خطبه 231 نهج البلاغه: وحدت، رهاورد بعثت پیامبر (اين سخنرانى در سرزمين «ذى قار»)1( هنگام حركت به سوى بصره در سال 36 هجرى ايراد شد و واقدى آن را در كتاب «جمل» نقل كرد). ويژگى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آنچه را كه به او ابلاغ شد آشكار كرد، و پيام هاى پروردگارش را رساند. او شكاف هاى اجتماعى را به وحدت اصلاح، و فاصله ها را به هم پيوند داد و پس از آن كه آتش دشمنى ها و كينه هاى بر افروخته در دل ها راه يافته بود، ميان خويشاوندان يگانگى بر قرار كرد. _______________________________ (1). ذى قار: نام سرزمينى است در نزديكى شهر بصره، كه جنگ اعراب و ايران پيش از اسلام در آن جا اتّفاق افتاده است. ◇◇◇◇◇◇◇ @Qassed www.qassed.ir

نامه 35 نهج البلاغه: نکوهش همرهان سست عناصر (نامه به عبد الله بن عباس پس از شهادت محمد بن ابى بكر در مصر كه در سال 38 هجرى نوشته شد).(1) علل سقوط مصر: پس از ياد خدا و درود همانا مصر سقوط كرد، و فرماندارش محمد بن ابى بكر «كه خدا او را رحمت كند» شهيد گرديد، در پيشگاه خداوند، او را فرزندى خير خواه، و كار گزارى كوشا، و شمشيرى برنده، و ستونى باز دارنده مى شماريم، همواره مردم را براى پيوستن به او بر انگيختم، و فرمان دادم تا قبل از اين حوادث ناگوار به ياريش بشتابند. مردم را نهان و آشكار، از آغاز تا انجام فرا خواندم، عدّه اى با ناخوشايندى آمدند، و برخى به دروغ بهانه آوردند، و بعضى خوار و ذليل بر جاى ماندند.(2) از خدا مى خواهم به زودى مرا از اين مردم نجات دهد، به خدا سوگند اگر در پيكار با دشمن، آرزوى من شهادت نبود، و خود را براى مرگ آماده نكرده بودم، دوست مى داشتم حتّى يكى روز با اين مردم نباشم، و هرگز آنان را ديدار نكنم. _______________________________ (1). محمّد مادرش اسماء بنت عميس بود، كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام پس از وفات حضرت زهرا عليها السلام با او ازدواج كرد، محمد را در يك جنگ نابرابر، معاويه بن خديج از فرماندهان شام به وضع فجيعى به شهادت رساند. (2). ابن ابى الحديد پس از نقل اين نامه با شگفتى مى‏ گويد، فصاحت را ببين كه چگونه عنان خود را به دست امام على عليه السلام داده و مهار خود را به او سپرده است؟ نظم عجيب الفاظ را تماشا كن كه يكى پس از ديگرى با زيبايى خاصّى مى‏ آيند و مى‏ روند مانند چشمه ‏اى كه خود به خود از زمين بجوشد، سبحان اللّه!. ◇◇◇◇◇◇◇ @Qassed www.qassed.ir

حکمت 37 نهج البلاغه: نهی از تشریفات بیجا ضرورت ترك آداب جاهلى (اخلاقى، سياسى، تربيتى): و درود خدا بر او، فرمود: (در سر راه صفّين دهقانان شهر انبار(1) تا امام را ديدند پياده شده، و پيشاپيش آن حضرت مى دويدند. فرمود چرا چنين مى كنيد گفتند عادتى است كه پادشاهان خود را احترام مى كرديم، فرمود) به خدا سوگند كه اميران شما از اين كار سودى نبردند، و شما در دنيا با آن خود را به زحمت مى افكنيد، و در آخرت دچار رنج و زحمت مى گرديد، و چه زيانبار است رنجى كه عذاب در پى آن باشد، و چه سودمند است آسايشى كه با آن، امان از آتش جهنّم باشد. ________________________________ (1). شهر انبار يكى از شهرهاى شام، در شصت كيلو مترى بغداد قرار داشت كه در سال دوازدهم هجرى به دست مسلمانان افتاد. ◇◇◇◇◇◇◇ @Qassed www.qassed.ir

حکمت 38 نهج البلاغه: با اینها دوستی نکن ارزش ها و آداب معاشرت با مردم (اخلاقى، اجتماعى، تربيتى): به فرزندش امام حسن عليه السّلام فرمود: پسرم چهار چيز از من ياد گير (در خوبى ها)، و چهار چيز به خاطر بسپار (هشدارها)، كه تا به آنها عمل مى كنى زيان نبينى: الف- خوبى ها: 1- همانا ارزشمندترين بى نيازى عقل است 2- و بزرگ ترين فقر بى خردى است 3- و ترسناك ترين تنهايى خودپسندى است 4- و گرامى ترين ارزش خانوادگى، اخلاق نيكوست. ب- هشدارها: 1- پسرم از دوستى با احمق بپرهيز، چرا كه مى خواهد به تو نفعى رساند امّا دچار زيانت مى كند. 2- از دوستى با بخيل بپرهيز، زيرا آنچه را كه سخت به آن نياز دارى از تو دريغ مى دارد. 3- و از دوستى با بدكار بپرهيز، كه با اندك بهايى تو را مى فروشد. 4- و از دوستى با دروغگو بپرهيز، كه او به سراب ماند: دور را به تو نزديك، و نزديك را دور مى نماياند. ◇◇◇◇◇◇◇ @Qassed www.qassed.ir