یا ایها النّاس اَنْتُم الفُقَراءُ إلَی اللّه وَاللّه هُوَ الغَنی الحَمید»(۴) ای مردم شما نیازمندان به خدا هستید تنها خداوند است كه بی نیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است.

4- برهان علت و معلول: جهان معلول یعنی پدیدآمده است. و هر معلولی علتی دارد. پس این جهان را علتی است كه هستی آن از خودش میجوشد و عین هستی است.

از جمله به سوره طور، آیات ۳۵ و ۳۶ و ۴۳ می توان اشاره كرد. «اَم خَلَقوا السّمواتِ و الأَرْضَ بَلْ لایوقِنونَ»(۵) آیا آنها آسمانها و زمین را آفریده اند؟ بلكه آنها طالب یقین نیستند.

5_ برهان صدیقین: اساس این دلیل با الهام از قرآن و روایات بر این مبناست كه: به جای مطالعه مخلوقات از مطالعه ذات پاك خدا، پی به وجودش ببریم. از آیات قرآن به: فصلت ۵۳، آل عمران ۱۸، بروج ۲۰، حدید ۳، نور ۳۵. می توان اشاره كرد. یك آیه و ترجمه آن:

شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِكَه وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَكِیمُ»(۶) خداوند (با ایجاد نظام واحد جهان هستی) گواهی می دهد كه معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش (هركدام به گونه ای) گواهی می دهند در حالیكه (خداوند) قیام به عدالت (در عالم هستی) دارد معبودی جز او نیست كه هم توانا و هم حكیم است

6_برهان فطرت: اساس این برهان بر خواسته ها و یافته های غریزی و فطری است. یعنی راهی است میانبر و از درون انسان. فرد به جای «دانستن» «می یابد» و به جای «فكر كردن» «می بیند» و به جای پرداختن به «مقدمات» به «ذی المقدمه» می رسد. از آیات قرآن: روم ۳۰ و ۳۳، عنكبوت ۶۱ و ۶۵، یونس ۲۲ و ۲۳ و ۳۱، زخرف ۹ و ۸۷ ، مؤمنون ۸۴ و ۸۹، اعراف ۱۷۲ را می توان نام برد. به یك آیه همراه ترجمه اشاره ای می شود:

وَ لَئِن سَأَلْتَهُم مَنْ خَلَقَ السَمواتِ وَ الأرضَ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ القَمَرَ لیقولُنَّ اللّهُ فَأنّی یؤْفَكون»(۷) هرگاه از آنها بپرسی چه كسی آسمانها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را مسخر كرده است؟ میگویند «اللّه». پس با این حال چگونه (از عبادت او) منحرف می شوید؟

ب: ادلّه قرآنی بر اثبات توحید و بطلان شرك: ۱. گواهی فطرت: فطرت علاوه بر اثبات خدا، بر یگانگی او نیز رهنمون است، در شرایطی كه تمام درهای عالم اسباب ، به روی ما بسته است ، آهنگ توحید را در ژرفای وجود خود می شنویم كه ما را به سوی مبدأ یگانه ای می خواند.

از جمله آیات قرآن می توان به: عنكبوت ۶۵، روم ۳۳، انعام ۴۰، ۴۱، ۶۳ و ۶۴، نحل ۵۳ و ۵۴ اشاره كرد. «فَإذا رَكَبوا فِی الفَلَك دَعَوُ اللّه مُخلِصینَ لَهُ الدّینَ فَلَمّا نَجّاهُم إِلَی البَرِّ إِذا هُم یشرِكون»(۸) هنگامی كه سوار بر كشتی می شوند خدا را با اخلاص می خوانند (و غیر او را فراموش می كنند. اما هنگامی كه خدا آنها را به خشكی رسانید و نجات داد باز مشرك می شوند

۲_ هماهنگی جهان هستی: از مطالعه جهان هستی در می یابیم كه جهان مجموعه ای است هماهنگ و واحدی به هم پیوسته است. این وحدت و هماهنگی از وحدت و یگانگی خالق خبر می دهد.

از آیات قرآن: ملك ۳ و ۴، انبیاء ۲۱ و ۲۲، مؤمنون ۹۱ را می توان نام برد. به عنوان نمونه آیه ای با ترجمه ذكر می كنیم: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما كانَ مَعَهُ مِنْ إِلهٍ إِذاً لَذَهَبَ كُلُّ إِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یصِفُونَ»(۹)

خدا هرگز فرزندی برای خود انتخاب نكرده، و معبود دیگری با او نیست كه اگر چنین میشد هریك از خدایان مخلوقات خود را تدبیر و اراده میكردند و بعضی بر بعض دیگر توّفق میجستند (و جهان هستی به تباهی كشیده میشد) منزه است خدا از توصیفی كه آنها میكنند.