🍄 👂🏻قارچ "گوش ژله ای" یا "گوش چوب" با نام علمی Auricularia auricula-judae یکی از انواع قارچ های خوراکی است که به صورت خودرو رشد می کند و به دلیل شباهتش به شکل گوش به راحتی قابل تشخیص است.
✅ این قارچ، بومی شمال آمریکا، اروپا و استرالیاست و بر روی چوب درختان به خصوص درختان بزرگ می روید. حدود 3 تا 8سانتیمتر پهنا دارد اما می تواند به بیش از 12سانتیمتر نیز برسد.
✅ در گذشته قارچ گوش ژله ای در بین افراد بومی به عنوان دارو کاربرد داشته است. هر 100 گرم از اندام خوراکی این قارچ حاوی 248 کیلوکالری انرژی و همچنین مقداری چربی، پروتئین، کلسیم، آهن و فسفر می باشد.
💠 کانی کوارتز با فرمول شیمیایی SiO2 به رنگ های مختلف همچون بی رنگ، بنفش، صورتی، زرد، دودی و ... در بسیاری از نقاط کره زمین یافت می شود. دلیل رنگ های مختلف، وجود ناخالصی های موجود در محیط تشکیل کوارتز است.
💠 دُر کوهی یا سنگ کریستال (rock crystal) نوع شفاف و بی رنگ کوارتز است. در واقع زمانی که ناخالصی وجود نداشته باشد و جایگزینی عناصر شیمیایی که باعث تغییر رنگ در کوارتز می شود، صورت نپذیرد کوارتز شفاف و بی رنگ یا همان دُر کوهی تشکیل می شود. از این کانی به عنوان گوهرسنگ استفاده می شود و طرفداران زیادی دارد.
🔴 اما باید توجه داشت که بلورهای مصنوعی کوارتز شفاف به صورت صنعتی نیز تولید می شود و غالبا ساختار بلوری آنها از نظر ظاهری بدون نقص بوده و درون آنها بسیار شفاف می باشد. بنابراین هنگام خرید باید دقت کنید که در بازار شیشه یا کوارتز سنتتیک (ساخته شده در آزمایشگاه) را به عنوان دُر نجف یا سنگ کریستال به شما نفروشند.
🏝 این تصویر مربوط به یکی از سواحل جزایر قناری است که به سواحل شنی سفید معروف است.
🍿 چون دانه های شن و ماسۀ این ساحل شبیه به پاپ کورن هستند آن را «ساحل پاپ کورن» می نامند. این قطعات مربوط به تجمعات ساختارهای آهکی جلبکهای قرمز هستند که طی سال ها کربنات کلسیم در سلول های آنها انباشته می شود و چون به سنگ ها و کف اقیانوس نمی چسبند با جریان آب در کف دریا حرکت کرده و کروی شکل می شوند. زمانی که این گیاهان می میرند، فقط اسکلت آهکی سفید آنها باقی می ماند که توسط امواج به ساحل آورده شده و ساحل پاپ کورنی را تشکیل می دهند.
👽 دریاچه ناترون یکی از مرموز‌ترین دریاچه های آفریقاست که به دریاچه نفرین شده شهرت دارد. دمای این دریاچه بالا و به شدت قلیایی است. یک عکاس حیات وحش آفریقا در یکی از سفرهای خود به دریاچه ناترون، بر حسب اتفاق اجساد پرندگان سنگ شده بسیار زیادی را مشاهده کرد که بر روی آب شناور بودند و با جریان آب، به ساحل دریاچه آمده بودند!! او خلاقانه این اجساد را بر روی شاخه های درخت گذاشت و عکس ها را به گونه ای گرفت که گویی زنده اند.
✅ نظریات گوناگونی در ارتباط مرگ جمعی این پرندگان وجود دارد. اما آنچه واضح می باشد این است که اجساد این پرندگان به دلیل غلظت بالای نمک دریاچه (کربنات و بیکربنات)، نمک‌سود شده و مانند یک مومیایی حفظ شده‌اند؛ مصریان در گذشته از این ماده جهت مومیایی فراعنه استفاده می نمودند.
🌡 دمای این دریاچه در فصول گرم و خشک تا بیش از چهل درجه سانتیگراد نیز افزایش می یابد. زمانی که سطح تبخیر دریاچه افزایش می یابد و غلظت نمک بالا می رود، میکروارگانیسم های نمک دوست از جمله برخی از سیانوباکتریها شروع به رشد و نمو می نمایند. رنگدانه هایِ قرمز موجود دراین میکروارگانیسم ها باعث قرمز شدن آب دریاچه شده است.
✳️ آیا می دانید دیوراما چیست؟
✅ دیوراما ماکتی از یک زیستگاه جانوری با مقیاس واقعی و یا کوچکتر است که معمولاً به منظور محافظت از محتویات داخلی آنها، با صفحات شیشه ای محصور می شوند. دیوراماها یکی از بهترین فضاهای به نمایش گذاری نمونه های تاکسید رمی شده در موزه ها می باشند.
✅ در موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز می توانید نظاره گر دیوراماهای شیر نر و ماده، ببر و گرگ، قوچ و گوزن، شترمرغ ها و آبزیان در ابعاد 5/5×2/5× 3/5 متر باشید. نمونه های تاکسیدرمی شده موجود در این دیوراماها توسط متخصصین تاکسیدرمی موزه، ماهرانه تهیه و آماده سازی شده اند.
❇️ این دیوراما همواره مورد توجه و علاقه زیاد بازدیدکنندگان قرار دارد.
✅ رز صحرایی نوعی سنگ رسوبی است که در آن ذرات شن و ماسه توسط ژیپس به یکدیگر متصل شده اند. ژیپس یا همان سولفات کلسیم نوعی کانی تبخیری رایج با فرمول شیمیایی CaSO2. 2H2O است که در شرایط شنی خشک مانند تبخیر یک حوضه نمکی کم عمق شکل می گیرد.
ژیپس می تواند بصورت بلورهای شفاف، الیافی، کشیده، دانه ای و تجمعات فشرده و یا تجمعات رُز_شکل ظاهر شود. این کانی در مناطق بیابانی یک کانی رایج است و فقط در برخی مناطق بیابانی به فرم گل رز متبلور می شود.
✅ نحوه تشکیل:
آب دریا یک محلول غنی از انواع نمک هاست؛٨٠% املاح آن را کلرید سدیم و ۴% آن را سولفات کلسیم تشکیل می دهد. زمانی که آب در اثر نور خورشید تبخیر می شود، نمک های محلول در آب نهشته می شوند. آب های غنی از سولفات و کلسیم در اثر خاصیت مویینگی می تواند از دریا وارد رسوبات ماسه ای متخلخل ساحلی شود. با تبخیر آب، کانی ژیپس شکل گرفته و به صورت یک سیمان ذرات ماسه را به یکدیگر متصل می نماید و رُز صحرایی را تشکیل می دهد. در ابتدا رُز صحرایی در سطح آب زیرزمینی در عمق یک متری از سطح زمین شکل می گیرد. در اثر فرسایش، رُزهای صحرایی پس از مدتی بر روی سطح زمین ظاهر می شوند. این فرایندها طی ده ها و یا صدها سال به طول می انجامد.
🏜 رز صحرایی در برخی از کشورها همچون عربستان، تونس، الجزایر، مصر، لیبی، مراکش، اردن، قطر، مکزیک و همچنین آفریقای جنوبی یافت می شود.
⭕️ در بخش زمین شناسی موزه تاریخ طبیعی می توانید انواع مختلف کانی ژیپس را که از مناطق مختلف ایران جمع آوری شده است، مشاهده نمایید.
✅ سواحل برخی از جزایر ایران مانند ساحل جزیره هرمز و جزیرهٔ هنگام، به رنگ نقره ای درخشندۀ بسیار زیبایی است که به دلیل وجود قطعات خُرد شده نوعی اکسید آهن به نام کانی اولیژیست می باشد.
✅ اولیژیست کانی نسبتا کمیابی است و در کمتر کشوری در دنیا یافت می شود. نمونه‌های زیبایی از کانی اولیژیست در بخش زمین شناسی موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
💠عقیق چگونه تشکیل می شود و در طبیعت کجا به دنبال آن بگردیم؟
✅ عقیق (agate) نوعی سنگ نیمه‌قیمتی است که عمدتا از کانی کوارتز میکروکریستالین با فرمول شیمیاییSiO2 تشکیل شده است. عقیق به رنگ‌های مختلفی همچون سفید، خاکستری، قهوه‌ای، قرمز، صورتی، سبز، آبی و حتی سیاه یافت می شود. وجود ناخالصی هایی همچون آهن، کروم، مس، تیتان، منگنز، کبالت و نیکل عامل اصلی تأثیرگذار در رنگ عقیق است.
💠 برای اینکه بدانیم در طبیعت کجا به دنبال عقیق بگردیم، باید از مراحل تشکیل آن آگاهی کافی را داشته باشیم.
✅ مراحل تشکیل:
عقیق به صورت اجسام کروی‌شکلی به نام "ندول" در حفره های موجود در سنگ‌های آتشفشانی تشکیل گردیده است.
مرحله 1: در اثر خروج گازها هنگام سرد شدن گدازۀ آتشفشانی، حفرات گرد و بیضوی به نام "وسیکل" در گدازه ایجاد می شود. با گذشت زمان این حفرات به یکدیگر پیوسته و بزرگتر می‌شوند. سپس آب‌های زیرزمینیِ حاوی کوارتز، آهن و دیگر کانی‌های محلول هستند از داخل این حفرات عبور کرده و کوارتز بر روی دیواره حفره ها رسوب کرده و عقیق به تدریج طی میلیون ها سال شکل می گیرد.
مرحله-2 پس از گذشت میلیون ها سال در اثر هوازدگی فیزیکی و شیمیایی و فرسایش، توده های سنگی حاوی عقیق از سنگ میزبان آتشفشانی خود جدا شده و همراه با آب های روان کیلومترها جابجا شده و به سواحل دریا و رودخانه ها انتقال می‌یابند و در آنجا به صورت توده های گرد و تخم مرغی شکل بر جا می مانند. پس از شکستن این توده های سنگی، می توان عقیق و نواربندی‌های آن را مشاهده نمود.
✅ بنابراین سواحل ماسه ای دریاها و دریاچه ها از بهترین محل ها برای اکتشاف عقیق هستند.
💠 موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز در سال 1401 به عضویت رسمی ایکوم درآمد و به دلیل نحوه عملکرد، در سال 1402 در شاخص "معرفی" (یکی از شاخص های 14-گانه ایکوم) در گروه موزه‌های دولتی متوسط (طبقه‌بندی متوسط بر اساس تعداد پرسنل) حائز رتبه سوم گردید و مورد تقدیر قرار گرفت.
✅ لازم به ذکر است انتخاب موزه پس از داوری بیش از صد موزه از سراسر ایران با حضور 45 داور متخصص در حوزه میراث و موزه صورت گرفته است.
✳️ موزه 50 ساله تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز با برخورداری از بیش از 8 هزار نمونه جانوری و گیاه‌شناشی و زمین‌شناسی از جمله موزه های خاطره‌ساز شهروندان شیراز است چرا که در طول این نیم قرن فعالیت تمامی دانش آموزان دهه پنجاهی تا دهه نودی حداقل یکبار از این موزه دیدن کرده اند.
✅ این موزه اما در سالهای گذشته به سبب فرسودگی ساختمان وکمبود بودجه و نیرو گرفتار مشکلاتی شده بود نظیر ریختگی درسقف و بدنه یا شکستگی کف پوش ها یا کثیفی وآلودگی شدید در و دیوارها و چیدمان پرتراکم نمونه های جانوری وآبزی در سالن و ویترین ها که امکان بازدید دقیق از نمونه ها را دشوار می کرد. خوشبختانه بخشی از این مشکلات در کفپوش و چیدمان نمونه های جانوری و البته لیبل های معرفی نمونه ها با حمایت مالی مسئولین دانشگاه شیراز و مدیریت رییس موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی شیراز و همکاران او در موزه رفع شده و حالا موزه رختی نو و تمیزی بر تن دارد که با همه کارهای باقی مانده دیدنش هر شهروندی را به وجد می آورد.
🏆 سید محمد باقر رکنی، رئیس موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز در گفتگو با شهر مردم با اشاره به اینکه طی دو سال گذشته سیاست موزه مبتنی بر کیفیت گرایی و متناسب سازی فعالیت ها بر اساس استانداردهای ایکوم (شورای بین‌المللی موزه ها) بوده است، گفت: خوشبختانه موزه تاریخ طبیعی به عضویت درآمدن در ایکوم در سال 1401 به عضویت ایکوم درآمد و در سال 1402 در شاخص "معرفی "به عنوان موزه برتر و شایسته تقدیر شده است.
ادامه دارد ....