🔰 نکاتی از صحیفه سجادیه
✍ اصغر آقائی
___________
💠 ثُمَّ أَمَرَنَا لِیخْتَبِرَ طَاعَتَنَا، وَ نَهَانَا لِیبْتَلِی شُکرَنَا، فَخَالَفْنَا عَنْ طَرِیقِ أَمْرِهِ، وَ رَکبْنَا مُتُونَ زَجْرِهِ:
💠 آنگاه دستوراتش را متوجّه ما فرمود تا فرمان بردن ما را بسنجد؛ و از محرّمات بر حذرمان داشت تا شکر‌کردنمان را بیازماید (#دعای_اول)
🌀در این فقره از دعای اول #امام_سجاد علیه السلام چند نکته مرتبط با هم بیان می‌کنند (که البته اصل در عبارت‌ها و دعاهای ائمه معصومین علیهم السلام آن است که فرازهای آن با هم مرتبط هستند).
❇️ این #نکات در قالب #چند_سؤال بررسی می‌شود:
🔻1. چرا با اینکه #اطاعت به معنای #امتثال اوامر و نواهی خداوند است؛ اما تنها هدف #نهی را فقط ابتلاء و #آزمودن شکر بیان فرمود؟
💢 پاسخ: #سید_علیخان مدنی رحمه الله علیه در شرح خود چنین پاسخ می‌دهد:
🔹 لما کان الشکر عرفا عباره عن صرف العبد جمیع ما انعم الله علیه به فیما انعم لاجله کان ارتکاب المناهى منافیا للشکر فکان النهى من هذه الجهه لابتلاء الشکر و الى هذا المعنى اشار الصادق (علیه السلام) بقوله: شکر النعمه اجتناب المحارم
🔹 ترجمه: از آنجا که #شکر در عرف به معنای #استفاده تمام نعمت‌های خداوند در آنچه #هدف آن نعمت به خاطر خداوند است؛ لذا #ارتکاب_نهی با شکر #منافات دارد (یعنی استفاده‌نکردن نعمت در هدفی که برای آن است) به همین دلیل هدف نهی آزمودن شکر است؛ و #امام_صادق علیه السلام نیز به همین معنا اشاره کرده است: شکر نعمت، دوری از محارم الهی است.
(📚 ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، ج۱، ص:۳۹۰-۳۷۵).
💠 خداوند نیز در قرآن می‌فرماید: هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ (نمل/40)
🔻 2. چرا مخالفت امر را با #طریق، اما در نهی با کلمه #متون بیان کرد؟
💢 پاسخ: سید علیخان می‌گوید، از آنجا که #طریق راه #هموار و سهل را گویند ولی #متن الارض به معنای #ناهمواری‌ها (عُرَه المسالک) لذا #اطاعت امر #آسان‌تر از، #دوری از نواهی الهی است.
◀️ به نظر می‌رسد #علت این سختی به دلیل همراهی ترک با #لزوم پرهیز از #هواهای مختلف نفسانی است؛ و غرائز بشری نیز به دلایل مختلفی بر انسان تحکّم دارند لذا مخالفت با آنها سخت است.
🔻3. چرا #طریق امر را #مفرد بیان کرد، اما در نهی فرمود #متون و #جمع به کار برد؟
💢 پاسخ: سید علیخان مدنی می‌نویسد:
🔹 انما افرد طریق الامر و جمع متون الزجر لان طریق امره تعالى هى طریق الرشد التى لا تختلف و هى واحده و اما متون زجره فمختلفه کثیره لکثره اختلاف طرق الضلال التى نهى سبحانه عن اتباعها کما قال تعالى: «و ان هذا صراطى مستقیما فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله»
🔹 خلاصه ترجمه: طریق امر، یعنی #راه #رشد و یکی بیشتر نیست؛ اما #عوامل گمراهی #متعدد است که خداوند نیز فرمود:
این صراط مستقیم من است، از آن تبعیت کنیم و از راه‌ها مختلف پیروی نکنید که شما را [از آن صراط مستقیم] پراکنده می‌کند.
┄┅┅┅┅❀💠❀┅┅┅┅┄
#حیات_معقول
#شرح_صحیفه_سجادیه
🆔 @hayatemaqul
🔰 نکاتی از شرح دعای سحر: مشیّت الهی
✍ اصغر آقائی
_____________________
💠 اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها . اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَشِيئَتِكَ بِأَمْضاها وَكُلُّ مَشِيئَتِكَ ماضِيَةٌ، اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَشِيئَتِكَ كُلِّها
🔻 #مشيّت بنا به طريقه عرفای شامخين، رضوان الله عليهم، #نخستين_صادر است و ديگر مراتب وجود توسط آن موجود شده‌اند.
🔻 همان‌طور كه در روايت كافى از #امام_صادق، عليه السلام، نقل شده است:
💠 خَلَقَ اللَّهُ الْمَشِيئَةَ بِنَفْسِهَا ثُمَّ خَلَقَ الْأَشْيَاءَ بِالْمَشِيئَةِ: خداوند مشیت را به‌واسطه خود آن، سپس موجودات دیگر را با آن خلق کرد.
🔻 دقت در مضمون اين روايت و تحقيق مطلب از نظر اصحاب سرّ و حقيقت و بزرگان سلوك و طريقت اين است كه اساساً در #مراتب_خلقی، هيچ موجودي جز #مشيّت_مطلقه الهيه وجود ندارد و اوست كه بالذات موجود و از همه تعيّنات و تعلقات مجرد است، و اوست كه صاحب #وحدت_حقه_ظليّه است كه ظلّ #وحدت_حقه_حقيقيه مي‌باشد.
🔻 بنابر آنچه گفتیم #تعيّنات_خلقی، حتی رايحه وجود را نيز نبوييده‌اند و مانند سرابي هستند كه فرد تشنه آن را آب مي‌پندارد که فرمود:
💠 «كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ: هر چيزى جز وجه الهى هالك و نابود است».
🔻 امام خمینی ره نتیجه بحث گذشته را چنین مثال می‌زند:
پس اين كاغذي كه روي آن مي‌نويسم و قلمي كه سطرها را با آن مي‌نگارم و عضله‌اي كه اين دو را تحت كنترل دارد و نيرويي كه در عضله هست و اراده‌اي كه از شوق سرچشمه مي‌گيرد و شوقي كه از علم سرچشمه گرفته (همان علمي كه قائم به نفس انسان است)، همه و همه از شئون مشيّت الهي و از مظاهر آن است.
🔻 بنابراین تعيّن‌ها و موجودات مختلف چون موجودات مادی، اعتبار و خيالي بيش نيستند؛ چنان كه #شيخ_كبير (#ابن‌عربی) گفته است:
العالم خيال في خيال؛ عالم خيال اندر خيال است.
🔻 از اين رو، جز #ظهور خداوند، ظهوري و جز شأن او شأني وجود ندارد و معناي شمول مشيّت و سريان وجود و اطلاق هويّت الهي و بسط رحمت و مقام الهيّت نيز همين است.
🔻 نتایج بحث در کلام #امام_خمینی ره:
✔️ هر كس #افعال را به گمان #تنزيه و تقديس پروردگار به خلق نسبت دهد و خداوند را از آن بركنار بداند #قاصر است و در حق خود و خدا #ستم كرده، از حق محجوب و از درگاه پروردگار رانده شده است.
✔️ #تنزيه و #تقديس او نيز، در حقيقت، تحديد و تقليد و تقصير است، لذا او در «مغضوب عليهم» داخل و در كثرت بدون توحيد ماندگار است.
✔️ اما كسي كه #افعال را بدون حفظ #كثرت به حق نسبت دهد #گمراه است و از اعتدال خارج گشته و در «الضالين» داخل گرديده است.
✔️ صراط مستقيم و راه روشن خروج از #تعطيل و #تشبيه و حفظ مقام #توحيد و تكثير و دادن حقِّ حق و حقّ بنده، هر دو، است. در اين مقام براي بنده آشكار مي‌شود كه هر خوبي‌اي كه به او مي‌رسد از خداوند است و هر بدي از خود اوست؛ زيرا بدي از بدي استعداد و كاستي وجود است كه هر دو سهم بنده‌اند و خوبي از خيرات و جهات وجودي است كه سهم پروردگار است.
📚 شرح دعای سحر ص.97-106
پ. ن.
توضیح چند اصطلاح و بیان چند نکته:
🔹 ۱. #مشیت: مشیت و اراده خداوند دو مرتبه دارد:
✔️ #مشیت_ذاتی: لذاست که در روایت پیش‌گفته فرمود:
💠 خَلَقَ اللَّهُ الْمَشِيئَةَ بِنَفْسِهَا: خداوند با مشیت، مشیت را خلق کرد.
✔️ #مشیت_فعلی: یعنی آنچه خداوند خلق کرده است و مشیت او به خلقت آن تعلق گرفته است؛ لذاست امام رضا علیه السلام فرمود:
💠 اَلْمَشِيَّةُ وَ اَلْإِرَادَةُ مِنْ صِفَاتِ اَلْأَفْعَالِ
🔹 ۲. #مراتب_خلقی، همان #مشيّت_مطلقه الهی است: چون تمام آنچه از موجودات و از خیر و شر در جریان است؛ همه تحت اراده وجودی خداوند هستند.
🔹 ۳. #وحدت_حقه_ظليّه: این وحدت به تبع وحدت ذات در #فعل حق صورت مي‌گيرد که فرمود: "وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ: امر ما جز یکی نیست ..." لذا تمام هستی با تمام کثرتی که دارد، یک وحدت ظلی دارد که به آن #وحدت_وجود می‌گویند.
🔹 ۴. #وحدت_حقه_حقيقيه: وحدتی است که بدون واسطه به ذات حق برگشته، و از صرافت آن می‌جوشد.
🔹 ۵. #تعطیل؛ #تشبیه؛ #تنزیه: در رابطه با فهم خداوند و مسائل مرتبط سه نظریه وجود دارد: ۱) تعطیل: یعنی ما از هر فهمی خداوند و در هر سطحی عاجز هستیم؛ و ۲) تشبیه: خداوند را انسان‌وار تصور می‌کنند؛ و ۳) تنزیه: به طور کلی خداوند را از انسان‌وار بودن خلع می‌کنند. 🔸 نظر شیعه: نه تعطیل، و نه تشبیه و تنزیه کامل؛ بلکه امری میان آنها: این یعنی وقتی خداوند می‌گوید من عالم هستم، اولاً فهمی از آن داریم ثانیا صددرصد شبیه خود نمی‌کنیم؛ اما وجه اشتراکی میان ما و خداوند سبب فهم عالم‌بودن خداوند می‌شود.
┄┅┅┅┅❀💠❀┅┅┅┅┄
#حیات_معقول
#شرح_دعای_سحر
🆔 @hayatemaqul