دغدغه جدی باغ داران پسته کار از قیمت جاری محصول در بازار و زنگ خطر غیر اقتصادی شدن تولید پسته در کشور
دکتر رضا صداقت و دکتر محمد عبدالهی عزت ابادی، اعضای هیأت علمی اقتصادی، پژوهشکده پسته
بخش اول:
این روزها فصل برداشت طلای سبز در ایران آغاز شده است. به طور معمول، باغ داران پسته کار پسته خود را به دو شکل پسته تر( کال و یا رسیده) و یا پسته خشک به بازار مصرف عرضه می کنند. به دلیل فقدان شبکه رسمی توزیع پسته، اطلاعات دقیقی از سهم عرضه پسته تر در بازار وجود ندارد، ولی آنچه مسلم است، سهم آن نسبت به عرضه پسته خشک خیلی کمتر می باشد. معمولا باغ داران پسته کار خرده مالک و بیشتر در استان های تازه پسته کاری شده، پسته خود را به صورت تر عرضه می کنند. از جمله علل اصلی عرضه پسته تر را می توان، نبودن امکانات فرآوری و انبارداری مناسب، بی دردسر بودن فروش پسته تر و نیاز مالی و فوری باغ داران خرده مالک به پول پسته فروخته شده برای پرداخت بدهی های سال زراعی گذشته و یا تامین منابع مالی برای مدیریت باغ در سال زراعی پیش رو دانست و البته در هر منطقه دلایل مختلف دیگری هم می تواند باشد که ویژه آنجاست. برای مثال در برخی مناطق متاسفانه نا امنی و دزدیده شدن محصول در باغ به عنوان یک دغدغه مهم تبدیل شده و باغ داران تشویق می شوند تا محصول خود را هر چه زودتر و حتی به صورت کال( نرسیده) برداشت نموده و عرضه کنند. در کشور ما قیمت پسته چه به صورت تر و یا خشک در بازار آزاد تعیین می شود و متولی خاصی برای تعیین قیمت ندارد. قیمت پسته خشک در بازار عمده فروشی داخلی، تابع عرضه و تقاضای داخلی و جهانی و قیمت جهانی پسته و نیز نرخ تبدیل ارز خارجی به ریال می باشد. قیمت پسته خشک در بازار خرده فروشی داخلی تابع قیمت پسته عمده فروشی، عرضه و تقاضا در بازار داخلی، هزینه بازاریابی و سود واسطه های بازار است که گاهی ممکن است تا دو برابر قیمت عمده فروشی در بازار داخلی هم برسد. قیمت پسته تر نیز تابع قیمت پسته خشک در بازار عمده فروشی، عرضه و تقاضای پسته تر در بازار داخلی، هزینه های بازاریابی و سود واسطه ها است. در سال جاری باغ داران از قیمت پسته پیشنهادی خریداران به شدت ناراضی هستند، چون قیمت فعلی پسته از قیمت متوسط دو سال گذشته کمتر است، در حالیکه هزینه تولید پسته طی دو سال اخیر تقریبا دو برابر شده است. همانطور که گفتیم قیمت پسته در بازار عمده فروشی تابع قیمت جهانی و نرخ تبدیل ارز حاصل از صادرات به ریال است. طی سال های اخیر قیمت جهانی پسته روند ثابتی و گاهی نزولی را دنبال کرده است که دلیل آن روند فزاینده تولید و عرضه پسته در بازار جهانی و تورم پایین در بازارهای جهانی محصول است. پیمان سپاری ارزی هم سبب شده است تا نرخ تبدیل ارز صادراتی همواره تحت کنترل و در سطحی پایین تر از نرخ ارز بازار آزاد قرار گیرد. هزینه فزاینده تولید پسته نیز تحت تأثیر تورم بالای اقتصاد ایران و تغییر شرایط اقلیمی و آبی و خاکی می باشد که در سال های اخیر این تغییرات نسبتا شدید بوده و باغ داران را متحمل هزینه های بیشتری برای مقابله با آن نموده است. بر اساس آمارهای منتشر شده توسط وزارت جهاد کشاورزی و انجمن پسته ایران، میانگین تولید در هکتار در کشور در سال های اخیر به حدود 500 کیلوگرم رسیده است. میانگین هزینه تولید در هکتار با مدیریت معمولی برای دستیابی به عملکرد متوسط 500 کیلوگرمی، حدود 200 میلیون تومان در هکتار در سال است. با در نظر گرفتن قیمت فروش متوسط هر کیلو گرم پسته حدود 400 هزار تومان، سود خالص تولید پسته با عملکرد متوسط صفر می باشد. البته هزینه های تولید در نظرگرفته شده صرفا هزینه جاری سالیانه می باشد که اگر هزینه سرمایه گذاری مربوط به سالهای قبل از ثمردهی پسته محاسبه شود، هزینه تولید خیلی بیشتر از این مقدار خواهد شد. بنابراین آنچه به عنوان آستانه تولید اقتصادی به میزان ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار محاسبه شده صرفا برای باغ های پسته مثمر و بیشتر باغ های قدیمی است. طبیعی است آستانه تولید اقتصادی برای هر گونه سرمایه گذاری جدید بیشتر از این مقدار و بر اساس برآوردهای انجام شده، به میزان تقریبی ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار محصول است. بنابراین برای هر گونه سرمایه گذاری جدید، باغ داران بایستی توجه داشته باشند که صرفا اگر پتانسیل تولید متوسط هر ساله پسته در آن منطقه بیشتر از ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار پسته خشک باشد، نسبت به تولید پسته اقدام نمایند، در غیر این صورت سرمایه گذاری توجیه اقتصادی در بلندمدت ندارد.
دغدغه جدی باغ داران پسته کار از قیمت جاری محصول در بازار و زنگ خطر غیر اقتصادی شدن تولید پسته در کشور
دکتر رضا صداقت و دکتر محمد عبدالهی عزت ابادی، اعضای هیأت علمی اقتصادی، پژوهشکده پسته
بخش دوم:
تحقیقات اقتصادی در سال های اخیر در واحد اقتصادی پژوهشکده پسته نشان داد که قریب 70 درصد باغ داران پسته کار در استان کرمان که اغلب خرده مالک و دارای شرایط نامساعد از نظر منابع پایه آب و خاک هستند و در مجموع حدود 30 درصد از سطح زیر کشت پسته را دارند، عملکرد در هکتار کمتر از میانگین یعنی کمتر از 500 کیلوگرم دارند و بنابراین در آستانه تولید غیر اقتصادی بوده و یا به طور کامل غیر اقتصادی هستند. دلیل بقای تولید توسط این گروه از باغ داران عبارتند از: نخست امید به آینده بهتر. دوم از آنجا که حداقل ۳۰ درصد هزینه جاری تولید سهم نیروی کارگری است و معمولا کشاورزان خرده مالک خودشان کار می کنند، لذا دستمزد نیروی کار عملا نصیب خودشان می گردد.
ادامه روند و سیاست های گذشته، سبب خواهد شد تا تولید پسته در بیشتر مناطق پسته کاری استان کرمان و به طریق مشابه سایر مناطق پسته کاری کشور غیر اقتصادی شود. برای رهایی از این شرایط نامساعد و رفع دغدغه تولید کنندگان پسته، بایستی اقداماتی توسط خود باغ داران و یا دولت صورت پذیرد. از جمله اقدامات مهم که بایستی باغ داران پسته کار دنبال کنند عبارتند از:
1- تلاش برای استفاده از علم، تحقیقات و فناوری های جدید و افزایش عملکرد در هکتار از طریق اعمال مدیریت علمی.
2-باغ داران بایستی تلاش کنند تا مدیریت اقتصادی تولید و استفاده اقتصادی از نهاده های کشاورزی را جدی بگیرند و هزینه های خود را بهتر مدیریت کنند و سعی کنند عالمانه و اقتصادی هزینه کنند و از صرف هر گونه هزینه، بدون اطمینان از کسب منافع بیشتر پرهیز نمایند.
3- باغ داران بایستی سطح زیر کشت خود را متناسب با مقدار آب کشاورزی در دسترس تنظیم نمایند تا هم در هزینه های مدیریت باغ صرفه جویی شود و هم بهره وری خود را ارتقا بخشند.
4- باغ داران بایستی، مدیریت مالی با اولویت کاهش هزینه تولید داشته باشند و انضباط مالی را رعایت نمایند. برای این منظور استفاده از دفاتر حسابداری ساده باغ و تهیه و اجرای بودجه کوتاه مدت سالیانه و میان مدت ۳ ساله توصیه می گردد.
5- چون بر اساس تحقیقات انجام شده، بازدهی سالیانه سرمایه گذاری در تولید پسته کمتر از ۲۰ درصد است و با توجه به سود بالای ۲۰ درصدی اغلب تسهیلات بانکی در دسترس، لذا باغ داران بایستی سعی کنند تا هزینه های مدیریتی باغ را از محل درآمد سالیانه و یا ۳ ساله باغ خود، در قالب بودجه تهیه شده تامین نمایند و از دریافت تسهیلات بانکی با سود بالای ۲۰ درصد برای تامین هزینه های مدیریتی باغ اجتناب نمایند.
دولت و بویژه وزارت جهاد کشاورزی هم وظایفی بعهده دارد تا به باغ داران برای برون رفت از این وضعیت نامساعد کمک کند. از جمله اقداماتی که بایستی توسط دولت و دستگاههای متولی پسته صورت پذیرد عبارتند از:
اولا تلاش برای کنترل تورم در سطح ملی و کاهش هزینه تولید پسته و سایر محصولات تولیدی بخش کشاورزی. ثانیا برنامه ریزی برای تدوین بسته حمایت مالی از تولید کنندگان پسته بویژه کشاورزان خرده مالک و فقیر که می تواند شامل یارانه بیشتر به انواع نهاده های تولید، یارانه به بیمه جامع پسته، یارانه به وام های کشاورزی و سایر انواع حمایت ها که بتواند هزینه تمام شده پسته را کاهش دهد. ثالثا حمایت از صادرات پسته که مهمترین ضرورت فوری فعلی، حذف پیمان سپاری ارزی و امکان برگشت کامل ارز حاصل از صادرات پسته و تبدیل آن در بازار با نرخ بازار آزاد و همچنین حذف انحصار در واردات و اجازه دادن به صادر کنندگان که بتواند در قبال صادرات، کالاهای مورد نیاز کشور را وارد کنند. رابعاً برنامه ریزی دولت و دستگاههای متولی بخش کشاورزی برای تکمیل زنجیره ارزش محصول پسته، گسترش بازار با تاکید بر توسعه بازار داخلی و تنوع بخشی به محصولات جانبی و تکمیلی پسته. برنامه ریزی و ساماندهی به شبکه توزیع پسته و کاهش دلالی به روش سنتی و افزایش فروش مستقیم از تولید کننده به مصرف کننده نهایی در بازار داخلی با واسطه گری تعداد محدود شرکت های بازاریابی دارای اعتبار و صلاحیت، نیز بایستی در دستور کار قرار گیرد. در راستای تکمیل زنجیره ارزش و توسعه بازار داخلی و صادراتی می توان از ظرفیت بالقوه و بلا استفاده کشاورزی قراردادی استفاده نمود که لازم است تا متولیان بخش کشاورزی با استفاده از تجارب ارزنده جهانی برای توسعه کشاورزی قراردادی برنامه ریزی علمی و کارشناسی نمایند. خامسا نظارت جدی بر بازار نهاده های کشاورزی بویژه کودها و سموم کشاورزی به گونه ای که کیفیت این نهاده ها برای باغ داران تضمین گردد . همچنین نظارت مداوم بر فرایند توزیع اعتبارات کشاورزی به گونه ای که وام های کشاورزی عادلانه و با اندک هزینه پنهان بین متقاضیان توزیع گردد و نظارت تا مرحله آخر که مصرف وام دریافتی در بخش کشاورزی است نیز ادامه یابد، تا فرار اعتبارات از بخش کشاورزی به حداقل مقدار ممکن برسد و سبب بهبود بهرهوری تولید پسته گردد.
مجموعه اقدامات گفته شده اگر به خوبی مدیریت شوند، می توانند در میان مدت و بلندمدت مشکل غیر اقتصادی شدن تولید را رفع کرده و دغدغه تولید کنندگان و صادر کنندگان پسته را مرتفع سازند و پسته ایران همچنان تا سالها در بازار جهانی بتواند در جایگاه شایسته خود بماند و منشا درآمد، اشتغال و ارزآوری برای اقتصاد کشور باشد. البته شایان ذکر است که مشکل کمبود کمی و کیفی منابع پایه از جمله آب و خاک کشاورزی و تغییرات شدید اقلیمی، همچنان در صدر مشکلات تولید کنندگان پسته در اغلب مناطق پسته کاری کشور می باشد و تاثیر آن بر تولید اقتصادی و بقای بلندمدت صنعت پسته کشور غیر قابل انکار است که بایستی به طور جداگانه و کاملا علمی و کارشناسی، موضوعات مربوط به آن تحلیل و برای رفع چالش های مربوطه برنامه ریزی و اقدام لازم صورت پذیرد.
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی "شرايط انبار و سردخانه جهت نگهداری پسته تازه و خشک"
مدرس: آقاي دكتر شاکر اردکانی
تاریخ: سه شنبه 20 شهريور
ساعت برگزاری: ۱۱ - ۹ صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی "مديريت سرخشكيدگي درختان پسته"
مدرس: خانم مهندس حقدل
تاریخ: سه شنبه 3 مهر
ساعت برگزاری: ۱۱ - ۹ صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی "اثر عوامل اقليمي در احداث باغ پسته"
مدرس: خانم دكتر مريم افروشه
تاریخ: سه شنبه 10 مهر
ساعت برگزاری: 11 - 9 صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
با سلام و احترام
جهت استحضار و بهره برداری لازم
امروز دوشنبه ۱۶ مهرماه ۱۴۰۳
رادیو رفسنجان
برنامه همراه
موج FM
فرکانس ۹۹/۳
ساعت ۱۱-۱۰ صبح
میهمان برنامه:
دکتر رضا صداقت،
عضو هیات علمی اقتصاد کشاورزی،
پژوهشکده پسته کشور
موضوع برنامه: اقتصاد تولید و بازار پسته کشور
محلولپاشي فروتست بعد از برداشت پسته انجام شود؟
محلولپاشي عناصر نيتروژن (ازت)، روي و بور به اصطلاح فروت ست يا محلولپاشي تشكيل ميوه ناميده مي شود. در درختان پسته بهترين زمان اين محلولپاشي هنگام تورم جوانه هاي پسته يا به اصطلاح باغداران زنبوري شدن جوانه ها (عكس) در ابتداي فصل رشد درختان است. شروع فصل رشد درختان پسته با توجه به شرايط آب و هوايي، رقم پسته و شرايط آب و خاك و مديريت باغ متفاوت بوده و از اواخر اسفند تا اواخر فروردين و حتي در شرايطي اوائل ارديبهشت ماه مي باشد.
از زمانهاي ديگر مطرح براي محلولپاشي فروت ست پسته، بعد از برداشت است. اما تحقيقات نشان داده است كه بهترين زمان محلولپاشي فروت ست در درختان پسته هنگام تورم جوانه هاست و انجام آن بعد از برداشت پسته تاثير كمتري بر خصوصيات كمي و كيفي ميوه پسته دارد.
اما در شرايطي كه به هر دليلي امكان محلولپاشي هنگام تورم جوانه ها وجود نداشته باشد مانند عدم امكان محلولپاشي به دليل دوره كوتاه مناسب محلولپاشي در شرايط عمده مالكي و سطح كشت زياد و مخلوط بودن ارقام مختلف پسته در يك باغ، انجام محلولپاشي فروت ست بعد از برداشت مي تواند انجام شود.
هدایت شده از همکاران پژوهشکده پسته
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی "روش های آبیاری سازگار با شرایط باغ های پسته"
مدرس: آقای دکتر ناصر صداقتی
تاریخ: چهارشنبه ۲۵ مهر
ساعت برگزاری: 11 - 9 صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
هدایت شده از رادیورفسنجان
hamrah 6-8-1403=1.mp3
10.04M
در برنامه امروز همراه رادیورفسنجان اقای دکتر حسینی فرد از پژوهشکده پسته ایران حضور داشتند و از تغذیه درختان پسته در رفسنجان گفتند
هدایت شده از همکاران پژوهشکده پسته
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی "اصول سرشاخه کاری باغات پسته"
مدرس: خانم دکتر مریم افروشه
تاریخ: سه شنبه ۸ آبان
ساعت برگزاری: 11 - 9 صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی " مديريت بيماري هاي خاكزاد در باغ هاي پسته"
مدرس: آقاي دكتر اميرحسين محمدي
تاریخ: سه شنبه 15 آبان
ساعت برگزاری: 11 - 9 صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی " ارزيابي اقتصادي سرشاخه كاري/جوانسازي باغات پسته قديمي استان كرمان"
مدرس: آقاي دكتر رضا صداقت
تاریخ: سه شنبه 22 آبان
ساعت برگزاری: 11 - 9 صبح
جهت ورود به کلاس روی لینک زیر کلیک کرده و گزینه مهمان را انتخاب فرمایید.
https://vc.areeo.ac.ir/ch/pistachioch
جهت عضویت در #کانال رسمی پژوهشکده پسته روی لینک زیر کلیک فرمایید.
كانال رسمي پژوهشكده پسته در ایتا:
https://eitaa.com/pistachio1401