🔷 پرسش یا شبهه: مسلمانان معتقدند که روزی رسان تنها خداست و روزی هرکسی بر عهده اوست و می گویند: «هر آنکس که دندان دهد نان دهد». اگر این مطالب درست است پس چرا عده ای از فقر و گرسنگی می میرند؟ ✅ پاسخ: 🔸 اگر تصور درستی از رابطه جهان مادی و علل طبیعی با خالق هستی و نحوه اثر گذاری او در جهان داشته باشیم این قبیل پرسش ها از اساس رفع می شود. اما به طور خاص توجه به چند نکته در حل این مساله کمک می کند: 1️⃣ در جای خود ثابت شده است که مخلوقات، هیچ استقلالی نسبت به خدای متعال ندارند و عین فقر و وابستگی و ربط به او هستند(1) بنابراین، تنها خداست که می تواند روزی رسان مخلوقات باشد و هر نعمتی که به کسی میرسد مستقیم یا غیر مستقیم از ناحیه خداست. (توحید در رازقیت) 2️⃣ روزی رسانی خدا باطل کننده قوانین طبیعی نیست بلکه این قوانین، سنتهای الهی در طبیعت هستند و خدا کارهای خودش را از مجرای همین اسباب انجام می دهد (2) بدون اینکه این اسباب، برای خدا محدودیتی ایجاد کنند.(3) 3️⃣روزی رسانی خدا باطل کننده اختیار انسان ها نیست و اراده خدا ممکن است از مجرای اراده انسان تحقق یابد بدون اینکه اراده انسان باطل گردد(رابطه طولی- اختیار به شکل امر بین الامرین)(4) 4️⃣ این که روزی همه دست خدا و مقدّر است بدان معنا نیست که اعمال انسان نقشی در آن ندارد ، رعایت هیچ شرطی لازم نیست و دیگر هیچ فردی از گرسنگی نخواهد مرد. 👈 بهره‌‌مندی از رزق خدا مثل هر امر دیگری شرایط و موانعی دارد. 🔻نقش خود انسان، دیگر انسانها و سایر عوامل و موانع مادی و طبیعی را نباید نادیده گرفت. برای نمونه، کسانی ‌که تلاشی در به دست آوردن روزی نمی‌کنند، قطعاً شرط تحقق آن‌را اجرایی نکرده‌اند؛ درست آن است که«با توکل زانوی اُشتر ببند»و «از تو حرکت، از خدا برکت» . یا کسانی که در برابر نعمت‌های الهی، کفران می‌کنند، درهای گشایش روزی را به روی خود می‌بندند.(5) بلاهای خودساخته نیز در همین راستا قابل ارزیابی اند؛ مراعات بهداشت نمى کنیم، به بیمارى دچار مى شویم؛ مواظب بچّه خود نیستیم، غرق مى شود و ما داد و فریاد مى کنیم؛ جلو فساد را با نهى از منکر نمى گیریم، اشرار بر ما مسلّط مى شوند و دیگر دعا و فریاد ما هم بى اثر مى ماند؛ درس نخواندیم، مردود شدیم؛ تلاش نکردیم، پیشرفت نداشتیم؛ خواب آلود پشت فرمان نشستیم، تصادف کردیم و... . ⭕️ در همه این موارد جز خود ما چه کسی مقصر است؟! البته گاهی نیز تقصیر دیگران است. کارگری در کارخانه سهل انگاری می کند انفجاری رخ می دهد و صدها نفر کشته و مجروح میشوند؛ پزشک جراح کوتاهی می کند و موجب نقص عضو می شود؛ حفر چاههای بی رویه منجر به زلزله می شود و قطع بی رویه درختان باعث سیل می گردد و ... 5️⃣ با توجه به نکات پیش گفته می توان به خوبی دانست که روزی رسانی خدا به این معنا نیست که خدا با ابطال نقش انسان و یا نقض قوانین طبیعی، روزی افراد را درون دهان افراد بگذارد و آنها بدون سبب، به روزی دست یابند. بنابراین باید دید مقصود از روزی رسانی خدا چیست؟ 🔹 روزی رسانی خدا دو بعد حقیقی و حقوقی دارد: الف. بعد حقیقی(تکوینی): 1) خداوند برای هر موجود زنده ای در طبیعت چیزی را قرار داده که با آن بتواند نیازهای خود را تامین کند. 2) خداوند در هر موجود زنده ای غریزه ای برای پی جویی و یافتن نیازهای خود قرار داده است. ب. بعد حقوقی(تشریعی)(مخصوص موجودات مختار): 1)خداوند بر هر موجود مختاری سعی و تلاش برای روزی حلال را واجب کرده است.(6) 2) خداوند بر هر موجود مختاری کمک به نیازمندان را لازم شمرده است. خداوند در سوره الذاریات آیه19 می فرماید: «وَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ: در اموال آنها حقی است برای درخواست کننده و محروم»؛ و امیر مومنان (ع) در نهج البلاغه می فرمایند: «خداوند سبحان خوراک تهیدستان را در اموال توانگران قرار داده؛ هیچ فقیری گرسنه نمی ماند مگر به واسطه اینکه ثروتمندی از حق او بهره مند شده و خدای متعال در این باره از آنان بازخواست می کند.» (7) 3) خداوند بر هر موجود مختاری از بین بردن منابع طبیعی و انسانی را حرام کرده(وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ) (البقرة:205) و ظلم کردن، استعمار و استثمار را ممنوع شمرده و رفع محرومیت و ظلم و برقراری عدالت را لازم دانسته است. حال باید دید اگر موجودی در جهان گرسنه بماند ناشی از چیست؟ معمولا یکی از موارد زیر علت این امر است: الف. انسانهایی که منابع طبیعی را تخریب و نابود کرده و با این کار، سبب محرومیت حیوانها و انسانهای متعددی را فراهم آورده اند. ب. انسان هایی که با استثمار، استعمار و ظلم، اسباب محرومیت جامعه ای را فراهم آورده اند. ج. انسانهایی که وظیفه کمک به نیازمندان و محرومان(اعم از حیوان و انسان) راترک کرده اند. د. انسان های نیازمندی که وظیفه تلاش برای روزی را ترک کرده اند. ✨ ادامه دارد..

🔵 در تمامی این موارد روشن است که ظالم حقیقی، انسان ها هستند: «به درستی که خدا هیچ ظلمی به کسی نمی کند ولی مردم، خود، ظلم می کنند: إِنَّ اللَّهَ لاَ يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لٰكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ» ﴿یونس: 44﴾ 6️⃣ خدای متعال پس از آنکه وظیفه طلب روزی را به عهده خود افراد، و کمک رسانی به نیازمندان را بر عهده توانگران گذاشته، و ظلم، فساد، تعدی و استعمار را ممنوع گردانیده، برای تضمین بیشتر، «وجدان شخصی»، و «نظارت عمومی در قالب امر به معروف و نهی از منکر» را قرار داده و «قیام در برابر طاغوتها و ظالمان به منظور رفع موانع ظلم و محرومیت» را واجب گردانیده است. 7️⃣ با وجود تمامی عوامل فوق، اگر افراد در انجام وظایف و تکالیف وجدانی، انسانی و الهی کوتاهی کنند، و بعضی افراد، مورد ظلم واقع شده و از حقوق مسلم خود محروم ماندند، خدای متعال به مقتضای عدالت و حکمتش، حق مظلوم را از ظالم ستانده و ظالم را به جزای خودش خواهد رساند. از آنجا که این دنیا دار عمل است و سرای آخرت، دار پاداش و مجازات، پس عمده این پاداش و جزا در آخرت خواهد بود و ظالمان نیز در دنیا دچار سنت اِمهال و استدراج می شوند و مهلت می یابند، اما در موارد محدودی، به اقتضای حکمت الهی، و در چهارچوب قوانین طبیعی، این پاداش و جزا در دنیا نیز تحقق می یابد تا مایه عبرت دیگران گردد 8️⃣ لزوم مرگ ، سختی و آزمایش در نظام احسن: ذکر این نکته لازم است که این عالم، نظام احسن است که برای آزمایش و زمینه سازی کمال، آفریده شده است. کسانی که فلسفه آفرینش را خوشگذرانی و لذت می دانند قطعا وجود ناملایمات و سختی ها را بد تلقی کرده و در مقابل آن لب به اعتراض می گشایند اما اگر بدانیم که این عالم برای آزمایش و تمهید کمال ساخته شده و لازمه این دو، اختیار و قدرت اثر گذاری از یک سو و حاکمیت نظام علت و معلول از سوی دیگر است، به خوبی درک خواهیم کرد که در چنین نظام احسنی، وجود مرگ و حیات، فقر و ثروت، و مرض و عافیت، و به طور کلی ناملایمات، امری ضروری است که بدون آن، نه آزمایشی ممکن است، نه زمینه رسیدن به کمال(که تنها در سایه گزینش آگاهانۀ خوبی بر بدی میسر است) فراهم است و نه نظمی نسبی برقرار می شود. در فرهنگ قرآنی نیز تمامی مصیبتها یا جزای طبیعی رفتار انسان ها (خود شخص یا دیگران) است (8)و یا معلول امتحان و آزمایش الهی(برای خود مصیبت دیده و اطرافیان آنها که آیا به وظایف خود عمل می کنند یا خیر) (9) 👈 در پایان مثالی را بیان می کنیم که اگرچه از همه جهات مشابه مساله روزی رسانی نیست اما برای تقریب به ذهن مناسب است. برای نمونه، فرض کنید دولت بگوید که قصد دارد به تمامی زلزله زدگان، برای ساخت خانه وام مسکن بدهد. برای این منظور بودجه مناسبی را در اختیار بانک معتبری قرار دهد و ناظران متعددی را نیز برای تحقق این هدف، بگمارد و برای متخلفان نیز مجازات قرار دهد. حال برخی زلزله زدگان به بانک مراجعه نکنند، یا مدارک لازم جهت دریافت وام را ارایه ندهند، یا برخی سرپرستان خانوار، وام را دریافت کنند اما خرج امور دیگری کنند، یا برخی مسئولان بانک که وظیفه داشتند این اعتبار را در اختیار زلزله زدگان قرار دهند آن را به امور دیگری اختصاص دهند، یا برخی ناظران به وظیفه خود عمل نکنند و این اعتبار خرج مصارف دیگری شود، در تمام این موارد برخی از زلزله زدگان، دسترسی به مسکن پیدا نکرده اند اما دولت در این زمینه مقصر نیست. ✨ ادامه دارد... ✨ @mahad313