⬅️ یکصد و بیست و سومین جلسه گروه علمی فلسفه علوم انسانی مجمع عالی حکمت اسلامی با موضوع “از سلسله نشستهای رابطه متقابل فلسفه و علوم ، با محوریت علوم تربیتی” با ارائه حجت الاسلام دکتر علی لطیفی –سه شنبه 13 دی 1401 :
🔹حجت الاسلام دکتر علی لطیفی:
پرسش از نسبت فلسفه و علوم پرسش دامن‌گستری است. بنده متمرکز بر موضوع این نشست،یعنی صرفا علوم تربیتی می‌شوم.
در این رابطه یک مسئله اساسی، پرسش از خود علوم یا علم تربیتی است. در میان پرسش‌هایی که از خود علوم تربیتی مهم است، این پرسش است که «آیا چیزی به‌نام علم یا علوم تربیتی داریم» به‌گونه‌ای که علمی جدا از دیگر علوم شکل بگیرد؟ آیا هر آنچه در دانشگاه به‌عنوان رشته شکل می‌گیرد یک علم جداگانه است؟ بنابراین این پرسش، یک پرسش فلسفی و علم‌شناختی است.
🔸مقدمه
یکی از ضعف‌های ما در علوم انسانی و علوم تربیتی این است که وقتی از یک علم در علوم مدرن صحبت می‌کنیم، چه میزان شناخت از آن داریم؟ معمولا آنچه در مجامع دانشگاهی شکل می‌گیرد، عرفی و با سوگیری بوده.
در علوم تربیتی یک رویکرد جدی در مطالعات مدرن، این بوده که چیزی به نام علوم یا علم تربیتی نداریم، هرچند رشته داریم. بلکه این رشته یک قلمرو و‌عرصه است که دانشهای دیگر را می‌توان در آن به کار بست. سورن دایک در این باب می‌گوید نسبت میان تربیت و روانشناسی مانند نسبت کشاورزی و روانشناسی است. در این دوره، رویکرد غالب به علوم تربیتی همین دیدگاه بوده است. علم تربیتی در قلمرو کشورهای انگلیسی زبان، از جمله آمریکا، چیزی نبود جز روانشناسی تربیتی.
این نگاه سپس تطوراتی پیدا کرد و به یک دیدگاه دیگر منتهی شد، اکنون به رشته‌های بنیادین خوانده می‌شود. بنابراین دیدگاه، چهار رشته روانشاسی، جامعه شناسی، تاریخ و فلسفه، چهار دانشی هستند که قلمرو کاربست آنها در علوم تربیتی است.
در کنار این رویکرد با هردو حالت آن، دیدگاه دیگر در حوزه فرهنگی کشورهای آلمانی زبان شکل گرفت که از ابتدا به دنبال اثبات علم مستقل بودن علوم تربیتی بودند. هربارت در این زمینه به دنبال این بود که مسائل و مفاهیمی را بیابد که در هیچ علم دیگری پاسخ نمی‌یابند و تنها در دانش مستقلی به نام علم تربیت پاسخ دارد. پس او به دنبال این بود که موضوع مستقلی وجود دارد و در نتیجه، علم مستقلی وجود دارد.
تلاش او به این نتیجه رسید که ما شاهد پیدایش رویکردی در اروپای قاره‌ای و تحت نفوذ فرهنگ آلمانی بودیم که در آن با یک علم در تربیت مواجهیم. در این رویکرد برخلاف رویکرد انگلیسی ما یک موضوع داریم که در هیچ دانش دیگری بررسی نمی‌شود و جنسش متفاوت از مسائل روانشناسی است که به آن پداگوژی گفته می‌شود و یک دانش مستقل است.
پداگوژی به‌معنای یک علم مستقل در تربیت است که پرسش اساسی در علم تربیت آلمانی این است که نسل بزرگ‌تر برای نسل کوچک‌تر چه باید کند و چه می‌کند؟ در این سنت، نگاهی را درباره انسان و رشد آن را داریم که انسان تا قبل از رسیدن به رشد و کمال خود (استقلال شخصیت) نیازمند مداخله دیگری است تا بتواند زندگی خود را اداره کند. حال پرسش این است که آن بالغ بزرگسال باید چه کند تا این خردسال بتواند در یک روند مطلوبی رشد کند.
علم تربیت این پاسخ را از کجا می‌دهد؟ علم تربیت بر چه نوع داده‌هایی متکی است؟
در نگاه آلمانی، بر اساس هویت و فرهنگ تاریخی که یک ملت و فرهنگ دارد پاسخ خود را می‌یابد. این پاسخ، صرفا متکی بر آنچه پیشینیان نیست، بلکه همواره همراه با اندیشه‌ورزی، و تحلیل‌های اخلاقی است. بنابراین علم تربیت هرچند ریشه در دانش‌هایی مانند تاریخ، اخلاق و فلسفه دارد اما موضوع مستقلی دارد که موضوع هیچکدام از آنها نیست. این ادبیات فلسفی مانند ادبیات فلسفی اسلامی است که تمایز علوم را به تمایز موضوع می‌داند...
ادامه در لینک زیر:
🌐
https://hekmateislami.com/?p=14011
@hekmateislami