🌿 ﷽ 🌿
💠 با استعانت از خداوند متعال و با توسل به اهل بیت عترت و طهارت علیهم السلام، کانال آموزشی غیر رسمی استاد احمد پاکتچی کار خود را در روز اول ماه رمضان 1439 هجری قمری در پیام رسان ایتا آغاز کرد.
🆔 @OstadPakatchi🍃
[Forwarded from 📖 کانال آموزشی غیر رسمی استاد احمد پاکتچی 📖]
🍃🌼بسم الله الرحمن الرحیم 🌼🍃
🍃🌼بسم الله الرحمن الرحیم 🌼🍃
💠 رازگشایی از لایه‌های پنهان خطبه ی اول نهج‌البلاغه در پرتو تحلیل روایت‌شناختی
🗓 22 اردیبهشت 1397
☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸☘🌸
💠 در فرهنگ آکسفورد «روایت» عبارت است از هر گزارشی که از رخداد‌های مرتبط با هم ارائه می‌شود. این ارتباط می‌تواند معطوف به امر واقع باشد، می‌تواند حالت ذهنی و تصوری داشته باشد. به عبارت ساده روایت یعنی یک داستان که در آن روابط علّی و معلولی وجود داشته باشد.
🔸 در یک گفتمان روایی با سه قسم مواجه ایم: ضعیف‌ترین نوع که پیشا داستان است و فقط در آن وقایع در کنار هم قرار می‌گیرند. قوی‌تر از آن، داستان است که وقایع بر اساس ترتیب زمانی کنار هم قرار می‌گیرند و قوی‌ترین نوع آن پی‌رنگ یا روایت است که میان وقایع ارتباط علی و معلولی هم وجود دارد.
♦️ از نظر کسانی که کار روایت‌شناختی می‌کنند خطبه ی اول نهج‌البلاغه یک نمونه ی نامناسب برای کار روایت‌شناختی است. یکی از بحث‌های جدی خطبه ی اول مساله ی «خلقت» است، از خلقت آسمان و زمین تا خلقت انسان. دو سوم کل خطبه را بحث درباره ی مراحل خلقت تشکیل داده است. هم می‌توان با نگاه علّی و معلولی به مساله ی خلقت نگاه کرد و هم بدون این طرز نگاه به آن نگریست. مثلا آیه ی ۵۶ سوره ی ذاریات می‌فرماید: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ؛ و جن و انس را نیافریدم جز براى آن که مرا بپرستند». این آیه در پی بیان علت آفرینش انسان است و رابطه ی علّی و معلولی را بیان می‌کند.
🔹 اولین چرایی که در این خطبه مطرح می‌شود راجع به این است که چرا شیطان به انسان سجده نکرد: «فَقَالَ سُبْحَانَهُ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ اعْتَرَتْهُ الْحَمِیَّهُ وَ غَلَبَتْ عَلَیْهِ الشِّقْوَهُ وَ تَعَزَّزَ بِخِلْقَهِ النَّارِ وَ اسْتَوْهَنَ خَلْقَ الصَّلْصَالِ». حضرت در بیان این چرایی چهار توضیح روشن ارائه می‌کنند. این مورد اولین نمونه از مواردی است که در خطبه ی اول مساله ی علیت مورد توجه قرار گرفته است.
🔸 ما معمولا در موضوع عبادات دنبال یافتن علتشان نیستیم، اما در این خطبه، علت حج به تفصیل بیان شده است. بیشترین جایی که درباره ی علیت بحث شده است در همین فراز است. در این خطبه، روند علت‌یابی از کم‌رنگی به سمت پررنگی پیش می‌روند؛ یعنی در ابتدا علت‌یابی وجود ندارد، اما در انتها به مرحله ی استنتاج می‌رسد. نخستین جایی که سخن از علت‌یابی است بحث سجده نکردن ابلیس در برابر انسان است. در آن جا استکبار ابلیس مورد توجه قرار گرفته است. در بیان علت بعثت پیامبران مساله ی فریب دادن انسان‌ها توسط ابلیس مورد توجه قرار گرفته است. ابلیس زمانی در ضعیف‌ترین موقعیت خود قرار دارد که معنویت در کمال خود باشد.
♦️ در این خطبه، علت‌یابی اول عبارت است از «توحد ابلیس» و این که از اجتماع ملائک خارج شد. در علت‌یابی دوم بحث از ارسال رسل در زمانی است که مردم عهد الهی را نقض کردند. در علت‌یابی سوم بحث از این است که پیامبر اسلام توانستند مردم را از تشتت رهایی بخشند: «أَهْلُ الْأَرْضِ یَوْمَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَهٌ وَ أَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَهٌ وَ طَرَائِقُ مُتَشَتِّتَهٌ بَیْنَ مُشَبِّهٍ لِلَّهِ بِخَلْقِهِ أَوْ مُلْحِدٍ فِی اسْمِهِ أَوْ مُشِیرٍ إِلَى غَیْرِهِ فَهَدَاهُمْ بِهِ مِنَ الضَّلَالَهِ وَ أَنْقَذَهُمْ بِمَکَانِهِ مِنَ الْجَهَالَهِ؛ در شبانگاه طلوع اسلام، پریشانی و نابسامانی همه جا سایهگستر بود، و ملّت‌های روی زمین در اسارت تفرقه، آرزو‌های پراکنده، و آیین‌های یاوه بودند: گاه خدای را به آفریدگانش مانند کرده و یا صفاتی دور از ساحت قدسش بدو نسبت داده و یا بر آستان خدایگانی سر نهاده. پس خدای عزیز به نور خاتم، آنان را به راه آورد و به برکت او از نادانی رهاند».
🔸 در علت یابی چهارم مساله ی حج بیان می‌شود. حج باعث می‌شود مردم دور هم جمع شوند: «یَأْلَهُونَ إِلَیْهِ وُلُوهَ الْحَمَامِ». مشاهده می‌کنیم که میان این چهار فراز ارتباط منطقی روایت‌شناختی بر قرار است. مضمون این خطبه از لحاظ علیت‌شناسی عبارت است از: یک، نفی توحد و رفتن به سمت یک‌رنگی و جماعت؛ دو، نفی استکبار و خضوع در برابر خداوند. به عبارتی قسمت حج، بخش نتیجه‌گیری خطبه است. روند علت‌یابی در نهایت به تراکم حداکثری می‌رسد که نتیجه ی خطبه را بیان می‌کند.
☘🌺☘🌺☘🌺☘
برای دسترسی کامل به مطلب فوق روی لینک زیر کلیک نمایید.
➡️ https://goo.gl/aCnfbV
🌷اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم 🌷
🆔 @OstadPakatchi