آیه ۴حدید
*هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
او کسی است که آسمانها و زمین را در شش روز (و دوران) آفرید، سپس بر تخت قدرت استیلا یافت. آنچه در زمین وارد میشود و آنچه از آن خارج میشود و آنچه از آسمان فرو میآید و آنچه در آن بالا میرود، (همه را) میداند و هر کجا باشید، او با شماست و خدا به آنچه انجام میدهید، بیناست.
___________________________
💠آنچه در زمین فرو میرود، همچون بذر گیاهان، قطرات باران، ریشۀ درختان، اجساد مردگان، گنجها و امثال آن؛ و آنچه از زمین خارج میشود، همچون ساقۀ گیاهان و درختان، آب چاهها و چشمهها، انواع موادّ نفتی و معدنی و امثال آن، همه در نزد خداوند آشکار و معلوم است.
✅ایمان به علم و حضور خداوند، بهترین و قویترین وسیلۀ تربیت است. اگر انسان بداند هر لحظه خداوند با اوست و تمام کارهایش زیر نظر اوست، هرگز اجازه این همه تجاوز و قانون شکنی به خود نمیدهد.
👈با اینکه قدرت او بینهایت است و می تواند در یک لحظه همه چیز را بیافریند، ولی حکمت او اقتضا دارد که آفرینش تدریجی باشد. «خَلَقَ ... فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ»
✅خداوند بر تمام هستی و آفریدههای خود سلطه کامل دارد. «خَلَقَ ... ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ»
👌 خداوند به تمام جزئیات هستی، علم دارد. «یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ ... وَ ما یَعْرُجُ ...»
✅همه در محضر خداییم. «وَ هُوَ مَعَکُمْ»
✅علم خداوند حضوری است. «هُوَ مَعَکُمْ»
آیات ۵-۶ حدید
*لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ
* یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ
فرمانروایی آسمانها و زمین برای اوست و تمام برنامهها و کارها به خداوند بازمیگردد.
شب را در روز و روز را در شب داخل میکند و او به راز دلها، (نیّتها و انگیزهها) داناست
____________________________
✅ خداوند، هم آفرینندۀ هستی است، هم مدیر و مدبّر امور هستی. «خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ ... لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
✅ هستی دارای هدف و در حرکت به سوی خداوند است. «إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ»
🤔گردش شب و روز و کوتاه و بلند شدن ایام، نمونهای از تدبیر الهی است. «لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ ... یُولِجُ اللَّیْلَ ...»
✅ خداوند هم به کردار ما آگاه است، «بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» و هم به افکار و نیّات ما.«عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
آیه ۹ حدید
*هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلی عَبْدِهِ #آیاتٍ_بَیِّناتٍ #لِیُخْرِجَکُمْ_مِنَ_الظُّلُماتِ_إِلَی_النُّورِ وَ
#إِنَّ_اللَّهَ_بِکُمْ_لَرَؤُفٌ_رَحِیمٌ
او کسی است که بر بنده خود آیات روشن و روشنگر فرو میفرستد تا شما را از تاریکیها به روشنی در آورد و همانا خداوند نسبت به شما رأفت و رحمت بسیار دارد.
____________________________
💠تمام برنامههای الهی بر اساس حکمت و دلیل است، گرچه تنها گوشهای از آنها برای ما بیان شده است، از جمله:
۱.دلیل نبوّت، نجات مردم است. «لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ»
۲. دلیل نماز، یاد او و تشکر از اوست. «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی» (طه،۱۴)
۳. دلیل روزه، تقواست. «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ ... لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره،۱۸۳)
۴. دلیل حج، حضور و شرکت در منافع و مناسک حج است. «لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ» (حج،۲۸)
۵. دلیل جهاد، رفع فتنه و حفظ مکتب است. «حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ» (بقره،۱۹۳)
۶. دلیل قصاص، زندگی شرافتمندانه است. «وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ» (بقره،۱۷۹)
۷. دلیل حجاب، تزکیه و تطهیر قلوب است. «ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ» (احزاب،۵۳)
۸. دلیل زکات، پاکی است. «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ» (توبه،۱۰۳)
۹. دلیل تحریم شراب و قمار، بازماندن از راه خداست. «یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ» (مائده،۹۱)
✅نجات بشر از تاریکیهای جهل و ظلم و شرک و خرافه و تفرقه، تنها در گرو روی آوردن به نور وحی است. «کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ» (ابراهیم،۱)
👈کلمۀ «إِنَّ»، حرف لام، جمله اسمیه و صیغه مبالغه در جمله «إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ» بیانگر آن است که رأفت و رحمت الهی، دائمی، عمیق، گسترده و حتمی است.
✅ بندگی خالصانه، زمینهساز نزول الطاف الهی است. «یُنَزِّلُ عَلی عَبْدِهِ»
✅هدف اصلی انبیا، نجات مردم از تاریکیهای جهل و شرک و تفرقه است. «لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ»
👌راه روشن، تنها راه خداست و غیر آن هر چه باشد، تاریکی است. «الظُّلُماتِ ...»النُّورِ (کلمه «الظُّلُماتِ» به صورت جمع آمده، ولی کلمه «النُّورِ» در سراسر قرآن به صورت مفرد آمده است.)
👌 نزول وحی براساس قاعده لطف است. «هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ ... إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ»
✅بهترین نشانه رأفت و رحمت الهی، هدایت بندگان است. «لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ»
آیه ۱۰حدید
وَ ما لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِیراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ کُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنی وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
و شما را چه شده که در راه خدا انفاق نمیکنید؟ در حالی که (هر چه دارید میگذارید و میروید و) میراث آسمان ها و زمین برای اوست. کسانی از شما که قبل از فتح (مکه) انفاق و جهاد کردند، (با دیگران) یکسان نیستند. آنان از جهت درجه از کسانی که پس از آن (فتح مکه) انفاق و جهاد کردند، برترند و خداوند به هر یک وعده نیکو داده و خداوند به آنچه انجام میدهید، آگاه است.
_______________________________
💠در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب زکات، خمس، صدقه، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و ... مطرح شده است. هم چنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد. در آیات گذشته این سوره، این آیه و آیات بعد نیز به مسئلۀ کمک به محرومان توجّه خاص شده است.
در آیه هفتم، فرمان انفاق داد و فرمود: «أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ» شما میراث بر گذشتگان هستید، از آنچه به ارث بردهاید انفاق کنید. در این آیه تارکان انفاق را توبیخ میکند، «وَ ما لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا» و هشدار می دهد که آنچه را به دست آوردهاید، به ارث خواهید گذاشت و خواهید رفت، چرا به دست خود انفاق نمیکنید؟ «وَ لِلَّهِ مِیراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
👈سبقت و سابقه در کارهای نیک، یکی از ملاکهای ارزشیابی است. انفاق در شرایط سخت قبل از فتح مکّه، با انفاق در شرایط عادّی بعد از آن یکسان نیست.
❌ همان گونه که بیایمانی توبیخ دارد، «وَ ما لَکُمْ لا تُؤْمِنُونَ» ترک انفاق نیز توبیخ دارد. «ما لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا»
✅ اخلاص، شرط قبولی اعمال است. «فِی سَبِیلِ اللَّهِ»
👈 گذشت از مال و جان در راه خدا، هر دو لازم است. «أَنْفَقَ ... وَ قاتَلَ»
✅انفاق، پشتوانه رزمندگان در جبهه جهاد است. «أَنْفَقَ ... وَ قاتَلَ»
✅ مجاهدانِ از جان و مال گذشته، باید برترین جایگاه را در جامعه اسلامی دارا باشند. «أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً»
🔴انفاق در راه جهاد، بیشترین اجر را دارد.
💠خداوند در قرآن کریم ایثارجان و انفاق مال در شرایط بحرانی و دشوار را برتر از یاری اسلام در شرایط عادی می داند، و یکی از شرایط دشوار جنگ و جهاد است.
💐 رسول الله صلى الله علیه وسلم :
من أنفق نفقه فی سبیل الله تضاعف بسبعمائه ضع
هر کسی چیزی در راه جهاد مصرف کند به هفتصد برابر افزایش مییابد.
آیه ۱۱ حدید
* مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ
کیست آن که به خدا وام دهد، وامی نیکو، تا خداوند آن را برای او دوچندان کند و برای او پاداشی گرانمایه است.
_______________________________
▪«قرض»، به معنای بریدن و جدا کردن بخشی از مال است.
▪«مقراض» وسیله بریدن است
«قراضه» به مالی گفته میشود که از بدنه جدا شده است.
🍃🌸قرض به خدا، انفاقی است که با چند برابر در قیامت پس داده میشود.
🍃🌸 قرض در قرآن همراه با کلمه «حسن» آمده است، یعنی فوری پرداخت شود، بیمنّت باشد، قبل از سؤالِ سائل باشد، در حدّ وفور باشد، برای کارهای مفید و لازم باشد.
💠قرضالحسنه برکاتی دارد:
کاهش کدورت و افزایش محبّت، حفظ آبروی مردم و جلوگیری از ورشکستگی آنان، اصلاح ساختار اقتصادی جامعه، جلوگیری از رواج ربا، کنترل حرص و بخل، تعدیل ثروت، رشد فرهنگ تعاون.
✅خداوندی که میراث آسمانها و زمین برای اوست و در آیات قبل دو بار فرمود: «لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
👈در این آیه برای تشویق مردم و اهمیت قرضالحسنه از مردم قرض میخواهد. «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ ...»
❌اسلام با هر نوع رکود و سستی مخالف است.
۱. رکود طبیعت. «من وجد ماء و ترابا ثم افتقر فابعده الله» (وسائل، ج ۱۷، ص ۴۰) هرکس آب و زمین داشته باشد ولی تلاش نکند و فقیر باشد، از رحمت الهی دور شده است.
۲. رکود نیروی انسانی. «اللهم انی اعوذ بک من الکسل» (کافی، ج ۲، ص ۵۸۵) بارالها! به تو پناه می برم از تنبلی.
۳. رکود مال. «الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها ...» (توبه،۳۴)
۴. رکود علمی، اخلاقی و معنوی. «زِدْنِی عِلْماً» (طه،۱۱۴)، «زادَهُمْ هُدیً» (محمد،۱۷)، «من استوی یوماه فهو مغبون» (بحار، ج ۶۸، ص ۱۷۳) هرکس دو روزش مساوی باشد، زیانکار است.
۵. رکود فکر. «من استبد برأیها هلک» (وسائل، ج ۱۲، ص ۴۰) نظرخواهی نکردن، استبداد به رأی خود و تک روی، مایۀ هلاکت است.
🤔خداوند، خود را در جانب محرومان قرار داده و از مردم طلب وام میکند.گویا خداوند، ضامنِ آنان شده و پاداش وام را تضمین نموده است. «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ»
👈 کار خیر اگر به صورت خلق و خو درآید، ارزش بیشتری دارد. «یُقْرِضُ اللَّهَ ...»
👈 نفسِ عمل مهم نیست؛ حَسَن بودن آن مهم است. «قَرْضاً حَسَناً»
✅قرض دادن کاهش مال نیست؛ افزایش آن است. «فَیُضاعِفَهُ»
👈چون دل کندن از مال سخت است، خداوند پاداش چند برابر را مطرح میکند. «فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ»
✅ قرض دادن، نشانۀ کرامت است و خداوند برای انسان کریم، اجر کریم قرار داده است. «وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ»