۱۸۰ -... يُلْحِدُونَ في أَسْمَائِهِ... منظور از الحاد در اسماء خدا آن است که مفاهیم آن را تحریف کنیم او را به اوصافی توصیف کنیم که در شأن خدایی او نیست؛ مانند مسیحیان که به سه گانگی خدا یا صاحب فرزند بودن خدا قائل شدند یا مانند بت پرستان که صفات خدا را به بت منسوب کردند و آنها را در ربوبیت عالم دخیل دانستند. اگر ما نامهای نیکوی خدا را کمال و تعالی میدانیم باید آن نام ها را تا آن جا که مقدور است در خود پدید آوریم تا خلق و خوی خدایی پیدا نکنیم در حریم خداوند که بهشت یکی از آن حریم ها است - قرار نخواهیم گرفت.

۱۸۲ - وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بَايَاتِنا ... مجازات استدراج عبارت است از چیزی که به تدریج از انسان بگیرند و کسی را مرحله به مرحله گرفتار سازند. آنها که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از راهی که متوجه نشوند در دام می اندازیم و زندگی اش را بر می چینیم به آنها مهلت می دهیم تا بیدار شوند و اگر نشدند گرفتارشان می سازیم و املی لهم ) بنابراین نقشه و طرح و کید من قوی و حساب شده است و کسی را امکان فرار از آن نیست مکر و کید وقتی به خدا منسوب شد. به مفهوم تدبیر و ابطال مکرهاست. لذا روی کرد دنیا گاهی از مکر الهی و استدراج نشأت میگیرد و انسان باید هوشیار باشد که از رویکرد دنیا ، سوء استفاده نکند. حدیث امام صادق (ع) در ذیل همین آیه فرمود: موقعی که خدا خیر بنده ای را بخواهد وقتی مرتکب گناهی میشود او را گوشمالی میدهد تا به یاد تو به بیفتد و چون شر بنده ای را به خاطر اعمال بدش بخواهد، چون گناه میکند نعمتی به او میبخشد ولی او استغفار را فراموش میکند و به گناه ادامه میدهد.

١٨٤ - أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةِ . شأن نزول پیامبر شبی بر کوه صفا برآمد و مردم را به توحید و یکتاپرستی دعوت نمود. او تمامی طوایف قریش را فراخواند و آنها را از مجازات الهی برحذر داشت مخالفان او گفتند: رفیق ما را جن زده است. این آیه نازل شد. آنان او را به خوبی می شناختند و او را محمد امین می نامیدند. لذا از او به صاحب و همنشین تعبیر آوردند؛ بنابراین آنها باید در قضاوت خود شک میکردند و احتمال میدادند تهدید او شاید درست باشد آن چنان که در دنبال آن می فرماید او فقط بیم دهنده آشکاری است: إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ)

۱٨٥ - أَوَلَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّموات ... ملكوت در اصل، جنبة معلولیت و وابستگی ربطی موجود به خداوند است. شما به موجوداتی که در ذهن خود آفریده اید به طور مستقل نگاه نمیکنید بلکه با این نظر نگاه میکنید که وجود همه آنها به نفس شما تکیه دارد که اگر نازی کنید در هم فروریزند قالبها یک عارف و موحد به عالم این گونه نظر می افکند، اگر کسی صرفاً به خورشید و ستارگان و زمین نگاه کند و تنها خود آنها را ببیند او نگاه استقلالی کرده و تنها معلول را دیده است و اینگونه نگاه توحیدی نیست. اصالت هر چیزی به آنچه در پشت صحنه آن است ارتباط دارد که همان ربط وجودی آن به خداوند است و این عبارت است از ملکوت هر شی

- من ١٨٦ يُضْلِل الله فلا هادي له ... اگر کسی به خدا و پیامبر پشت کند با دست خود گمراهی و شقاوت را خریدار شده و خدا آنها را رها می سازد تا هرچه طغیان میکنند بکنند و به بن بست برسند. چون انسان وقتی از فرصت و آزادی خود سوء استفاده کرده جرم و طغیان خود را افزایش داد صاحب جرم و گناه سنگین و نابخشودنی میشود و راه توبه را بر خود میبندد و گمراه کردن خدا به همین معنای رها کردن است. در هدایت انسان تبشیر و تنذیر هر دو نقش دارد. در قرآن غالباً هر جا سخن از تبشیر است با انذار همراه شده است ولی در مواردی انذار تنها ذکر شده ولی یک قاعده عقلی وجود دارد که همه عقلا آن را پذیرفته اند دفع ضرر محتمل یک حکم عقلی است و اثر آن در برابر جلب منفعت بیشتر است ولی از آنجا که هشدار به قیامت خبر از ضرر و زیان قطعی است به همین جهت در قرآن به جنبه انذار پیامبر بیشتر از جنبه تبشیر توجه شده است.

۱۸۷ - يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَيهَا .... شأن نزول: قریش به چند نفر مأموریت دادند به نجران، مرکز علمی مسیحیان سفر کنند و از اهل کتاب که آنجا ساکن بودند مسائل پیچیده ای را سؤال کنند و در برابر پیامبر مطرح کنند و او را از پاسخ عاجز گردانند. از جمله سؤالات این بود که موعد برپایی قیامت چه زمانی است. لذا آیه فوق نازل شد؛ آنگاه اضافه میکند که موضوع وقوع قیامت چیز ساده ای نیست ساعت قیامت در آسمانها و زمین سنگینی میکند؛ زیرا در آستانه قیامت آسمانها و زمین در هم می ریزد. در واقع صدمه اصلی را از وقوع ساعت آسمانها و زمین خواهند دید و سنگینی آن روی دوش آنها است.