🧐تفاوت موضوع مالکیت داده و اطلاعات با مالکیت معنوی چیست؟ یکی از عناوین پر چالش در زمان کنونی، عنوان مالکیت معنوی است که با تعابیری چون مالکیت فکری، صنعتی یا هنری نیز از آن یاد می‌شود. ممکن است توهم شود که تفاوتی میان مالکیت داده‌ و اطلاعات و مالکیت معنوی وجود ندارد؛ برای توضیح باید اصطلاح مالکیت معنوی بررسی و سپس با مالکیت داده و اطلاعات مقایسه شود. مالکیت معنوی اصطلاحی است که امروزه در مسائل حقوقی جایگاه ویژه‌ای دارد و هر کشوری به ناچار برای حمایت از صاحبان آثار، قوانینی را در ارتباط با مالکیت معنوی وضع کرده و بدین جهت در فقه معاصر نیز این عنوان مطرح شده ‌است. از نظر لغوی این واژه معادل intellectual property است، intellectual در فرهنگ انگلیسی صفت است و به معنای خردمندانه و آنچه به توانایی تفکر، به ویژه‌های ایده‌های پیچیده مربوط می‌شود به کار برده شده است. property نیز اسم و به معنای شی یا اشیائی است که به کسی تعلق دارد. موضوع مالکیت معنوی پس از انقلاب صنعتی بیشتر و جدّی‌تر مطرح شد و دربارۀ طرح‌های صنعتی، ادبی و هنری به کار می‌رود. با گذشت زمان، در معاهده‌های جدید مصادیق دیگری نیز به آن اضافی شدند که حمایت از بخش زیادی از داده‌ها را شامل می‌شود؛ از این رو برخی محققان نیز مالکیت معنوی را محدود به طرح‌های صنعتی و هنری ندانسته‌اند[۱]. از نظر فقهی نیز گر چه  بیشتر فقهاء  آن را ناظر به طرح‌های صنعتی و آثار ادبی مطرح کرده‌اند؛ امّا ظاهر تعابیر برخی آن است که مسئله را شامل هر تولیدی دانسته‌اند[۲]و آن‌ها که فقط درباره موارد خاص فتوا داده‌اند نیز جهتش آن بوده که مسئله جزو مسائل مستحدثه است و آن‌ها طبق موضوع روز حکم مسئله را بیان کرده‌اند؛ حتی برخی از ادله فقهاء برای اثبات یا نفی مالکیت معنوی، هر شی نامحسوس که فرد یا افرادی دارای آن شوند را شامل می‌شود، اگر چه حاصل تلاش فکری هم نباشد. در مقابل برخی تعیین چنین گستره‌ای برای مالکیت فکری را به جهت تفاوت مبانی حقوقی نمی‌پسندند[۳]؛ بلکه تصریح دارند که فقهاء برداشت متفاوتی از مالکیت فکری داشته‌اند و پیش فرض مالکیت فکری در زادگاه خود یعنی غرب، آن است که دانش قابل ملکیت نیست؛ از همین رو نظام‌های حقوقی غرب به تعیین حقوق اشخاص مختلف در این زمینه پرداخته‌اند و نه تعیین مالک[۴]. لازم به ذکر است هنوز قوانین مالکیت فکری در جهان[۵] و ایران[۶] شامل تمام داده‌ها نیست. علاوه بر آن که داده‌ها حاصل تلاش فکری نیستند و نمی‌توان همه ادله اثبات مالکیت معنوی را شامل آن دانست. به هر تقدیر، بسته به تعریف مالکیت معنوی، موضوع مالکیت داده و اطلاعات یا بحثی کاملا مستقل از مالکیت معنوی است یا اینکه تنها در مواردی با آن مشترک است؛ در نتیجه اگر چه این دو مسئله در مواردی به یکدیگر مربوط هستند؛ اما نباید آن‌ها را منطبق با هم قلمداد نمود. 📚 منابع: [۱] حلیمی، عمران،  مبانی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی از نگاه مذاهب، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره 16، ص 63 [۲] مدرسی طباطبایی، فقه و حقوق اعتبارات مالی، ص9 [۳] حکمت نیا، مبانی مالکیت فکری، 32 [۴]  حکمت نیا، پرسش شفاهی از ایشان، تیر ماه 1402 [۵] انصاری، حقوق داده‌ها و هوش مصنوعی، ص 210 [۶] زند، حمایت از داده‌ها در حقوق موضوعه ایران، ص 91؛ انصاری، مطالعه تطبیقی حمایت از داده‌های شخصی در اروپا،آمریکا، چین و ایران، ص ۲۵۴) 📎لینک اطلاع از نشست "مالکیت داده از منظر فقه امامیه" https://eitaa.com/mstdnjthd/309 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

🤔درباره مالکیت داده و اطلاعات چه تحقیقاتی شده است؟ به جهت کاربرد روزانه داده‌ها و اطلاعات و نقش پر رنگ آن‌ها در زندگی بشری، کشورهای مختلف جهان به این فکر افتادند که ضوابطی برای تعیین میزان حقوق هر فرد نسبت به آن‌ها مشخص کنند. آقای

دکتر

باقر انصاری با همکاری گروهی از محققین، تلاش‌های ارزشمندی در جهت ارائه گزاره‌های حقوقی این موضوع در سطح بین الملل و ایران داشته‌اند و سه کتاب «حقوق داده‌ها و هوش مصنوعی»، «حمایت از داده‌ها در حقوق موضوعه ایران» و «مطالعه حمایت از داده‌های شخصی در اروپا، آمریکا، چین و ایران» را به رشته تحریر در آورده‌اند. همچنین آقای دکتر باقر شاملو با تلاش برای تدوین کتاب «دانشنامه رفتار سایبری»، گزارش قابل توجهی از برخی جوانب حقوقی مسئله داده‌ها در خصوص فضای مجازی در ایران ارائه دادند. آقای دکتر پروین با همکاری خانم دکتر شیما عطار، در مقاله «حقوق اتحادیه اروپا و چالش شناسایی حق مالکیت بر داده در عصر اقتصاد دیجیتال»[1]، به نیاز سنجی وضع قوانین مشخص در این زمینه پرداخته و فقدان آن در قوانین اروپا را به عنوان یک معضل تشخیص داده است. با این همه، تعیین ضوابط فقهی مسئله که زیر بنای حقوق اسلامی است، احتیاج به پژوهش‌های مستقل دارد. با وجود اهمیت مسئله و با عنایت به نوظهور بودن آن، پژوهش در جنبه فقهی تعیین مالک داده‌ها و اطلاعات پیشینه طولانی ندارد. در سال 1397 آقای دکتر سید علیرضا فروغی  با همکاری خانم دکتر سیما حسین زاده، مقاله «بررسی فقهی و حقوقی مالیت و مالکیت داده‌های دیجیتال در فضای سایبری»[2] را منتشر نمودند. این مقاله گر چه اختصاص به داده‌های فضای مجازی دارد؛ اما مبانی فقهی اشاره شده در آن شامل سایر داده‌ها هم هست و صرفا از جهت موضوع شناسی با بررسی مالکیت بر سایر داده‌ها تفاوت می‌کند. نگارنده در این مقاله با دسته بندی داده‌ها در فضای مجازی، آن دسته‌ای را که حاصل کار مولد و حیازت هستند را ملک حیازت کننده دانسته است[3]؛ با این حال به نظر می‌رسد جنبه حقوقی بحث در نظر ایشان پررنگ‌تر بوده و از این جهت به توضیح دقیق قاعده حیازت و مبانی آن و همچنین سایر عناوین  فقهی مرتبط اشاره نشده است. در سال 1399 حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسن حسنی، با انتشار کتابچه‌ای به عنوان «مالکیت در فضای مجازی از منظر فقهی»، نظریه مالکیت تو در تو را درباره مالکیت داده‌ها و اطلاعات مطرح نمودند؛ ایشان معتقدند افراد مختلفی می‌توانند با حیثیت‌های مختلف مالک داده‌ها باشند و مثال می‌زنند که اگر علی پارچه‌ای داشته باشد و موج‌های موجود در این پارچه رابه تملیک حسن در بیاورد و حسن نیز به حسین اجازه دهد تا با این امواج نقاشی بکشد، همه مستقلا مالک محصول نهایی هستند. در فضای مجازی نیز ایشان داده‌ها را به همین شیوه تحلیل کرده و افراد مختلف را از جهاتی مالک محصول نهایی می‌دانند[4]. این پژوهش رویکرد فقهی دارد و از این جهت ارتباط خوبی با مسئله دارد؛ اما به نظر می‌رسد برای تعیین مالک از نظر فقهی، قابلیتی که در داده‌ها تصویر شده لااقل شامل هر داده‌ای نیست و باید وجه مالک شدن، با عنایت به اسباب شرعی ملکیت تبیین شود. 📚 منابع: [1] پروین، مجله حقوق بین المللی، شماره 65، ص 302-281 [2]  فروغی، بررسی فقهی و حقوقی مالیت و مالکیت داده‌های دیجیتال در فضای سایبری ، دوفصلنامه فقه و حقوق خصوصی، شماره 3، ص 53-35 [3] همان، ص 52 [4] حسنی، مالکیت در فضای مجازی از منظر فقهی، ص 43-38 📎لینک اطلاع از نشست "مالکیت داده از منظر فقه امامیه" https://eitaa.com/mstdnjthd/309 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

🤔داده و اطلاعات چه فرقی با هم دارند؟ «داده‌ها»[1] و «اطلاعات»[2] از نظر لغوی مترادف یکدیگر شناخته شده‌اند و به معنای واقعیت‌های درباره اشخاض، موقعیت‌ها و .... هستند. اما از نظر اصطلاحی «داده‌ها» را می‌توان به نمادهایی که ویژگی‌های اشیاء و رویدادها را نشان می‌دهند تعریف کرد. آن‌ها صرفا واقعیت‌ها و پدیده‌های طبیعی را در قالب اعداد، عکس‌ها و تصاویر  منعکس می‌کنند. از این جا تفاوت «داده» با اطلاعات روشن می‌شود؛ «اطلاعات» از «داده‌ها» ساخته می‌شوند و می‌توان آن را داده‌هایی با معنای افزوده تعریف کرد. به بیانی روشن، پردازش داده‌ها که سبب افزایش سودمندی آن‌ها می‌شود، اطلاعات را می‌سازد[3]. داده‌ها در حقوق امروز تقسیم بندی‌هایی شده و برای هر کدام صاحبان حقی اعتبار شده است[4]. 📚 منابع: [1] data [2] information [3] انصاری، حقوق داده‌ها و هوش مصنوعی، ص68 [4]  انصاری، حقوق داده‌ها و هوش مصنوعی، ص 74، 93، 119، 123، 127، 134، 146 📎لینک اطلاع از نشست "مالکیت داده از منظر فقه امامیه" https://eitaa.com/mstdnjthd/309 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

#گزارش_تصویری نشست مالکیت داده از منظر فقه امامیه ارائه کنندگان: حجج اسلام #جهانشاهی و #بابازاده ناقدین: حجج اسلام #تاکی و #سلیمان دبیر علمی:حجت الاسلام و المسلمین #عدالت_خو 📎لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

🎙#صوت_نشست مالکیت داده از منظر فقه امامیه ارائه کنندگان: حجج اسلام #جهانشاهی و #بابازاده ناقدین: حجج اسلام #تاکی و #سلیمان دبیر علمی:حجت الاسلام و المسلمین #عدالت_خو 📎لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید