🌷ادامه مقدمه (۳) 1⃣درباره زندگانی ام کلثوم دختر حضرت فاطمه و علی(علیهماالسلام) اطلاع چندانی در دست نیست.برخلاف حضرت زینب (علیهاالسلام) که نام و آوازه و وضع روشن تری دارد، زندگی و شرح حال او بسیار مبهم و پیچیده است و مورد بی مهری مورخان و نسب شناسان کهن قرار گرفته است،ممکن است این بی مهری به دلیل نسبت همسری او با خلیفه دوم عمربن خطاب باشد که خود او در آن هیچ دخالتی نداشته است،در یکی دو قرن اخیر که علمای شیعه درباره او کتابهایی نوشته اند، بیشتر بلکه همه آنها در رد ازدواج آن گرامی با عمر بن خطاب قلم زده اند و به دیگر جنبه های زندگی او نپرداخته اند. 2⃣مهم ترین پرسشها درباره زندگی ام کلثوم(علیهاالسّلام) به قرار زیر است: ۱_آیا ام کلثوم(علیهاالسّلام) دختر امیر المؤمنین و حضرت فاطمه(علیهماالسلام) وجود خارجی داشته است؟ ۲_اگر وجود داشته، ولادت و وفات او چه زمانی بوده است؟ ۳_آیا او دختر بزرگ بوده یا دختر دوم؟ ۴_آیا او همسر عمربن خطاب شده است یا خیر؟ ۵_اگر شده، آیا از او فرزندانی داشته است یا نه؟ ۶_آیا همسر دیگری غیر از عمر داشته است یا نه؟ ۷_اگر داشته، آیا فرزندانی از این همسر یا همسران داشته است یا نه؟ ۸_آیا او در کربلا حضور داشته؟ ۹_آیا در کوفه و شام سخنرانی داشته؟ ۱۰_آیا در میان دختران امیرالمومنین علی بن ابیطالب(علیهماالسّلام) ام کلثوم دیگری هم بوده است؟ ۱۱_اگر بوده، کدام یک همسر عمر بوده و کدام یک در کوفه و شام سخن گفته است؟ ۱۲_آیا ام­ کلثوم و زینب(علیهماالسلام) دو نفرند یا یک نفر؟ در این نوشتار به حول و قوه الهی و مدد خود این بانوی بزرگوار کوشش بر آن است که به این پرسشها پاسخ داده شود. از آنجا که منابع تخصصی این موضوع کتابهای نسب شناسی اند، این آثار در این خصوص منبع اصلی تلقی شده اند. و نیز اگر گاهی واژه اهل فن در این کتاب به کار رود، منظور از آن نسب شناسان و مورخان است.

🌷ادامه مقدمه (۴) آیا ام کلثوم(علیهاالسّلام) وجود خارجی دارد!؟ به نظر می رسد نسب شناسان، مورخان و محدثان و تمام دانشمندان شیعه و سنی که قصد ذکر نام فرزندان حضرت علی و یا حضرت فاطمه(علیهماالسلام) را داشته اند،نام زینب وام کلثوم (علیهماالسّلام) را آورده اند.[2] ازاین رو، می توان گفت وجود آن گرامی مورد اتفاق علمای شیعه و سنی است و حتی گاه فتوای برخی از فقهای فریقین مستند به روایتی است[3] که درباره ام کلثوم(علیهاالسّلام) و بر فرض وجود او صادر شده است. به ویژه آنکه تمام نسب شناسان و به خصوص نسب شناسان علوی و شیعه که در زمان خود نقیب سادات و متخصص نسب آنان بوده و خود نسب به حضرت فاطمه(علیهاالسلام) می برده اندو در ثبت و ضبط انساب سادات دقت تام و تمام می کرده اند، همگی بر وجود او اتفاق نظر دارند.[4]

فصولی که در این کتاب خواهیم داشت 🌷فصل اول همسران امیرالمؤمنین (علیه السلام) 🌷فصل دوم فرزندان امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه زهرا علیهماالسلام 🌷فصل سوم اُسرای کربلا 🌷فصل چهارم (مظلومیت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل پنجم (ولادت و نسب حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل ششم (ام کلثوم ها) 🌷فصل هفتم (مقام و جایگاه حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل هشتم (راوی احادیث) 🌷فصل نهم (حضور در کربلا) 🌷فصل دهم (حضور در کوفه) 🌷فصل یازدهم (خطبه های ایراد شده در کوفه) 🌷فصل دوازدهم (بودن با سر مبارک امام حسین علیه السلام در منازل مختلف) 🌷فصل سیزدهم (ازداوج حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل چهاردهم (بانو در سوگ عزیزان) 🌷فصل پانزدهم (وفات و شهادت حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل شانزدهم(نماز برجنازه حضرت ام کلثوم علیهاالسلام ) 🌷فصل هفدهم (دفن ومحل دفن حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل هیجدهم (مقتل حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل نوزدهم (اشعار پیرامون حضرت ام کلثوم علیهاالسلام) 🌷فصل بیستم (نوحه ومداحی پیرامون حضرت ام کلثوم علیهاالسلام)

🌷اما فصل اول جلسه (اول) همسران امام(علیه السلام) واقدی گزارش می‌کند که وقتی علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) از دنیا رفتند،چهار همسر به نام‌های ۱-لیلی تمیمی ۲-ام البنین کلابیه ۳-اسماء بنت عمیس ۴-امامه بنت زینب را در نکاح داشت ۵- و(هیجده) ام ولد داشتند.[۹] شبیه این گزارش در منابع مختلفی چون مطالب السئول و مناقب ابن شهرآشوب نیز گزارش شده‌است.[۱۰] ۶-به گزارش دانشنامه ایرانیکا و دانشنامه اسلام،حضرت (نُه) زن و (چند) کنیز داشتند و دارای (چهارده) پسر و (نوزده) دختر بودند که از میان آنان حسن، حسین، عباس، و محمد حنفیه مشهورترند.[۱۱][۱۲] ۷-طبق منابع شیعی تعداد کل فرزندان حضرت (بیست و هفت) یا (بیست و هشت) نفربوده اند. و مادر محمد حنفیه، کنیزی آزاد شده به نام خوله دختر جعفر حنفیه بود.[۱۳] ۸- از میان فرزندان حضرت، پنج نفر صاحب نسل شدند.[۱۴] ۹-آنچه مشهور است، حضرت در دوران حیات خود، (هفت) زن در عقد ازدواج دائم داشته‌ است. اربلی این (هفت) همسر را، فاطمه زهرا،(علیهاالسّلام) خوله، لیلی، ام‌البنین، اسماء، امامه و ام سعید گزارش می‌کند. اربلی باقی این همسران را، ام ولد دانسته‌ است. ۱۰-در این میان منابع دیگری چون ابن شهر آشوب، گزارش‌های متفاوت دیگری را نیز گزارش کرده‌اند که بر اساس آنها، حضرت تا (دوازده)همسر داشته‌ است.[۱۵] طبق تعریف علامه حلی در جامع الشرایع، ام ولد کنیزی است که از مولا و صاحب خویش صاحب فرزند شده‌ باشد. بر اساس قوانین اسلامی، صاحب ام ولد حق فروش کنیز خود را ندارد و فرزند او نیز آزاد می‌باشد. و پس از مرگ صاحبش، از سهم الارث فرزندش، آزاد می‌شود.[۱۶] ✅ همسران علی بن ابیطالب نام و لقب آن بزرگواران [۱۷] نسب وتیره آن بزرگواران [۱۸] فرزندان آنها از امام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)[۱۹] سن ازدواج وسال ازدواج آن بزرگواران کاملا آمده است. 📚منبع ۱-بلوکباشی «علی بن ابی طالب (علیهما السلام)» دایرة المعارف مردم‌شناسی. ۲-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱ ص۲۴۶. ۳-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی،ج۱ ص۲۵۲. ↑ Donzel, “Fatima”, Islamic desk reference, 98. ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica. ۴-زریاب و زرین‌کوب، «علی»، دانشنامه فارسی. ۵-معروف الحسنی، زندگانی دوازده امام علیهم السلام، ج۱ ص۹۵. ۶-میلانی، خواستگاری ساختگی، ص۲۲ تا ۲۷. ۷-ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص ۱۶۸. ۸-شافعی، مطالب السئول، ص ۲۲۱. ↑ Poonawala, “ʿAlī b. Abī Ṭāleb”, Iranica. ↑ Veccia Vaglieri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”, Encyclopedia of Islam. ↑ Gleave, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”, EI3. ↑ Veccia Vaglieri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”, EI2. ۹-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص۱۶۴. ۱۰-دانشمند و رئیس السادات، «واکاوی نقش ائمه در ارتقاء اجتماعی ام ولدها»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. ۱۱-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱ ص۲۶۲. حمویی، انیس المومنین، ص ۸۱ و ۸۲. گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۴۱۳ و ۴۱۴. حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ص ۵۶. ۱۲-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص ۴۱۳ و ۴۱۴. ۱۳-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص ۴۱۳ و ۴۱۴. ۱۴-جعفری«فاطمهٔ زهرا (عليهاالسلام)» دانشنامهٔ تشیع، ص۱۸۳. ۱۵-جعفری«فاطمهٔ زهرا (عليهاالسلام)» دانشنامهٔ تشیع، ص۱۸۳. ↑ Veccia Vaglieri, “Fatima”, Encyclopedia of Islam. ۱۶-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۴۱۳ و ۴۱۴. ۱۷-شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا (عليهاالسلام) ص۴۵. ۱۸-جعفری«فاطمهٔ زهرا (عليهاالسلام)» دانشنامهٔ تشیع، ص ۱۸۵. ↑ Veccia Vaglieri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”, Encyclopedia of Islam. ۱۹-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۲۸. کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص۱۶۲.

🌷جلسه (دوم)همسران امام علی 1⃣حضرت فاطمه زهرا(عليهاالسلام) ایشان دختر محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم می باشد. اما فرزندان:امام حسن،امام حسین ،زینب، ام‌کلثوم، محسن(علیهم السّلام) [۲۰][۲۱][۲۲] اولین همسر امام علی(علیه‌ السلام) دختر محمد پیامبر اسلام(صلی‌ الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)که در حیات ایشان با زن دیگری ازدواج نکرده اند.[۲۳] پس از هجرت پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از مکه به مدینه، عمر و ابوبکر و چند تن دیگر خواستار ازدواج با فاطمه(علیها السلام) بودند، اما حضرت پیشنهاد ازدواج آن‌ها را نپذیرفت و گفت که برای این موضوع منتظر فرمان خداست.[۲۴][۲۵] مدت کمی پس از هجرت، حضرت به علی(علیه‌السلام )فرمودند که خداوند به وی فرمان داده‌ است که دخترش، فاطمهٔ زهرا، را به ازدواج وی درآورد.[۲۶] 📚منبع ۲۰-موسوی صافی،امهات الائمه،ج۱ص۲۹۸ ۲۱-گنجی شافعی، کفایة الطالب،۴۱۳و۴۱۴. ۲۲-موسوی صافی، امهات الائمه،ج۱ ص۲۹۸ ۲۳-زحمتکش«ویژگی‌های ام‌البنین» پژوهش‌نامه معارف. ۲۴-زحمتکش«ویژگی‌های ام‌البنین» پژوهش‌نامه معارف. شهرستانی، تسمیات،ص۳۷۷. ۲۵-زحمتکش«ویژگی‌های ام‌البنین» پژوهش‌نامه معارف. ۲۶-زحمتکش، «ویژگی‌های ام‌البنین»، پژوهش‌نامه معارف.

🌷جلسه (سوم) همسران امام علی 2⃣اُمامه دختر ابو العاص ایشان دختر زينب، دختر پيامبر خداست. زينب، پيش از اسلام با ابو العاص ، خواهرزاده خديجه (و پسر خاله خويش) ، ازدواج كرده بود و دو فرزند داشت : على كه در كودكى مُرد ـ و اُمامه ـ كه پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم )به او محبّت مى ورزيد و امام على(عليه السلام)بنا به وصيّت حضرت فاطمه(عليهاالسلام)با او ازدواج كرد. فاطمه زهرا(عليها السلام) به على(عليه السلام) گفت: «او براى فرزندانم همچون من است[۱]». برخى روايت ها حاكى از آن است كه امام على(عليه السلام) از او فرزندى به نام محمّد داشت كه «محمّد اوسط» ناميده مى شد[۲]. 📚منبع ۱-روضة الواعظين : ص ۱۶۸ ، كتاب سليم بن قيس : ج ۲ ص ۸۷۰ ح ۴۸ وراجع علل الشرائع : ص ۱۸۸ ح ۲ ۲-الطبقات الكبرى : ج ۳ ص ۲۰ ، تاريخ الطبري : ج ۵ ص ۱۵۴. ✅نقل دوم پیرامون این بزرگوار امامه دخترابی‌العاص بن ربیع بن عبدالعزی بن عبدالشمس بن عبد المناف (بنی‌عبدالشمس) می باشد. [۲۷] [۲۸] امام علی (علیه‌السلام) پس از شهادت فاطمه (علیهاالسلام) به وصیت ایشان با امامه ازدواج کردند. امامه دختر زینب و خواهر زاده فاطمه (علیهاالسلام) بوده‌ است.[۲۹] که امام علی(علیه‌السّلام) به این بانوی با عظمت وصیت نمودند پس از او با مغیره بن نوفل ازدواج کند تا معاویه نتواند او را به عقد خودش درآورد.[۳۰] 📚منبع ۲۷-شهرستانی، تسمیات، ۳۷۷. ۲۸-شهرستانی، تسمیات، ۳۸۰. ۲۹-شهرستانی، تسمیات، ۳۴۱. ۳۰-شهرستانی، تسمیات، ۳۸۴و۳۸۵.

🌷جلسه (چهارم) همسران امام علی(علیه السلام) 3⃣اسماء دختر عميس او از زنان بزرگ در تاريخ اسلام و جزو نخستين زنانى است كه به پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم) ايمان آوردند. اسماء با جعفر بن ابى طالب، ازدواج كرد و با او به حبشه هجرت كرد و براى او سه فرزند آورد: عبد اللّه، عون و محمّد .چون جعفر به شهادت رسيد، به ازدواج ابوبكر درآمد و محمّد بن ابى بكر را به دنيا آورد كه قهرمان پايدارى در ولايت على(عليه السلام) است [۳]. اسماء ، همراه و همدم فاطمه زهرا (عليها السلام) بود. او بود كه به فاطمه (عليها السلام) پيشنهاد داد تا جسد مطهّرش را در «تابوت» نهند و در غسل او، امام را يارى داد.اسماء پس از فوت ابوبكر، به ازدواج امام على(عليه السلام) درآمد و يحيى را برايش به دنيا آورد و تا زمان شهادت امام (عليه السلام) با او بود. او از راويان حديث و از كسانى است كه حديث «ردّ الشمس» را نقل كرده اند[۴]. 📚منبع ۳-الطبقات الكبرى : ج۸ ص۲۸۲ ، تهذيب الكمال : ج۳۵ ص۱۲۷ الرقم ۷۷۸۴ ، تاريخ الطبري : ج ۳ ص ۴۲۶ ، مروج الذهب: ج ۳ ص ۷۳ ، اُسد الغابة : ج ۷ ص ۱۳ الرقم ۶۷۱۳ ، الاستيعاب : ج ۴ ص ۳۴۸ الرقم ۳۲۶۴ ، الإصابة : ج ۸ ص ۱۵ الرقم ۱۰۸۰۹ ۴-تاريخ مواليد الأئمّة عليهم السلام : ص ۱۷۲ ، المناقب لابن شهر آشوب : ج ۳ ص ۳۰۵. ✅نقل دوم: اسماء دختر عمیس بن معد بن تیم بن حارث بن کعب بن مالک بن قحافه (بنی‌خثعم) دو فرزند برای ایشان ذکرشده ۱-یحیی‌۲-عون [۴۶][۴۷] وی زن جعفر بن ابی‌طالب(علیهماالسلام) بود و پس از درگذشت جعفر، به عقد ابوبکر درآمد و پس از مرگ ابوبکر، حضرت با او ازدواج کرد.گنجی شافعی فرزندی به نام عون را نیز به اسماء منسوب می‌داند.[۴۸] با این وجود، منابع در اینکه محمد و عون به عنوان دو فرزند منسوب به اسماء، نام یک فرد باشند یا اینکه آنها از فرزندان مشترک علی و اسماء باشند(علیهما السّلام) دچار اختلاف هستند.[۴۹] 📚منبع ۴۶-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)،ج۱ص۱۶۰. ۴۷-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴ ۴۸-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴ ۴۹-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴.

🌷جلسه (پنجم) همسران امام علی (علیه‌السلام) 4⃣فاطمه دختر حِزام (ام البنين) وى از شخصيت هاى درخشان در تاريخ اسلام است و به خانواده اى منسوب است كه در شجاعت و شهامت و پيكار، نظير ندارند .چون امام على(عليه السلام) پس از رحلت حضرت فاطمه(عليها السلام) تصميم به ازدواج گرفت، عقيل را فرا خواند و از او خواست كه براى او زنى از ميان قبيله هاى معروف به شجاعت بيابد تا براى او جنگجويانى دلير بزايد. از آن جا كه عقيل در تبارشناسى زِبَردست بود، فاطمه دختر حِزام را برگزيد و گفت كه پدران وى از شجاع ترين ، پايدارترين و قوى ترين عرب ها در پيكارند. اُمّ البنين، شاعرى زبان آور و بزرگ بود. چهار پسرش را در ركاب امام حسين (عليه السلام) به كربلا فرستاد و در مرثيه آنان، در بقيع به گريه كردن و سرودن شعر نشست و مردم، گِرد مى آمدند و دردمندانه مى گريستند و بر زشتكارى هاى بنى اميّه و رفتارهاى پست آنان، آگاه مى شدند و بدين گونه، توانست نداى فرزندانش و هدفشان را به مردم برساند.[۵] 📚منبع ۵-محمدی ری شهری، دانش نامه اميرالمؤمنين (ع)، ج1، ص153. ✅نقل دوم: فاطمه دختر حزام بن خالد بن جعفر بن عامر بن کعب بن کلاب(بنی‌کلاب) (معروف به ام البنین (علیهاالسّلام)است. [۳۱] فرزندان ایشان عباس،جعفر،عثمان ،عبدالله [۳۲][۳۳] از فاطمه بنت حزام، در ماجرای نبرد کربلا سخن فراوانی به میان آمده‌است. در روایات منابع شیعه همچون آثار مامقانی و محسن امین، ماجرای ازدواج او با امام علی (علیه‏‌السلام) به درخواست حضرت؛ عقیل برای پیدا کردن زنی از بهترین قبایل در شجاعت به خواستگاری ایشان اقدام نمودند. در تاریخ وفات ایشان اختلاف است برای او مقامات و کراماتی گزارش شده‌ است.[۳۴] در تاریخ ازدواجش، آورده‌اند که پس از درگذشت فاطمه (علیها السلام) امام (علیهاالسلام) با فاطمه بنت حزام ازدواج کرد و پس از ایشان امامه را به عقد خود درآورد.و روایاتی وجود دارد که ازدواج او را پس از خوله گزارش کرده‌اند.[۳۵]اولین فرزند او عباس است که در سال ۲۶ ه‍.ق به دنیا آمده‌است.[۳۶] 📚منبع ۳۱-شهرستانی، تسمیات، ۳۳۱. ۳۲-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴ ۳۳-شهرستانی، تسمیات،ص۳۴۵ و ۳۶۷. ۳۴-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)،ج۱ص۱۳۸. ۳۵-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی،ج۱ص۲۶۲. حمویی، انیس المومنین، ۸۱و۸۲. گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳و۴۱۴. حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ،ص۵۶. ۳۶-شهرستانی، تسمیات،ص۳۴۵ و ۳۶۷.

🌷جلسه (ششم) همسران امام علی (علیه السلام) 5⃣خوله حنفیه، دختر جعفر بن قيس در اينکه «خَولَه» زنِ امام علي (عليه السّلام) بود يا کنيز آن حضرت به شمار مي رفت، اختلاف است. مطابق با نقلی خوله از اسرای بني زبيد بود که هنگامی که رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) علي (علیه السلام) را به يمن فرستاد [ آن حضرت] خَولَه را در ميان [ اسيران] بني زبيد به دست آورد. آنان به همراه عَمرو بن مَعدِي کرب، مرتد شده بودند. بني زبيد، با يورشي « خَولَه » را از بني حنيفه اسير گرفت و جزو سهم امام علی(علیه‌ السلام) شد.[۶] و مطابق با نقلی دیگر علي هنگامِ باز آمدن از يمن، در«ذوالمجاز» (يکي از بازارهاي عرب) او را خريد و به فاطمه(علیهاالسلام) هديه کرد.[۷] اما طبق نقلی خوله از اسرای جنگهای رده در زمان ابوبکر بود اما حضرت علي (عليه السّلام) از آنجا که با این جنگ ها موافق نبود او را به کنیزی نگرفت بلکه با او ازدواج کرد. داستان آن به طور مفصل در کتاب الخرائج و الجرائح آمده است.[۸] از خوله محمد بن حنفیه به دنیا آمد که به سبب مادرش که از بنی حنفیه بود به این نام مشهور شد. 📚منبع ۶-سر السلسلة العلويه: 81؛ عمدة الطالب: 353. ۷-تاريخ دمشق 323:54؛ سير اعلام النبلاء 110:4؛ المنتظم 228:6؛ عمدة القاري 187:16؛ ذخائر العقبي: 117؛ عون المعبود 59:1؛ الرياض النضرة 297:1؛ سِمط النجوم العوالي 73:3. ۸-الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۸۹تا۵۹۳. ✅نقل دوم: خوله دختر جعفر بن قیس بن مسلمه بن ثعلبه بن یربوع بن دول بن حنفیه مادر محمد حنفیه می باشد[۳۷][۳۸] در ترتیب ازدواج‌های امام علی (علیه‌السّلام) خوله سومین یا چهارمین همسر حضرت بیان شده‌ است. منابع در اینکه او کنیز امام علی (علیه‌السّلام) بوده‌ است یا آنکه حضرت او را آزاد کرده سپس با او ازواج کرده‌ دچار اختلاف‌اند.[۳۹] در دانشنامه اسلام، وی کنیز نامیده شده‌ است. و فرزندی به نام محمد داشته.[۴۰] 📚منبع ۳۷-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون) ج۱ ص۱۶۲. ۳۸-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۷۰. ۳۹-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۴۱۳و۴۱۴. ۴۰-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۶۸.

🌷جلسه (هفتم) همسران امام علی (علیه السلام) 6⃣ليلاي نَهشَلي، دختر مسعود در التذکرة الحمدونيه و ربيع الأبرار (و ديگر منابع ) آمده است که: امام علي (عليه السّلام) پس از آنکه در سال 35 هجري وارد بصره شد، با ليلاي نَهشَلي ازدواج کرد تا روابط آن حضرت با قبيله ي وي ريشه دارتر شود.[۹] و این در زمانی بود که «خوله»از دنیا رفته بود. ثقفي (م 283 هـ) در الغارات از مغيرة ضَبي (م 136 هـ) نقل مي کند که گفت: چون امام علي با ليلا (دختر مسعود نَهشَلي) ازدواج کرد، ليلا گفت: از زماني که دريافتم آن حضرت جانشين رسول خداست، پيوسته دوست مي داشتم ميان من و او، سببي [ پيوند زناشويي ] رخ دهد. ليلاي نَهشَلي از امام علي (عليه السّلام) داراي دو پسر شد؛ عبيدالله (ابوعلي) و عبدالله يا محمد (ابوبکر).[۱۰] در سفرنامه ي ناصر خسرو مي خوانيم: در بصره، به نام اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليهما السّلام) سيزده مشهد است. يکي از آنها [ را ] « مشهد بني مازن » گويند و آن، آن است که در ربيع الأول سنه ي (۳۶) از هجرت نبي (صلي الله عليه و آله و سلم) اميرالمؤمنين (عليه السّلام) به بصره آمده است و عايشه به حرب آمده بود. و اميرالمؤمنين (عليه السّلام) دختر مسعود نَهشَلي، ليلا را به زني گرفته بود و اين مشهد، سراي آن زن است. و اميرالمؤمنين (عليه السّلام) هفتاد و دو روز در آن مُقام کرد و بعد از آن، به جانب کوفه بازگشت.[۱۱][۱۲] 📚منبع ۹-التذکرة الحمدونيه 96:3، حديث 231؛ ربيع الأبرار 598:2؛ موسوعة الإمام علي (ري شهري) 235:10. ۱۰-الغارات، ج1، ص93 ۱۱-سفرنامه ي ناصر خسرو: 148 ( و در چاپ تحقيق شده، ص 156-157 ). ۱۲-شهرستاني، سيدعلي، نام خلفا بر فرزندان امامان (عليهم السّلام) (بن مايه ها، پيراهه ها)، 1390ش.

🌷جلسه (هشتم) همسران امام علی (علیه السلام) 7⃣صهباء، دختر ربيعه او مادر عمر بن علی معروف به عمر اَطرَف و خواهر دو قلویش، رقیه بنت علی همسر مسلم بن عقیل است. او «ام ولد» بود و منابع در مکان اسير شدن وی اختلاف دارند؛ برخی گفته‌اند از اسرایی بود که خالد هنگام يورش بر قبيله‌ی بني تغلب (که در آن زمان نصراني بود) در ناحيه‌ی «عين التَّمر» به دست آورد. و برخی گفته‌اند وی از اسرای يمامه ( اسراي جنگي که ميان مسلمانان و مُسيلمه کذاب در زمان ابوبکر در سال 12 هجری رخ داد ) می‌باشد. همچنین در اینکه امام علي (عليه السّلام) او را خريد يا به وی بخشيده شد، اختلاف است. [۱۳] 📚منبع ۱۳-شهرستاني، سيدعلي، نام خلفا بر فرزندان امامان (عليهم السّلام) (بن مايه ها، پيراهه ها)، 1390ش. ✅نقل دوم: صهبا دختر ربیعه بن بجیر بن عبد بن علقمه بن حرث بن عتبه بن سعد(بنی‌ تغلب) معروف به (ام حبیب) می باشد[۴۱] فرزندان ایشان عمر و رقیه [۴۲] [۴۳] مرتضی عاملی، گنجی شافعی و حسینی عاملی، زنی به نام صهبا را از همسران امام علی (علیه‌السلام) گزارش کرده‌اند اما حمویی نامی از او در میان همسران حضرت (علیه‌السّلام) نیاورده‌ است [۴۴]تمام منابع بر این مطلب اجماع دارند که او از کنیزان امام علی (علیه‌السّلام) بوده‌ است و از این رو، منابع اولیه او را همسر حضرت گزارش نکرده‌اند. در خصوص زمان و مکان اسارت وی، گزارش‌ها دچار اختلاف‌اند.[۴۵] 📚منبع ۴۱-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص ۱۵۹. ۴۲-عسقلانی، الاصابه، ج۱ ص ۳۵۵. ۴۳-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص ۱۵۹. ۴۴-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱ ص۲۶۲. حمویی، انیس المومنین، ص ۸۱و۸۲. گنجی شافعی، کفایة الطالب،ص۴۱۳و۴۱۴. حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ص۵۶. ۴۵-عسقلانی، الاصابه، ج۱، ص ۳۵۵.

🌷جلسه (نهم) همسران امام علی (علیه السلام) 8⃣محيّاه، دختر امرء القيس عبد الجبّار بن منظور از عوف بن خارجه چنين نقل مى كند :«من هنگام خلافت عمر در نزد او بودم كه [پير]مردى درويش از ميان مردم به سمت عمر عبور مى كرد تا به جلوى او رسيد. پس به تحيّت خلافت، تحيّتش گفت. عمر پرسيد: تو كيستى؟ گفت: مردى نصرانى ام. من امرء القيس پسر عدىّ كلبى ام. عمر، وى را نشناخت. پس مردى به عمر گفت: اين كسى است كه در جاهليت، قبيله بكر بن وائل را غارت كرده است. عمر گفت: چه مى خواهى؟ گفت: مى خواهم مسلمان شوم. عمر، اسلام را بر او عرضه كرد و او هم پذيرفت. سپس برايش نيزه‌اى خواست و پرچمى بر آن به نشانه فرمان روايى اش بر مسلمانان قوم قضاعه آويخت . پيرمرد بازگشت و پرچم ، بالاى سرش در اهتزاز بود . تا آن زمان نديده بودم مردى نماز نخوانده ، بر گروهى از مسلمانان ، امير شود . على عليه السلام و پسرانش برخاستند و رفتند تا به او رسيدند . پس [على عليه السلام] به او گفت: من على بن ابى طالب ، پسر عموى پيامبر خدايم و اين دو ، پسران من از دختر پيامبر خدايند و ما دوست داريم داماد تو شويم . امرء القيس گفت: اى على! محيّاه دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم ؛ و اى حسن! سلمى دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم ؛ و اى حسين! رباب دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم».[۱۴] امام علی(علیه السلام) با این ازدواج بین خود و فرزندانش با قبیله بزرگ قضاعه پیوند ایجاد نمود. 📚منبع ۱۴-الإصابة، دار الكتب العلمية، بيروت-ط 1( 1995) ، ج1، ص354، الرقم ۴۸۷ ۱۵-تاريخ مواليد الأئمّة عليهم السلام : ص ۱۷۲ ، المناقب لابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۰۵. ✅نقل دوم: محیاء دختر امری القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم بن کلب (بنی‌کلب)[۵۰] [۵۱][۵۲] گنجی شافعی، حسینی عاملی و مرتضی عاملی همسری را به نام محیا گزارش می‌کند و فرزندی مرده را به او منسوب می‌دانند در حالی که حمویی نامی از او نمی‌برد.[۵۳] ابن حجر عسقلانی گزارش می‌کند که پس از اسلام آوردن امری القیس، امام علی به همراه امام حسن و امام حسین(علیهم السّلام) به قبیله آنها وارد شدند و از دختران امری القیس خواستگاری کردند. امری القیس نیز سه دخترش را به عقد آن سه بزرگوار درآورد.[۵۴][۵۵] 📚منبع ۵۰-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱، ص۲۶۲ حمویی، انیس المومنین، ص ۸۱و۸۲. گنجی شافعی، کفایة الطالب،ص۴۱۳و۴۱۴. حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ص۵۶. ۵۱-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴ ۵۲-کرباسی، معجم انصار الحسین، ج۳ ص ۱۴۱و۱۴۴. ۵۳-شهرستانی، تسمیات، ص۳۸۵. ۵۴-کرباسی، معجم انصار الحسین، ج۳ ص ۱۴۱و۱۴۴. ۵۵-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۸۵.