📢بازنشر
🔔 پژوهشکده حج و زیارت با همکاری پژوهشکده تاریخ و سیره اهلبیت(ع) برگزار میکند:
▪️سومین پیشنشست کنگره بین المللی «بقیع؛ مدفن امامان و اصحاب»
🔻با موضوع:
«ماهیت و هنجارهای حقوقی حاکم بر قبرستان بقیع در فقه و حقوق بینالملل»
🎙ارائه دهنده: حجت الاسلام والمسلمین دکتر محسن قائمی
🎙ناقد: دکتر محمدمهدی مقدادی (عضو هیئت علمی دانشگاه مفید)
📆زمان: دوشنبه، 5 تیر 1402، ساعت 10 صبح
🏢مکان: قم، خیابان 75 متری عمار یاسر، خیابان شهید قدوسی، ساختمان حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، طبقه 5
🔗لینک پخش مجازی: live.hzrc.ac.ir
#کتابشناسی_سفرنامههای_حج
📗لطائف الاذکار للحضار و السُفار فی المناسک و الاداب (کهنترین متن پارسی در شناخت راه حج از بخارا تا مکه)
▫️نوشته شمسالدین محمد بن عمر بن عبدالعزیز بن مازه (درگذشت 566ق.)
▫️تصحیح و حواشی از رسول جعفریان، تهران: نشر علم، 1392، 260ص، وزیری.
📝این کتاب یک اثر سفرنامه ای - جغرافیایی است که در سال 552 قمری توسط یک عالم و فقیه برجسته حنفی به پارسی نوشته شده و ضمن آن مزارات مهم موجود در شهرهای خراسان تا حرمین را معرفی است.
نویسنده از فقهای برجسته بخارا است که مدتی ریاست دینی، اجتماعی و حتی تا حدود زیادی سیاسی شهر بخارا را در سده ششم قمری در اختیار داشته است. وی در سال 552 هجری قمری عازم حج شده و این کتاب را بهعنوان راهنمای حجاج در شناخت مزارات شهرهای راه حج برای زائران خراسانی نوشت.
به بیان مصحح، با توجه به محتوای کتاب، میتوان گفت این اثر از یک سو، راهنمای حج و از سوی دیگر، گزارشی از مزارات شهرهای بزرگ شرق اسلامی از بخارا تا بغداد و سپس شرحی از مکه و مدینه است. بنابرین، همزمان میتوان و باید آن را اثری دینی، جغرافی و حتی سفرنامهای به شمار آورد. در این اثر اطلاعات ارزشمندی در زمینه مناسک حج، تاریخ و جغرافیای دینی مکه و مدینه و ... ذکر شده است. مباحث مقدماتی کتاب نیز مروری بر مباحث اعتقادی و برخی از دعاهاست.
✅نشست «ماهیت و هنجارهای حقوقی حاکم بر قبرستان بقیع در فقه و حقوق بینالملل» در حال برگزاری است...
🟤 غربت و مهجوریت؛ توصیف ایرانیان از بقیع
آقای رضا تقیزاده، پژوهشگر گروه مطالعات سیاسی و اجتماعی پژوهشکده حج و زیارت و مؤلف کتاب بقیع در سفرنامههای فارسی در گفتگو با خبرگزاری ایکنا ضمن تشریح روندی که زائران ایرانی برای زیارت قبرستان بقیع در طول تاریخ پشت سر گذاشتهاند، «غربت و مهجوریت» را بیشترین توصیف تاریخی ایرانیان از بقیع بیان کرد.
وی رد این گفتگو بیان داشته بررسی سفرنامههای حج ایرانیان به خصوص در دوره قاجاریه، که عمده سفرنامهها مربوط به این دوره است، بیانگر این مطلب است که حاجیان ایرانی هنگام حضور در شهر مدینه برای زیارت حرم پیامبر(ص) و مسجدالنبی همواره خود را ملزم میدانستهاند که به زیارت بقیع نیز مشرف شوند و علاوه بر زیارت این مکان شریف، مشاهدات خود را از بقیع و مزارات و مشاهدات آن مکتوب و خاطرات زیارت در بقیع را ثبت و ضبط کردهاند.
نویسنده کتاب مذاکرات مجلس شورای ملی و سنا درباره بقیع ، زیارت بقیع را یکی از برنامههای اصلی زائران ایرانی در مدت زمان حضور در شهر مدینه دانسته و بیان کرده معمولاً آنها بعد از زیارت پیامبر(ص) بلافاصله به بقیع مشرف میشدند. حتی گزارشهایی هم از دوره صفویه در مورد زیارت بقیع موجود است که نمونه آن سفرنامه بانویی اصفهانی است که به زیارت بقیع رفته و مشاهدات خود را به زبان شعر بیان کرده است.
وی نکته مهم در توجه زائران ایرانی به بقیع را به دلیل نقلهایی دانسته است که در مورد دفن حضرت فاطمه زهرا (س) در بقیع بیان شده است. به دلیل مخفی بودن مدفن شریف صدیقه طاهره، حاجیان در مدت زمان حضور در مدینه برای اینکه از فضیلت زیارت حضرت زهرا(س) بهرهمند شوند، به جد و جهد تمام در بقیع حاضر میشدند و در این مکان آداب زیارت را انجام میدادند.
ادامه دارد...
🔗 متن کامل این گفتگو در خبرگزاری ایکنا
#کتابشناسی_سفرنامههای_حج
📕تحفةالعراقین (ختم الغرایب)
▫️سروده خاقانی شروانی (سده ششم هجری)
▫️علی صفری آق قلعه تصحیح علی صفری آق قلعه، تهران، میراث مکتوب، 1387، 930ص، وزیری.
📝تحفة العراقین که در قالب مثنوی و در شش مقاله سروده شده، شرح دو سفر خاقانی شروانی، شاعر سده ششم، یکی به عراق عجم و دیگری به حجاز، به قصد حج است. این موضوع با حواشی شاعرانه فراوان از جمله مناجاتها و مدح شخصیتهای سیاسی و علمی و نیز شرحی مختصر از زندگی خصوصی خاقانی همراه است.
حج و بزرگداشت حرمین و ستایش پیامبر اسلام نیز از مهمترین مضامین اشعار او است. خاقانی دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال 551 و بار دوم میان سالهای 569 و570 قمری و جز منظومه تحفه الحرمین چندین قصیده در وصف کعبه و مکه و مدینه و شرح سفر خود به حجاز بر جای نهاد که از مشهورترین و بهترین نمونهها در ادب فارسی به شمار میروند.
سفر حج در زندگی فکری خاقانی همچون نمودی از تحول فکری و معنوی وی حائز اهمیت بود. بیشتر شرح حالنگاران سفر حج خاقانی را همچون مرزی میان دو مرحله زندگی وی به شمار آوردهاند. سفر حج برای او فرصتی مطلوب برای دور شدن از شروان و تفکر در احوال معنوی خویش بود. جدال درونی وی بر سر جدایی از شیوه زندگی گذشته در تحفة العراقین نیز بازتاب یافته است.
مشهور است که تحفة العراقین سفرنامه نخستین سفر حج نویسنده و رهاورد دیدههای او در این سفر است که در سال 551ق. به پایان رسیده است.
برخی از پژوهشگران بر این باورند که تحفة العراقین در حین یا بعد از سفر حج سروده نشده و خاقانی پیش از نگارش آن سفری به حج نداشته است.
چاپهای دیگری از این کتاب نیز منتشر شده است از جمله:
تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، امیرکبیر، 1357، 425ص، وزیری.
- ختمالغرایب: (تحفهالعراقین). مقدمه، تصحیح و تعلیقات یوسف عالیعباسآباد، تهران، سخن، 1386، 692ص، وزیری.
- ختمالغرایب (تحفهالعراقین). به کوشش و با پیشگفتار ایرج افشار، پیشگفتار آلمانی برتگ. فراگنر و نصرتالله رستگار، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب؛ وین، فرهنگستان علوم اتریش ، 1385، 301ص، وزیری.
-مثنوی تحفه العراقین. به اهتمام و تصحیح و حواشی و تعلیقات یحیی قریب، تهران، کتابخانه ابنسینا، 1333، 427ص، وزیری.
#معرفی_کتاب
📕عرفه و عرفات
🔸کتاب «عرفه و عرفات» نوشته سيدعباس اسلامی کاشانی از جمله آثار گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت است که در سال 1391 به همت نشر مشعر در 139 صفحه و در قطع رقعی منتشر شده است.
🔸موضوع کتاب، شرح و تبیین اسرار و معارف دعای عرفه، با استناد به آیات و روایات و متون ادبی و عرفانی است. این اثر دو بخش اصلی دارد: 1. «عرفه روز نیایش» با سه گفتار که به تبیین، تحلیل و بررسی نقلی و عقلی جایگاه روز عرفه، آیین نیایش و مهمترین نیایشهای رسیده در این روز پرداخته است. 2. «عرفات سرزمین عشق» با سه گفتار به عناوین جایگاه سرزمین عرفات؛ فضیلتهای عرفات در آیینه کتاب و سنت؛ صحرای عرفات، صحنه نیایش اولیای الهی.
🔗در ادامه متن کامل کتاب تقدیم کاربران کانال میشود👇
💠 نشست علمی «ماهیت و هنجارهای حقوقی حاکم بر بقیع در فقه و حقوق بینالملل» برگزار شد
در نشست علمی «ماهیت و هنجارهای حقوقی حاکم بر بقیع در فقه و حقوق بینالملل» که روز دوشنبه ۵ تیر ماه ۱۴۰۲ در پژوهشکده حج و زیارت به صورت حضوری و مجازی برگزار شد، دکتر سیدمحسن قائمی به ارائه گزارشی از مقاله خود با همین عنوان که پیشتر در فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشنامه حج و زیارت منتشر شده بود، پرداخت.
آقای قائمی با بیان اینکه در عرف بينالملل مکانهايي مقدس نزد پيروان اديان و مذاهب وجود دارد. اين مکانها يا ساختة بشرند (مانند مسجدها، کليساها، معبدها و قبرستانها) يا پديدههاي طبيعي هستند (مانند درختان، رودخانهها، تپهها و جنگلها). در هر دو ساحت حقوق اسلامي و حقوق بينالملل، بسته به هويتي که براي اين اماکن و مقدسات قائل هستند، گستره و ابعاد حمايتي براي اين اماکن و نيز افراد ذينفع نسبت به آنها ـ نسبت به رفتوآمد، مشارکت در تصميمسازي، امنيت يا سهيم شدن در منافع مکان و... ـ تعيين ميشود.
وی گفت گرچه حقوق بينالملل از حيث مصداقي هنوز به شناسايي تمامي اماکن مقدس نپرداخته است، اما برخي از مکانها مانند واتيکان، کليساي کاتوليک و بيتالمقدس را شناسايي کرده است؛ براي نمونه بيتالمقدس، بر اساس قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومي سازمان ملل در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ميلادي سرزميني با ماهيتي بينالمللي است و «صلاحيت اعطاي تابعيت» و «ارتباطات بينالمللي» در حد دولت عضو جامعة بينالمللي را داراست.
ایشان اشاره کرد که برخلاف اين مناطق در خصوص ماهيت منطقه بقيع از حيث فقهي ـ حقوقي و از بعد «مالکيت» يا «انتفاع» از آن تاکنون در مجامع سخني نرفته است. تنها اخيراً اين سخن مطرح شده است که ميبايست اداره حرم در اختيار کشورهاي اسلامي قرار گيرد؛ غافل از آنکه اين نظريه با حقوق بينالملل و آثار مطرح در اين حوزه و لزوم جمعانديشي ميان باورهاي مذهبي ذينفع (حداقل ميان شيعه و سني) در بهرهمندي از سرزمين بقيع امري مغفول است.
دکتر قائمی بر همين اساس مسئله اصلي نوشتار حاضر را بررسي ماهيت حقوقي منطقه بقيع به عنوان مبناي اصلي در ترسيم نظام حقوق (مالي، حکمراني، گردشگري، بينالمللي، حقوق بشري و...) سرزمين بقيع دانست. وی گفت بديهي است که در تحليل حقوقي اين منطقه بايستي به دادههاي تاريخي، فقه مقارن و نيز رويکردهاي حقوق بينالملل عام نسبت به اماکن مقدس نيز توجه داشت؛ به همين دليل در اين مقاله نخست به تحليل فقهي منطقه بقيع، سپس به ماهيت حقوقي اين منطقه در پرتو حقوق بينالملل عام و حقوق بينالملل اسلامي (منطقهاي) و در قسمت نهايي به اقتضائات حقوقي ناشي از شناسايي ماهيت حقوقي بقيع پرداختهایم.
در ادامه جلسه دکتر مقدادی، به عنوان ناقد، نخست ضمن تشکر از ارائه دهنده بحث به جهت ورود به این موضوع، نقدهای خود را در چند بخش بیان کرد. ایشان در ابتدا اشکال ساختاری بر مقاله وارد کردند و آن را دارای عدم انسجام دانستند. نقد دوم ایشان این بود که مقایسه بقیع و دیگر اماکن مقدس همچون بیت المقدس و واتیکان در بین اساتید حقوق بین الملل قابل پذیرش نیست. چرا که درباره دو مورد اخیر سالیان زیادی بحثهای مختلف انجام شده و در نهایت عهدنامههایی به تصویب رسیده است. ایشان در نهایت به این نکته اشاره کرد که «بقیع» منطقهای در حاکمیت کشور عربستان است و نویسنده نباید از این موضوع چشمپوشی کند.
ایشان همچنین مباحث مطرح شده در بخش هنجارها و آثار حقوقی در مقاله را نیز فاید جایگاه دانستند.
دکتر مقدادی در جهت غنیسازی مقاله پیشنهاد کردند که مناسب است این موضوع در سه بخش جداگانه بررسی و تحلیل شود: ۱. مباحث فقهی که قابل پذیرش علمای اسلامی باشد؛ ۲. مباحث حقوق بین الملل؛ ۳. هنجارها و آثار حقوقی.
در ادامه جلسه نیز شرکتکنندگان در نشست نیز انتقادات و سوالات خود را مطرح کردند که نوینسده به آنها پاسخ داد.
#کتابشناسی_سفرنامههای_حج
📕حجازیه
▫️نوشته ابوالاشرف محمد بن حسین حسینی یزدی
▫️تصحیح محمدجعفر یاحقی، مجموعه رسائل خطی فارسی (مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1368)، دفتر اول، صص 27-45.
📝رساله کوچکی در شرح سفر حج ابوالاشرف یزدی، از سادات سرشناس یزد است که در سال 757 قمری به همراه فرزندش و برخی از اهالی کازرون و یزد به سفر حج رفته و این رساله را پس از بازگشت در گزارش دشواریهای راه حج و ارائه پیشنهادهایی برای رفع آنها، نگاشته است و در پایان دست خط گروهی از علما را در تأیید سخنان خود، جمعآوری کرده است.
رساله «حجازیه»، از قدیمیترین سفرنامههای حج به نثر فارسی است که آگاهیهایی درباره حجگزاری ایرانیان در قرن هشتم و وضع عمومی راههای حج و حجاز، به دست میدهد. نیز نکاتی مهم و روشن کننده درباره وضع اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی حرمین شریفین میدهد و سهلانگاری و بی مبالاتی حکّام آن روز حجاز را در مراقبت از اماکن مقدس مسلمانان مورد انتقاد قرار داده است.
نویسنده، این رساله را با هدف ارائه گزارشی درباره وضع راههای حج برای سلطان نگاشته و جز در موارد اندک، به گزارش رویدادها و شرح راه و رسم سفر نپرداخته است. نثر رساله متکلف و در جاهایی مسجع است و اشارات متعدد به آیات و روایات و ذکر اشعار و کاربرد فراوان واژگان عربی، از ویژگیهای آن است.
این رساله با تصحیح و تحقیق محمدجعفر یاحقی در مجموعه دفتر اول مجموعه رسائل خطی فارسی منتشر شده است.
🔗 توضیحات تکمیلی درباره این رساله در ویکی حج
✅تقیزاده نائینی در گفتوگو با ایکنا مطرح کرد؛
🔻 تاریخ تلاش ایران برای بازسازی بقیع
پژوهشگر گروه مطالعات سیاسی و اجتماعی پژوهشکده حج و زیارت ضمن بیان مشکلات تاریخی عدیدهای که زائران ایرانی در طول تاریخ برای زیارت بقیع تجربه کردهاند، نقش سیاسی دولتهای ایران در مورد بقیع را تشریح کرد.
https://iqna.ir/00HPRK
💠 همکاری شبکه ولایت با کنگره بین المللی بقیع
در ادامه سلسله جلسات با مراکز و موسسات مشارکت کننده در کنگره بینالمللی بقیع روز سه شنبه(۶ تیرماه ۱۴۰۲ ) دکتر میرزا علیزاده میزبان حجتالاسلام والمسلمین موسوی معاون پژوهشی شبکه ولایت بود. ایشان همزمان معاون پژوهشی موسسه مطالعات تطبیقی احسن نیز هستند.
در این جلسه دکتر علیزاده ضمن تشکر از مشارکت موسسه احسن در کنگره بقیع، با اشاره به زمینه فعالیت این موسسه که در موضوع ادیان و مذاهب در حوزه مسلمانان کشورهای هند، بنگلاش و تایلند است، خواستار همکاری بیشتر این موسسه در نگارش مقالات خارجی به زبانهای انگلیسی و اردو و نیز، برگزاری نشستهای علمی و ارزیابی مقالات خارجی شدند.
رئیس پژوهشکده حج وزیارت همچنین خواستار همکاری شبکه ولایت و استفاده از ظرفیت آن در معرفی و بهتر برگزار شدن کنگره بینالمللی بقیع شدند.
در ادامه این جلسه حجتالاسلام والمسلمین موسوی ضمن معرفی ظرفیتهای موسسه احسن و نیز شبکه ولایت آمادگی این دو مرکز را برای همکاری و مشارکت بیشتر در کنگره بقیع اعلام کردند.
آقای موسوی از جایگاه معاونت موسسه احسن اعلام کردند که کارگاهی برای طلاب بنگلادشی حهت نگارش مقاله در حوزه بقیع برگزار خواهند کرد. نیز نسبت به برگزاری نشستهای علمی در موضوع بقیع توسط طلاب بنگلادشی برنامهریزی خواند کرد.
وی همچنین به عنوان معاون پژوهشی شبکه ولایت، آمادگی این شبکه را برای تهیه مستندهایی در موضوع بقیع و همچنین مستندهای عمومی در موضوعات مرتبط با حج و زیارت اعلام کرد.
مقرر شد کارگروهی جهت شناسایی موضوعات و تهیه محتواها جهت برنامههای مد نظر تشکیل شود.
#کتابشناسی_سفرنامههای_حج
📗تحفة الحرمین
▫️نوشته محمد رحیمالدین قادری (قرن 12 و 13ق.)
▫️تصحیح رسول جعفریان، سفرنامههای حج قاجاری (پنجاه سفرنامه) ( تهران، علم، 1389)، جلد اول، صص 169-241.
📝منظومه تحفة الحرمین از محمد رحیمالدین قادری است که در سالهای 1204-1203 قمری آن را سروده و تقدیم به محمدعلی والاهجاه حاکم آرکات و از امرای معروف هند در اواخر قرن 12 و اوائل قرن 13، کرده است. وی این منظومه را در سفر حج سروده و تلاش کرده است تا وصفی از مکه و مدینه به دست دهد.
این منظومه را دقیقاً نمیتوان سفرنامه نامید، بلکه بیشتر حرمینشناسی است، با این حال، اطلاعات مربوط به راه میان مکه و مدینه را نیز آورده و از اینرو کار وی نوعی گزارش سفر به حساب میآید.
نویسنده حج خود را در سال 1203قمری انجام داده و پس از آن به مدینه مشرف شده و سال 1204 بازگشته است. از شرح حال و زندگی سراینده منظومه آگاهی چندان در دست نیست؛ جز آنکه خود را محمد رحیمالدین قادری متخلص به «رحیم» خوانده است. او از دانشمندان ساکن هندوستان در سده سیزدهم قمری بوده و جاه و احترامی نزد محمدعلی والاجاه حاکم ارَکات داشته و این اثر را به او تقدیم کرده است. قادری به مذهب خود تصریح نکرده است. (به نقل از کتاب سفرنامههای حج قاجاری)
مقامات امام هادی.pdf
362.8K
📝 مقاله «مقامات امام هادی (ع) در زیارتنامه آن حضرت» نوشته حجتالاسلام والمسلمین مجتبی حیدری (عضو گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت)
🔸منتشر شده در فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره 46، بهار 1400 .
#کتابشناسی_سفرنامههای_حج
📘فتوح الحرمین
▫️نوشته محیی لاری ( درگذشت 933ق.)
▫️با تصحیح و مقدمه علی محدث، تهران، اطلاعات، 1366، 122ص، وزیری.
📝سفرنامه حجی از محیی لاری (زنده در زمان شاه تهماسب) است که به شعر سروده شده است. سراینده همه اعمال حج را یاد کرده و نیز اشعاری از مولانا عبدالرحمن جامی را که در منقبت بعضی از اماکن مقدسه سروده شدهاند تضمین نموده است. نیز در آن تعدادی نقاشی از اماکن دینی آورده است.
در برخی منابع، زمان تألیف این مثنوی سال 911 و در برخی دیگر سال 949 قمری ذکر شده است.
▪️این سفرنامه توسط ناشر دیگری با مشخصات زیر نیز منتشر شده است:
توصیف آثار تاریخی مکه و مدینه و فلسفه مناسک حج در فتوح الحرمین، به کوشش رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1373، 111ص، وزیری.
▫️عید الغدیر فی الإسلام والتتویج والقُرُبات یوم الغدیر
عبدالحسین الأمینی، به كوشش فارس تبریزیان، بیتا، ۱۲۸ص، جیبی.
پنجمین جلد از مجموعه من فیض الغدیر است كه در آن برخی از اطلاعات تاریخی درباره این روز بزرگ همچون تاجگذاری (عمامهگذاری) حضرت علی (ع) به واسطه پیامبر (ص)، اعمال مستحبی مسلمانان و پاسخ به برخی از شبهات مخالفان و معاندان آمده است.
▫️للحقیقة اقول
محمد عیدالله الناصر، ۱۴۲۹ق، ۷۲ص، جیبی.
پاسخی به مقالهای از سلمان بنفهد العودة درباره برگزاری آیین بزرگداشت عید غدیر است.
▫️غدیریات
عبدالحسین امینی، بیتا، ۱۵۷ص، جیبی.
این كتاب اولین شماره از مجموعه من فیض الغدیر است كه در آن اشعار شاعران قرن اول تا هشتم درباره واقعه غدیر نیز آمده است.
▫️مفاد حدیث الغدیر
عبدالحسین امینی، تحقیق نعمان النصری، بیتا، ۱۷۴ص، جیبی.
دومین كتاب از مجموعه من فیض الغدیر است كه برخی از مباحث درباره حدیث غدیر همچون متن حدیث، راویان، برخی از اشكالات و پاسخ به آنها، دیدگاه علما درباره این حدیث را در بردارد.
▫️موسوعه رد شبهات (۴)؛ امام علی(ع) (۱)
به کوشش رحمت الله ضیائی، ۱۳۹۵، ۱۹۲ص، رقعی.
جلد چهارم از موسوعه رد شبهات است که به موضوع «امام علی (ع)» اختصاص یافته است و شامل مقالاتی با این عناوین است: علی (ع) محور حق؛ امام علی (ع) و تأیید خلافت ابی بکر؛ آیه ولایت؛ حدیث رد الشمس؛ حدیث طیر مشوی.
موسوعه رد شبهات (۱۱)؛ امام علی(ع) (۳)
به كوشش رحمت الله ضیائی، ۱۳۹۷، ۱۶۷ص، رقعی.
جلد یازدهم موسوعه رد شبهات اختصاص به پاسخ به شبهات درباره فضایل و مناقب امام علی (ع) دارد. در این جلد که در ادامه دو جلد قبلی درباره امیرالمومنین (ع) است، این مقالات آمده است: - فضایل امام علی (ع)؛ حدیث سَلونی؛ آیه اکمال؛ - آیه تبلیغ؛ حدیث کاسر الاصنام.
▫️حج و ولایت؛ حج و وحدت: مجموعه مقالات فصلنامه میقات حج
گروه نویسندگان، چاپ اول، ۱۳۹۶، ۱۳۶ص، وزیری.
فصلنامه میقات حج، از جمله نشریات متعلق به حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت است كه از سال ۱۳۷۱ منتشر می شود. در این نشریه مقالاتی در موضوعات مرتبط با حج و زیارت منتشر می شود.