✍ محمد جواد کریمی در پاسخ به این پرسش باید عرض کنم که اولا: به گفته مورخ و نویسنده خبیر و متتبع معاصر دکتر سید جعفر شهیدی : چگونگی ضربت خوردن امیر المومنین علی علیه در نوشته تاریخ نویسان یکسان نیست. در حالی که طبری و ابن سعد و دیگران نوشته اند:«چون از سایبانی که به مسجد می رسد، خارج شد، ابن ملجم او را ضربت زد»(۱) نوشته ابن اعثم کوفی[متوفی ۳۱۴ه/ق] که هم عصر طبری است، با نوشته آنان مخالف است و با آنچه میان شیعیان مشهور است مطابق می باشد، ابن اعثم چنین می نویسد: پسر ملجم شمشیر خود را برداشت و به مسجد آمد و میان خفتگان افتاد. علی(ع) اذان گفت و #داخل #مسجد شد و خفتگان را بیدار می کرد، سپس به #محراب رفت و ایستاد و #نماز را آغاز کرد، به رکوع و سپس به #سجده رفت. چون سر از سجده ی نخست برداشت، ابن ملجم او را ضربت زد و ضربت او بر جای ضربتی که عمرو پسر عبدود در جنگ خندق بدو زدن بود. ابن ملجم گریخت و #علی در #محراب افتاد و مردم بانگ برآوردند امیر مؤمنان کشته شد»(۲). بلاذری به روایت خود از حسن بن بزیع گوید:«چون پسر ملجم او[امام علی] را ضربت زد گفت: فُزتُ وَ رَبِّ الکعبة و آخرین سخن او این آیه بود«وَ مَن یعمَل مثقال ذرَّةٍ خیراً یره و من یعمل مثقال ذرَّة شرّاً یره»(۳). روایت های شیعی و برخی از روایت های اهل سنت نیز با نوشته ابن اعثم مطابقت دارد.(۴) ✅ بنابراین ۱) شهادت امام علی علیه السلام نه در حیاط مسجد بلکه در داخل مسجد آن هم در حال اقامه نماز و در هنگام سر برداشتن از سجده بود. ۲) علاوه براین صدور عبارت «فُزتُ و رَبِّ الکعبة» از حضرت علی علیه السلام نه تنها از سوی مورخین و روایان شیعی بلکه از مورخین سنی( احمد بن یحیی بلاذری) هم در مصادر معتبر تاریخی گزارش شده است. ثانیاً: ابن قتیبه دینوری ادیب و مورخ سنی مذهب عصر عباسی (متوفای ۲۷۶هجری قمری) در کتاب الامامة و السیاسة خویش می نویسد: روز جمعه،ده روز از رمضان باقی مانده سال چهلم هجری، آن دشمن خدا بیرون آمد، و در راه علی که برای نماز صبح می رفت نشست. وقتی که علی برای نماز از خانه بیرون آمد، ابن ملجم به طرف علی پرید و گفت: حکم از آن خداست نه از آن تو ای علی! و ضربه ای با شمشیر بر سر علی زد. علی گفت: به خدای کعبه، #رستگار شدم. آنگاه علی گفت: آن مرد از دستتان فرار نکند. مردم نیز دور ابن ملجم را گرفتند و او را دستگیر کردند. الحکم لله لالک یا علی، و ضربه علی قرنه بالسیف، فقال علی: فُزتُ و رَبِّ الکعبة، ثم قال: لایفوتنکم الرّجل، فشدّ النَّاسُ علیه، فأخذوه(۵). ثالثا: به گزارش قدیمی ترین مقتل امیرالمومنین علی علیه تالیف ابوبکر عبدالله بن محمد معروف به ابن ابی الدنیا، متوفای ۱۸۲ هجری قمری، چنین آورده است: زمانی که امام علی علیه‌السلام ضربت خورد فریاد زد:«فُزتُ وَ رَبِّ الْکعبة» به خدای کعبه رستگار شدم.(۶) ادامه دارد.

رابعا: در مورد نظر علامه مجلسی؛ برخلاف آنچه که ادعا شده، نه تنها علامه مجلسی، منکر شهادت امام علی علیه‌السلام در داخل مسجد و محراب آن نیست، بلکه بر آن تاکید می ورزد. اصولا روش علامه مجلسی در نقل مطالب این است که اخبار مختلف را ذکر می کند آنگاه روایت صحیح و معتبر را مشخص می نماید. علامه مجلسی (ره) ضمن بیان تفصیل ماجرا، چنین می‌نویسد: وَ الرِّوَایَةُ الصَّحِیحَةُ اَنَّهُ بَاتَ فِی الْمَسْجِدِ وَ مَعَهُ رَجُلَانِ اَحَدُهُمَا شَبِیبُ بْنُ بحیرة وَ الْآخَرُ وَرْدَانُ بْنُ مُجَالِدٍ یُسَاعِدَانِهِ عَلَی قَتْلِ عَلِیٍّ ع‌... َ ثُمَّ تَرَکَهُ وَ عَدَلَ عَنْهُ اِلَی مِحْرَابِهِ وَ قَامَ قَائِماً یُصَلِّی وَ کَانَ ع یُطِیلُ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ فِی الصَّلَاةِ کَعَادَتِهِ فِی الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ حَاضِراً قَلْبُهُ فَلَمَّا اَحَسَّ بِهِ فَنَهَضَ الْمَلْعُونُ مُسْرِعاً وَ اَقْبَلَ یَمْشِی حَتَّی وَقَفَ بِاِزَاءِ الْاُسْطُوَانَةِ الَّتِی کَانَ الْاِمَامُ ع یُصَلِّی عَلَیْهَا فَاَمْهَلَهُ حَتَّی صَلَّی الرَّکْعَةَ الْاُولَی وَ رَکَعَ وَ سَجَدَ السَّجْدَةَ الْاُولَی مِنْهَا وَ رَفَعَ رَاْسَهُ فَعِنْدَ ذَلِکَ اَخَذَ السَّیْفَ وَ هَزَّهُ ثُمَّ ضَرَبَهُ عَلَی رَاْسِهِ الْمُکَرَّمِ الشَّرِیف‌.[۷] روایت صحیح این است که او [ابن ملجم] در مسجد خوابیده بود در حالی که دو نفر به نام‌های شبیب بن بحیره و وردان بن مجالد او را در قتل‌ علی (ع) کمک می‌کردند ...[بعد از آنکه حضرت علی (ع) ابن ملجم را از خواب بیدار کرد] او را ترک کرد و از او به سمت محرابش روی گردان شد و ایستاده نماز خواند و طبق عادتش در نماز‌های واجب و مستحبی، با حضور قلب، رکوع و سجودش را طولانی کرد و هنگامی که او را احساس کرد، آن ملعون مسیر را به سرعت پیمود و جلو آمد و حرکت کرد تا روبروی استوانه‌ای که امام بر آن نماز می‌خواند ایستاد. سپس مهلت داد تا آن حضرت رکعت اول را خواند و رکوع رفت و سپس سجده اول رفت و هنگامی که سر خود را بلند کرد او شمشیر را گرفته و تکان داد و بر سر مبارک آن حضرت زد. ✅ نتیجه بنابر روایت معتبر و متعدد و دیدگاه‌ اندیشمندان امامی و برخی از عالمان اهل سنت؛ چنانچه گذشت. اولا: به یقین شهادت آن حضرت توسط ابن ملجم ملعون، در #محراب #مسجد کوفه در حین #نماز صبح رخ داده است. دیدگاه دیگری نیز که مربوط به برخی از اهل سنت بود که شهادت را خارج از مسجد می‌دانستند که طبیعتا از آنجایی که این دیدگاه پشتوانه محکم علمی ندارد از نظر ما مورد قبول نیست. ثانیا: عبارت«فُزتُ وَ رَبَّ الکعبه» نیز نه تنها در منابع شیعی بلکه در منابع سنی نیز روایت شده است. والسلام علی من اتبع الهدی ✍محمد جواد کریمی 📚 منابع و مآخذ: ۱- علی از زبان علی، سید جعفر شهیدی، ص ۱۶۵. ۲- همان، ص ۱۶۵, به نقل از تاریخ ابن اعثم، ج‌۴, ص ۱۴۰-۱۳۹. ۳- انساب الأشراف، ص ۴۹۹. ۴- علی از زبان علی، سید جعفر شهیدی، ص ۱۶۶. ۵- الامامة و السیاسة، ابی محمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبة الدینوری، بیروت، ص ۱۳۸. ۶- تاریخ خلفا، رسول جعفریان، ج ۲, ص ۳۴۰ به نقل از مقتل الامام امیرالمومنین، ص ۳۹. ۷- بحار الانوار، [علامه] سید محمد باقر مجلسی، ج ۴۲, ص ۲۹۰-۲۸۸.