامی خواهد بود.نقطه ثقل معنوی مشهد بارگاه حضرت رضاعلیه السلام است. هویت وجوهره مشهد مدیون وجود ایشان است.در حال حاضر مسئله اصلی توسعه شهری مشهد ، هویت است. تا قرن اخیر مجموعه حرم مطهر مرکز جغرافیایی، فرهنگی- اجتماعی شهر مشهد بوده اما با ورود مدرنیسم به ایران و پیاده‌سازی آن در دوران پهلوی به‌تدریج شهر به سمت چندهسته‌ای شدن حرکت کرد. این پارادایم جریان توسعه پس از انقلاب نیز ادامه داشت.در طرح های جامع و تفصیلی نیز می‌توان اثرات آن را مشاهده کرد. وضعیت توسعه کالبدی وفضایی مشهد نه بر اساس سنت و ارزش‌ها و نه بر اساس شاخصه‌های غربی شکل گرفته بلکه ترکیبی از برخورد دو تمدن متفاوت و متضاد است برهمین اساس تعادل وتوازن در مناطق مختلف شهری وجود ندارد. رشد نامتوازن و کاریکاتوری شهر مشهد به سمت غرب، از دلایل ایجاد شکاف، دوقطبی، تشدید حاشیه نشینی و رشد وندالیسم در مناطق مستضعف نشین است. توسعه به سمت غرب درواقع برآمده از نگاه فن سالارانه و مادی گرایانه بوده،دراین نگاه مناطق حاشیه نشین وصله ناجور برای شهر بوده است. بررسی‌ها حاکی از این است که توسعه یک‌جانبه در محور غرب، سبب کمرنگ شدن نقش مکانی-فضایی زیارت و بالطبع کاهش مأموریت و کارکرد مشهد از یک شهراسلامی- زیارتی به شهر سیاحتی-تفریحی و خدماتی و کمرنگ شدن هویت گشته است. یکی از راه‌های کشف هویت شهر، بازگشت به نخستین ریشه‌های آن و تلاش برای حفظ آن‌ها در برابر محیط‌های جهانی در حال ظهور است.در حال حاضر توسعه شهر در یک پیچ تاریخی قرار گرفته، بازگشت به هویت یا ادامه وضع موجود؟ اگر همین وضعیت ادامه پیدا کند حرم امام رضا(ع) به‌مثابه نقطه ثقل معنوی-فرهنگی و مذهبی شهر در انزوا خواهد رفت و اگر بعد مکانی-جغرافیایی حرم در حاشیه قرار گیرد هویت مشهد و وجوه زیارتی آن کمرنگ خواهد شد. در چند دهه اخیر تلاش‌هایی در جهت تهرانیزه کردن مشهد انجام شد که یک نمونه از آن توجه به محور غرب در طرح‌های توسعه شهری بوده است.سوالی که مطرح می‌شود این است که در حال حاضر باید چه اقداماتی انجام داد؟پس از درک مساله باید به سمت شناخت فرصت‌ها در خلال راهبردها و راهکارها رفت. برای توسعه به شرق باید هویت را مبنای تعاریف، چشم‌انداز،راهبردها و راهکارها قرارداد. وقتی صحبت از هویت در مشهد می‌کنیم منظور این است که باید مسئله را در نسبت با حرم امام رضا(ع) صورت‌بندی کرد. زیرساخت اصلی توسعه شهرباید زیارت باشد. دوگانگی زائر ومجاور که امروز در شهر رویت می شود ناشی از جریان های توسعه ای است که نسبتی با مقوله زیارت و حرم مطهر رضوی ندارد. برای پیشگیری از ادامه وضع موجود و تغییر ریل توسعه شهری در گام دوم انقلاب جهت و تغییر به نفع محرومین،همانطور که بیان شد باید به هویت و هسته اصلی شکل گیری مشهد رجوع کرد.ازاین رو می توان محور شرقی مشهد را به عنوان یک ظرفیت دید.اگر بخواهیم مصداقی بیان‌کنیم می‌توان به شهرک شهید باهنر(قلعه خیابان) اشاره داشت. شهرک شهید باهنر در جنوب شرقی مشهد و در ابتدای جاده تاریخی سرخس قرار دارد. این شهرک در بین مردم بومی منطقه درگذشته به قلعه خیابان معروف بوده است