ترجمه :
حبیب سجستانى گوید: شنیدم امام باقر (ع) فرمود: همانا خداى عزوجل چون ذریه آدم (ع) را از پشتش خارج ساخت، تا از آنها براى ربوبیت خود و نبوت هر پیغمبرى پیمان گردد، نخستین کسیکه درباره پیغمبرى او از انبیاء پیمان گرفت، محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله بود، سپس خداى عزوجل بآدم علیه السلام فرمود: بنگر تا چه مىبینى؟ آدم علیه السلام بذریه خود که چون موران بودند نگریست، دید آسمان را پر کردهاند.
عرض کرد: پروردگارا! چه ذریه زیادى دارم؟! اینها را براى چه خلق فرمودى؟ و از پیمان گرفتنشان چه منظورى دارى؟ خداى عزوجل فرمود: تا مرا عبادت کنند و چیزى را شریک من نسازد و بپیغمبرانم ایمان آورند و از آنها پیروى کنند.
آدم (ع) عرض کرد: پروردگارا! چرا بعضى از اینها را بزرگتر از بعضى دیگر مىبینم؟ و چرا برخى نور زیادى دارند و برخى نور کم، و برخى به نورند؟ خداى عزوجل فرمود: ایشان را اینگونه آفریدم تا در تمام حالات امتحانشان کنم.
آدم (ع) عرض کرد: پروردگارا! بمن اجازه میدهى سخن گویم؟
خداى عزوجل فرمود: سخن گوى که روح تو از روح من است (یعنى از روحى است که من آفریدهام و بخود نسبت دادهام) طبیعتت بر خلاف هستى من است (یعنى خلقت جسمانى و بدنیت با عوارض و طبایعش بر خلاف عالم مجرداتست).
آدم عرض کرد: ایکاش همه آنها را یکسان و یک اندازه میآفریدى که داراى یک طبیعت و یک خلقت میبودند، و رنگها و عمرهایشان یکنواخت میبود، و از لحاظ ارزاق برابر میبودند، تا برخى بر برخى دیگر ستم نمیکردند و هیچگونه حسد و کینه و اختلاف در میانشان پیدا نمیشد.
خداى عزوجل فرمود: اى آدم بوسیله روح من سخن گفتى و بسستى طبیعت خود را بزحمت انداختى نسبت بچیزیکه در آن عالم ندارى (یعنى اصل نیروى نطق و بیانت بوسیله روحیست که من بتو دادم و آن خیر است و اصلاح، ولى مضمون سخنت که عقیده بتساوى ذریه و نسلت میباشد، مقتضاى اوهام و خیالاتىست که از قواى جسمانیت سرچشمه میگیرد، از اینرو بر خلاف حکمت و صلاحست) من خالق دانا هستم، از روى دانائیم خلقت آنها را مخالف یکدیگر ساختم، و فرمانم در میان آنها بسبب مشیتم جارى شود، و بسوى تدبیر و تقدیر من میگرایند، خلقت من دگرگونى نپذیرد، همانا من جن و انس را آفریدم تا عبادتم کنند و بهشت را آفریدم براى کسیکه اطاعت و عبادتم کند، و از پیغمبرانم پیروى نماید و باک ندارم، و دوزخ را آفریدم براى کسیکه بمن کافر شود و نافرمانیم کند و از پیغمبرانم متابعت نکند و باک ندارم، و ترا و ذریهات را آفریدم. بدون اینکه احتیاجى بشما داشته باشم، بلکه ترا و آنها را آفریدم تا آزمایشتان کنم که کدامین شما در زندگى و پیش از مردنتان نیکو کردارتر هستند.
از اینجهت دنیا و آخرت و زندگى و مرگ و اطاعت و معصیت و بهشت و دوزخ را آفریدم و در تقدیر و تدبیر خود اینگونه اراده کردم، بعلم نافذیکه نسبت بآنها دارم میان صورتها و پیکرها و رنگها و عمرها و روزیها و اطاعت و معصیتشان تفاوت و اختلاف انداختم، آنها را بشقى و سعید، بینا و کور، کوتاه و بلند، با جمال و پست، دانا و نادان، توانگر و مستمند، فرمانبر و نافرمان، سالم و بیمار، زمین گیر و بىآفت تقسیم نمودم تا (هر کس را بقدر استعدادش تکلیف کنم و بقدر اطاعتش پاداش دهم و دستهئى مشاغل سخت و مشکل را عهده دار شوند و نوع انسان باقى ماند و تا) سالم بنا تندرست بنگرد و مرا بسبب عافیتش شکر گزارد و نا تندرست بسالم بنگرد و دعا کند و از من بخواهد تا او را عافیت بخشم، و بر بلاء من صبر کند تا از عطاء جزیل خود باو ثواب دهم، و توانگر بفقیر بنگرد و سپاس و شکر من بجا آورد، و فقیر بتوانگر بنگرد و دعا کند و از من بخواهد، و مؤمن بکافر بنگرد و براى آنکه هدایتش کردهام سپاسگزارى من کند.
از اینجهت آها را آفریدم تا در خوشى و ناخوشى و عافیت و گرفتارى و عطاء و منعم آنها را آزمایش کنم، منم خداوند مالک توانا. من حق دارم همه آنچه را مقدر کردهام، طبق تدبیر مجرى سازم، و حق دارم آنچه را خواهم بنحویکه خواهم، تغییر دهم و بعضى از آنچه را مؤخر داشتهام مقدم دارم و برخى را که مقدم داشته مؤخر کنم. منم خدائیکه هر چه اراده کنم انجام دهم و از آنچه کنم بازخواست نشوم، و من مخلوقم را از آنچه کنند باز خواست نمایم (زیرا خداى سبحانه و تعالى از لحاظ ذات و صفات کامل و نسبت بهرچه خواهد و کند عادل و عالمست و مصالح نهانى و دقیقى را که عقول مخلوقش بآن نرسد، میداند و ملاحظه میکند، از اینرو بازخواست و حساب کشیدن از او معنى ندارد، ولى مخلوق هر که باشد، در کردار و رفتارش خوب و بد و زشت و زیبا یافت میشود پس باید مورد بازخواست و حساب کشى قرار گیرد).
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِيِّ وَ عُقْبَةَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ فَخَلَقَ مَنْ أَحَبَّ مِمَّا أَحَبَّ وَ كَانَ مَا أَحَبَّ أَنْ خَلَقَهُ مِنْ طِینَةِ الْجَنَّةِ وَ خَلَقَ مَنْ أَبْغَضَ مِمَّا أَبْغَضَ وَ كَانَ مَا أَبْغَضَ أَنْ خَلَقَهُ مِنْ طِینَةِ النَّارِ ثُمَّ بَعَثَهُمْ فِى الظِّلَالِ فَقُلْتُ وَ أَيُّ شَيْءٍ الظِّلَالُ فَقَالَ أَ لَمْ تَرَ إِلَى ظِلِّكَ فِی الشَّمْسِ شَيْئاً وَ لَيْسَ بِشَيْءٍ ثُمَّ بَعَثَ مِنْهُمُ النَّبِيِّینَ فَدَعَوْهُمْ إِلَى الْإِقْرَارِ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ثُمَّ دَعَوْهُمْ إِلَى الْإِقْرَارِ بِالنَّبِيِّینَ فَأَقَرَّ بَعْضُهُمْ وَ أَنْكَرَ بَعْضٌ ثُمَّ دَعَوْهُمْ إِلَى وَلَايَتِنَا فَأَقَرَّ بِهَا وَ اللَّهِ مَنْ أَحَبَّ وَ أَنْكَرَهَا مَنْ أَبْغَضَ وَ هُوَ قَوْلُهُ فَما کانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع كَانَ التَّكْذِیبُ ثَمَّ
اصول کافى جلد3 صفحه: 16 روایة:3
ترجمه :
امام محمد باقر (ع) فرمود: همانا خداى عزوجل مخلوق را آفرید و هر که را دوست داشت، از آنچه دوست داشت آفرید، و آنچه را دوست داشت این بود که: از طینت بهشتى آفرید و هر که را دشمن داشت از آنچه نزدش مبغوض بود آفرید، و آنچه نزدش مبغوض بود، این بود که خلقتش را از طینت دوزخى ساخت، سپس آنها را در ضلال بر انگیخت.
رواى گوید: عرضکرد ضلال چیست؟ فرمود: مگر سایه خود را در پرتو خورشید نمىبینى که چیزى هست و چیزى نیست (نظر باینکه سیاهى روى زمین است چیزى هست، و نظر باینکه ماده و ذاتیت ندارد چیزى نیست و مقصود عالم أرواح یا عالم مثالست) سپس از میان آنها پیغمبرانرا برانگیخت و ایشان را باقرار بخداى عزوجل دعوت کرد. اینست معنى قول خداى عزوجل :(((اگر از آنها بپرسى چه کسى خلقشان کرده خواهند گفت خدا، 87 سوره 43))) سپس آنها را باقرار پیغمبران دعوت کرد، بعضى اقرار کردند و برخى انکار ورزیدند. آنگاه بولایت ما دعوتشان فرمود، بخدا هر که را که خدا دوست داشت بآن اقرار کرد و هر که را دشمن داشت انکار ورزید. و همین است معنى قول خدایتعالى :(((آنها بآنچه قبلاً تکذیب کرده بودند، ایمان نخواهند آورد، 101 سوره 7 -))) سپس امام باقر (ع) فرمود: تکذیب در آنجا واقع شد (یعنى کسانیکه اکنون تکذیب ولایت میکنند، ابتدا در عالم أرواح و مثال تکذیب کردهاند).
(رسول خدا نخستین کسى بود که پاسخ داد و بربوبیت خداى عزوجل اقرار نمود)