مادری را دیدم که سال‌ها بود درست به بچه‌اش غذا نمی‌داد و او را بزرگ نمی‌کرد و به خاطر این کارِ خودش هر روز کارش گریه و غصه بود! قضیه را از او جویا شدم؛ گفت حوصله ندارم او را بزرگ کنم… ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ — گفت: این حرف‌ها و این نوشته‌ها و این همه رصدکردن و مو را از ماست بیرون کشیدن نتیجه‌اش یک وسواس ذهنی است و این جور حرف‌ها تنها زندگی را از انسان می‌گیرد و تنها او را به نظارت و مقایسه و تحلیلِ چگونه زندگی‌کردن می‌کشاند و او را از خود زندگی‌کردن و همان حضوری که از آن دم می‌زنی باز می‌دارد. حضور در زندگی یک نحوه رهایی و وارستگی است که با این جور فکرکردن‌ها نمی‌سازد… — گفتم: من از نوشته‌های خودم دفاعی نمی‌کنم، که به یک معنا پر از اِشکال است. اما از مقام تفکر دفاع می‌کنم… مقصود از تفکر، آن نحوه مواجههٔ ذهنی و تحلیلی و انتزاعی با زندگی نیست که تنها وسواس و عدم اطمینان و شکاکیتی را در پی دارد و انسان را از هر اطمینانی جدا می‌کند، بلکه دقیقاً مقصدمان احتراز و پرهیز از این نحوه مواجهه و در عوض مواجههٔ عینی و انضمامی با زندگی است… — گفت: خب مواجههٔ عینی و انضمامی با زندگی دیگر مگر به این همه حرف‌زدن و اسم و کلمه احتیاج دارد؟ چشم باز کن و ببین… اصلاً یک بار بیا بزنیم به دل طبیعت تا احساس کنی زندگی چیست و چشم‌در‌چشم با آن روبه‌رو شوی… — گفتم: این دقیقاً همانجاییست که من خیلی مبهم احساس می‌کنم زبان قرآن و اسلام، و فلسفهٔ هایدگر جلوتر و در افقی بالاتر است از عرفان‌های شرقی که حول «حضور» می‌گردند. من نیز زمانی آثار محمدجعفر مصفا و کریشنامورتی و اکهارت توله و اسپایرا می‌خواندم و در عین اینکه به فوق‌العاده‌بودن و بی‌مایه‌نبودن آن‌ها اعتراف دارم، اما همیشه احساس می‌کردم اینکه آن‌ها نحوه‌ای دعوت برای جدایی از واژگان دارند غلط است و همیشه می‌دیدم نمی‌شود پیوندی و یگانگی‌ای بین آن‌ها و قرآن برقرار کرد حال آنکه حس می‌کنم شاید این امر بین حول‌وحوشِ فلسفهٔ هایدگر با قرآن برقرار شود که هنوز منتظرم. (تعابیرم دقیق نشد و از لغزش مصون نماند) — گفت: جفنگ نگو! بیا سر قضیه‌ای که در برابرمان است و با آن طرفیم حرف بزنیم… مگر همان هایدگرت نمی‌گوید: «هر وقت به راه‌های از پیش رفته پا می‌گذارم، تلنگرِ بالِ اروس مرا به خود می‌آورد»؟ — گفتم: باشد… حق با توست… این بار هم گویی اروس در تو حلول کرد… :) — گفت: پس تو می‌گویی تفکر، ما را به وسواس نسبت به زندگی نخواهد کشاند و عدم اطمینان به ارمغان نخواهد آورد؟ — گفتم: آری، اصلاً تفکر، جداشدن از زندگی و از بیرون نگاه‌کردن به آن نیست… بلکه انضماماً با تجلیات آن مواجه‌شدن است… دیدن آن است نه تحلیل آن… وسواس در حیطهٔ ارادهٔ انسانی پیدا می‌شود؛ جایی که «انسان می‌تواند کاری کند لکن تردید او را در برمی‌گیرد» ولی تفکر خارج از اراده است… تفکر مثل پرنده‌ای بالانشین است که می‌آید و در دامنت می‌نشیند… اگر نخواهد بیاید کاری نمی‌توانی بکنی… پس انسان نمی‌تواند در چیزی که خارج از اراده‌اش است وسواس به خرج دهد… آری در وادی تفکر، یا رؤیت در جریان است یا انتظار، و به من بگو در کدام یک از انتظار و رؤیت، وسواس و عدم اطمینان جاریست؟! — گفت: راست می‌گویی! وسواس و عدم اطمینانی در پی ندارد، اما اصلاً چه نیازی به تفکر هست؟ به گمانم تنها سخت‌ترکردن زندگیست… آیا همین‌طور رهاکردنِ زندگی تا هر طور پیش برود بهتر نیست؟ — گفتم: مشکل اینجاست که «زنده‌بودن فیزیولوژیکی و زیستی» را با «زندگی‌کردن و در زندگی حاضر بودن» اشتباه گرفته‌ای… آری می‌توان فرض کرد زنده باشیم و تفکر نکنیم اما نمی‌شود خیال کرد زندگی می‌کنیم و در زندگی حاضر هستیم اما تفکر نمی‌کنیم… تفکر یعنی رؤیت و رؤیت عین حضور انسان است و با آن گره خورده. اینکه بسیاری از ما می‌گوییم «من زنده هستم اما زندگی نمی‌کنم و گویی حاضر نیستم» یعنی همین… یعنی تفکر و رؤیت با بود ما گره خورده و اگر چیزی نبینیم زنده‌بودن را نمی‌خواهیم و حتی شاید به خودکشی فکر کنیم… پس ما به تفکر نیاز داریم اما نه از جنسِ نیازهای معمولی که می‌شناسیم که نیازِ مصرفی است… جنس نیاز ما به تفکر وجودی است… اما اینکه گفتی زندگی با تفکر سخت‌تر است، آری، سخت‌تر است… اما این سختی نیز سختی‌ای است که با وجود ما گره خورده و فرارکردن آن، فرار از وجودمان است، و فرار از وجودمان، به مراتب سخت‌تر و تلخ‌تر… یعنی سختی‌ و تلخی‌ای با جنسی غلیظ‌تر و مهیب‌تر… گویی تناقضی در وجود ما هست؛ اگر در میانه بایستیم و بار تفکر را به دوش بکشیم، آسانتر است و اگر تفکر را رها کنیم و بنشینیم، سخت‌تر می‌گذرد… چراکه گمشدهٔ انسان رؤیت و حضور است و نه راحتی و آسودگی… انگار کن که مادرِ فرزندگم‌کرده‌ای را؛ سختی‌های جویش فرزندش برایش شیرین است و شیرینی‌های رهاکردن و بی‌خیالِ فرزندش‌شدن عجیب سخت و تلخ… …

… I بخش ۲ از ۲ I — ادامه دادم: آری، تا وقتی تفکر را در افق تحلیل مفاهیم و گزاره‌های ذهنی ببینیم، تفکر امری تلخ و در عین حال بی‌روح و خشک و خسته‌کننده است. اما تفکر در افق رؤیت انضمامی؛ گرچه سختیِ پروا و انتظارکشیدن دارد، نمی‌دانی چه قدر حیات‌بخش است! گاهی که تفکر برایم پیش می‌آید، احساس می‌کنم گویی تریاک کشیده‌ام! یا مخدّری بالاتر! (می‌بخشید که بی‌تجربه‌ام و نمی‌دانم نام مخدّرات امروزی چیست) از بس خوش و گواراست! تا حدی که از بس خوش است و حیات می‌آورد یک لحظه می‌خواهم شک کنم که نکند دارم راه را اشتباه می‌روم و قاعدتاً نباید راه این قدر شیرین شود! چه قدر این موقعیت از پندارِ «وسواسی‌بودن و سخت‌تر و متزلزل‌بودنِ زندگی‌ای که با تفکر عجین است» دور است! اینجا می‌شود «و ما رأیت الّا جمیلاً» را بهتر فهمید؛ کربلا در ظاهر جز سختی و تلخی نبود، اما همه‌اش حضور انسان بود؛ و از همین رو شیرین و زیبا… شبِ ۶/۶/۱۴۰۲ (گفت‌وگوی نوشته‌شده، یک گفت‌وگوی درونی است) @mosavadeh

🎧 «واژه‌ها در نسبت با اربعین» ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ #پادکست 🎙️ استاد طاهرزاده ⌛ ۸ دقیقه 🗓 ۵ شهریور ۱۴۰۲ 📍 برگرفته از جلسهٔ نخستِ «باز، اربعین» باز، اربعین… | @baaz_arbaeen

🎧 «سکرات ایمان در این زمان» ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ #پادکست 🎙️ استاد طاهرزاده ⌛ ۴ دقیقه 🗓 ۷ شهریور ۱۴۰۲ 📍 برگرفته از جلسهٔ سومِ «باز، اربعین» باز، اربعین… | @baaz_arbaeen

📜 مدام از این سوی ماز می‌دوید به آن سوی ماز تا مگر راه خروجی بیابد! هر قدر به او می‌گفتم: «این ماز دربسته است! راه گم نشده، تویی که گم شده‌ای!» گوش نمی‌داد و سریع‌تر می‌دوید و بیشتر خسته می‌شد… ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ به رفیقی به‌شوخی می‌گویم: قبل‌تر باید کلّی تأکید می‌کردند تا یک مقدار فکر کنیم، حالا دیگر آن قدر فکر را کار می‌بینیم که باید کلّی تأکید کنند تا یک مقداری کار کنیم! قبلاً مدام اصرار می‌کردم که «بابا! خب عمل هم نیاز است! فقط که با فکر حل نمی‌شود!» به خاطر می‌آورم که از اینکه حاضر نیستم و خودم نیستم خیلی شاکی بودم و به قول خودم می‌خواستم بروم فکّ دو نفر را پایین بیاورم، نه از سرِ عصبانیت، بلکه صرفاً برای اینکه کاری کرده باشم نه به خاطر درست‌بودنش بلکه چون من آن را «خواسته‌ام»… و امید داشتم شاید با چنین کاری قدری حضور پیدا کنم… و رفیقی هم مدام می‌گفت: «باشد عمل نیاز است؛ درست! اما چه چیزی عمل است؟ عمل با کار صرف فرق دارد…» می‌دانید، چیزی در درون ما به فریاد آمده و می‌خواهیم مثل آتشفشان فوران کنیم، از سرِ اینکه دیگر هر کاری می‌کنیم احساس می‌کنیم حضور نداریم، انگار کن که آن کار را ما نخواسته‌ایم و شخصی بیگانه دارد کارها را درون ما انتخاب می‌کند -نامش را بگذار مشهورات یا هرچه- و ما چونان یک برده شده‌ایم… عجیبی‌اش همینجاست که زندگی خودمان است و همه‌اش تحت اختیار خودمان، اما احساس می‌کنیم دیگر افسار زندگی دست ما نیست بلکه دقیقاً ما شده‌ایم آن اسب دونده که چیزی دیگر می‌گوید که کجا برود و کجا نرود… در این موقعیت تو هر کاری کنی جز بیگاری و سگ‌دوزدن نیست و هر عملی انجام دهی احساس حضور نخواهی کرد. اما می‌دانید؛ مشکل اینجاست که راه خروج را نمی‌دانیم کدام سوست؛ یا بهتر بگویم: جنسِ راه خروج‌هایی که می‌شناسیم همه بسته‌اند. هر راه‌حلی را امتحان می‌کنیم و هر راه خروجی را می‌آزماییم، تا مگر یکی از آن‌ها درست در بیاید و دقیقاً به همین امید و سودا ممکن است تا آخر عمرمان دست از مدام امتحان‌کردن راه‌هایی که به ذهنمان می‌رسد یا به ذهنمان می‌رسانند بر نداریم و چه بسا این پافشاریمان را بر استواری و ارادهٔ محکممان حمل کنیم نه بی‌عقلی و بی‌خردی! آری، از قضا مازِ این زندگی بی‌نهایت راه دارد و هیچگاه راه حل‌هایش تمام نخواهد شد، و به همین خاطر کسی که نفهمد مشکل از جای دیگریست و راه خروج از این ماز کمی ناپیداست و به تعبیر من رو به بالا، تا آخر عمرش در این مازِ زندگی، باقی می‌ماند و همانجا می‌میرد. می‌دانید، ما وقتی می‌بینیم هر راهی که در این ماز می‌رویم به درِ بسته می‌خوریم، یعنی وقتی می‌بینیم هر کاری در این زندگی می‌کنیم باز احساس سعادتمندنبودن و حاضرنبودن می‌کنیم، ممکن است بزنیم در جاده‌خاکی و از قواعد و اصولی که در آن‌ها بوده‌ایم تخطّی کنیم، تا بلکه حضوری پیدا کنیم. می‌دانید فکر می‌کنیم اگر از رویه و روند و روتینی که داریم خارج شویم، به گمشده‌مان می‌رسیم… اما سؤالی دارم؛ به کجا می‌خواهی بروی؟ حتماً می‌گویی: یک جا که دلم خواست و عشقم کشید… می‌گویم: این دل‌خواستنت را خودت خواسته‌ای و آن را با وجودت عجین می‌بینی و در آن حاضری، یا آن هم تلقینی از مشهورات بوده و تنها برایت فانتزی شده…؟ . . . می‌بینی…؟ که خروج از این ماز، با اینکه بدوی به سمت و سویی از ماز که تا به حال نرفته‌ای و احتمالاً خیال می‌کنی آنجا زیاد خوش می‌گذرد نمی‌شود؟ می‌دانید؛ من مدت‌ها فکر می‌کردم یا ایده‌اش به ذهنم می‌رسید که اگر انسان در یک محیط باشد، وجودش در آنجا غرق می‌شود و تابع مشهوراتش می‌شود اما اگر در چند محیط و فضای متفاوت باشد، در این میان مجبور خواهد شد اراده و انتخاب خودش را به میان آورد و شروع کند در برابر مشهورات جنگیدن… و آنگاه خودش خواهد شد و حضور پیدا خواهد کرد… (چه قدر سخت است روی زشت این پندارها را فاش‌کردن و به قولی چه قدر جانفرساست کلمه‌کلمه‌اش را بیرون‌کشیدن و نوشتن…) می‌دانید؛ تا اینکه برخی دوستانم را دیدم که به این راه رفتند و البته اراده‌ها و سبک زندگیشان نیز تغییر کرد. شاید خودشان یا کسی دیگر اگر ببیند می‌گوید خب این بنده خدا هم بالأخره خودش را و راه خودش را پیدا کرد… اما من که از نزدیک دقت کرده‌ام بندهایش را و حاضرنبودنش را دیده‌ام! دیده‌ام که ماز همان ماز است و گمگشتگی همان گمگشتگی، تنها رنگ و لعاب راه‌های مازش فرق می‌کند و آمده یک محلهٔ دیگر… اصلاً خود همین که می‌گوید: «من بردهٔ جایی نمی‌مانم و آزادم و فضاها و کارهای مختلف را تجربه می‌کنم و خودم را در یک فضا زندانی نمی‌کنم» هم تبعیتی بوده از یک مشهور و فانتزی و نه از سرِ یک رؤیت و خواستنی از روی مشاهده و ارادهٔ قلبی… وای خدای من! وای خدای من! چه قدر لطیف است این تفکر! جان آدم بالا می‌آید تا لابه‌لای هزار جمله اندکی روی زیبایش را عیان کند… …

… I بخش ۲ از ۲ I آری، ما می‌خواهیم حاضر باشیم و احساس حضور و زندگی‌کردن کنیم، اما گاهی فکر می‌کنیم با اینکه کارهایی را خارج از حیطهٔ درستی‌ها و اصول و قواعد کنیم، یعنی عرض اندامی کرده‌ایم و حضوری را یافته‌ایم… یا گاهی فکر می‌کنیم اگر کاری متفاوت و تک و یکتا یا بسیار عظیم و عجیب و غریب انجام دهیم به صورتی که با دیگران متمایز شویم، وجودی پیدا کرده‌ایم و حاضر شده‌ایم… یا اگر مدام به این سو و آن سو برویم و به فضاهای مختلف سرک بکشیم بالأخره اراده‌مان شکوفا خواهد شد و کاری را از سرِ اراده و خواست خودمان انجام خواهیم داد و در تصمیماتمان حضور خواهیم داشت… اما غافلیم از اینکه آن چیزی که کم است یک سری کار با یک سری مشخصات نیست که اگر انجامشان دهیم احساس حضور خواهیم کرد، یعنی کاری گم نشده بلکه این خود ماییم که گم شده‌ایم و خود ما گویی تنها با تفکر و رؤیت پیدا می‌شویم… تا وقتی رؤیتی برای ما پیش نیاید، هر کاری کنیم، از سرِ حضورمان نخواهد بود و دنباله‌اش را که بگیری به مشهوری و تحمیلی و چیزی بیگانه از وجودمان می‌رسی… صبحِ ۸/۶/۱۴۰۲ @mosavadeh