أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلِلْكَافِرِينَ أَمْثَالُهَا ﴿۱۰﴾
مگر در زمين نگشته اند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنها بودند به كجا انجاميده ست خدا زير و زبرشان كرد و كافران را نظاير [همين كيفرها در پيش] است (۱۰)
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لَا مَوْلَى لَهُمْ ﴿۱۱﴾
چرا كه خدا سرپرست كسانى است كه ايمان آورده اند ولى كافران را سرپرست [و يارى] نيست (۱۱)
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَيَأْكُلُونَ كَمَا تَأْكُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوًى لَهُمْ ﴿۱۲﴾
خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغهايى كه از زير [درختان] آنها نهرها روان است درمى آورد و [حال آنكه] كسانى كه كافر شده اند [در ظاهر] بهره مى برند و همان گونه كه چارپايان مى خورند مى خورند و[لى] جايگاه آنها آتش است (۱۲)
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۱۰
دمر: دمار: هلاكت. تدمير: هلاك كردن.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه ۱۰
1- افراد غافل كه از هلاكت گذشتگان عبرت نمىگيرند، قابل توبيخ و سرزنش هستند. «أَ فَلَمْ يَسِيرُوا»
2- سير و سياحت و جهانگردى بايد هدفدار و براى بررسى تاريخ ملّتها و عامل عبرت و رشد باشد. أَ فَلَمْ يَسِيرُوا ... فَيَنْظُرُوا
3- مطالعه تاريخ و شناخت سرنوشت ملّتها، در جهان بينى و ايمان انسان نقش دارد. أَ فَلَمْ يَسِيرُوا ... فَيَنْظُرُوا
4- جلوههاى رفاه مهم نيست، پايان و عاقبت كار مهم است. «كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ»
5- كارهاى خداوند حكيمانه و قانونمند است. دَمَّرَ اللَّهُ ... وَ لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها
6- اراده خداوند بر تاريخ و طاغوتها، غالب و حاكم است. دَمَّرَ اللَّهُ ...
7- قهر الهى در انحصار يك يا چند نمونه نيست، او مىتواند به شكلهاى گوناگون قهر خود را نشان دهد. «لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۱۱
1- ايمان، وسيله جلب حمايتهاى الهى و كفر، عامل از دست دادن آنهاست.
«اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ أَنَّ الْكافِرِينَ لا مَوْلى لَهُمْ»
2- در روز قيامت، هيچ يك از حاميان كفّار و مشركان، كارساز نيستند. «وَ أَنَّ الْكافِرِينَ لا مَوْلى لَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۱۲
مثوى: ثواء: اقامت. مثوى: محل اقامت
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۱۲
1- وارد ساختن مؤمنان به بهشت، جلوهاى از ولايت الهى است. بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا ... إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ
2- اهل ايمان و عمل صالح در مقامى هستند كه خداوند خود عهدهدار وارد ساختن آنان به بهشت است. إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ ...
3- ملاك، پايان كار است وگرنه بهرهگيرىهاى مادّى، كم و بيش براى همه هست.
جَنَّاتٍ تَجْرِي ... يَأْكُلُونَ كَما تَأْكُلُ الْأَنْعامُ
4- براى تشويق به حقّ، از تمايلات طبيعى مردم استفاده كنيد. (انسان به طور طبيعى از باغ و نهر لذّت مىبرد) «جَنَّاتٍ تَجْرِي»
5- بهرهگيرى و كاميابى در چهارچوب مقرّرات الهى جايز است. (آنچه مورد انتقاد قرآن است، كاميابىهاى حيوانگونه است) «يَأْكُلُونَ كَما تَأْكُلُ الْأَنْعامُ»
6- شكمپرستى، برجستهترين نفسانيّات انسان است، زيرا مقام، مال و شهوت،
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
وَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلَا نَاصِرَ لَهُمْ ﴿۱۳﴾
و بسا شهرها كه نيرومندتر از آن شهرى بود كه تو را [از خود] بيرون راند كه ما هلاكشان كرديم و براى آنها يار [و ياورى] نبود (۱۳)
أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ﴿۱۴﴾
آيا كسى كه بر حجتى از جانب پروردگار خويش است چون كسى است كه بدى كردارش براى او زيبا جلوه داده شده و هوسهاى خود را پيروى كرده اند (۱۴)
مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَلَهُمْ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ ﴿۱۵﴾
مثل بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده [چون باغى است كه] در آن نهرهايى است از آبى كه [رنگ و بو و طعمش] برنگشته و جويهايى از شيرى كه مزه اش دگرگون نشود و رودهايى از باده اى كه براى نوشندگان لذتى است و جويبارهايى از انگبين ناب و در آنجا از هر گونه ميوه براى آنان [فراهم] است و [از همه بالاتر] آمرزش پروردگار آنهاست [آيا چنين كسى در چنين باغى دل انگيز] مانند كسى است كه جاودانه در آتش است و آبى جوشان به خوردشان داده مى شود [تا] روده هايشان را از هم فرو پاشد (۱۵)
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۱۳
«قَرْیَتِکَ»: شهر تو ای محمد که مکه است.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
شان نزول
نزول
ابن عباس گوید: وقتى که رسول خدا صلی الله علیه و آله مخفیانه از مکه بیرون آمد و در میان غار جاى گرفت، نگاه خود را به طرف مکه توجه داد و گفت: اى مکه تو بهترین و علامندترین شهرهاى خدا هستى و من به تو زیاد علاقه داشته و دوست دارم اگر اهل تو مرا بیرون نمى کردند من از میان تو بیرون نمى آمدم سپس این آیه نازل شد.[۱]
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام ها
1- آشنايى با تاريخ، انگيزهاى براى مقاومت در برابر ناملايمات است. «وَ كَأَيِّنْ»
2- اقوام ستمگرى كه در تاريخ هلاك شدهاند، زيادند. وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ ... أَهْلَكْناهُمْ
3- از قدرتهاى غير الهى نترسيد كه همه در برابر قدرت الهى هيچاند. أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ ... أَهْلَكْناهُمْ
4- كفّار، گاهى علاوه بر عذاب اخروى، «النَّارُ مَثْوىً لَهُمْ» عذاب دنيوى هم دارند.
«أَهْلَكْناهُمْ»
5- عاقبت ابرقدرتهاى ظالم، هلاكت و نابودى است. أَشَدُّ قُوَّةً ... أَهْلَكْناهُمْ ...
6- چه بسا فشارها و سختىها كه عامل حركت و بركت مىشود. أَخْرَجَتْكَ ...
(گرچه خداوند از عكس العمل مردم مكه در برابر دعوت پيامبر كه باعث هجرت پيامبر شد انتقاد كرده، امّا اين هجرت بركاتى را در پى داشت.)
7- مصلحان و مبلّغان دينى بايد آمادگى كامل براى هر گونه اذيّت و آزارى را از جانب مخالفان داشته باشند. «أَخْرَجَتْكَ»
8- در برابر قهر الهى هيچ ياورى نيست. «فَلا ناصِرَ لَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۱۴
«عَلی بَیِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ»: شناخت کامل و صحیحی از پروردگار خود دارد. دلائل و براهین قوی از سوی پروردگار خود دارد که رهنمودهای آسمانی است.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
شان نزول
امام محمدباقر علیهالسلام فرماید: این آیه درباره منافقین نازل شده است
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۱۴
1- تكيهگاه مؤمن، دليل و برهان است، «بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ» امّا كفّار به پندار و هوس خويش تكيه دارند. «زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ»
2- خودمحورى، نقطه مقابل خدامحورى است. كسى كه در برابر دليل و استدلال تواضع نكند، پيرو هوسهاى خود و ديگران خواهد شد. بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ ... اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ
3- انسان فطرتاً با بدى مخالف است و هر كجا مىخواهد دست به كار زشتى بزند، ابتدا آن را رنگ و لعاب زيبايى مىزند. «زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ»
4- مقتضاى ربوبيّت، نشان دادن دلائل روشن است. «بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ»
5- بعضى از كارها داراى قبح ذاتى است. يعنى ذات و حقيقت آن عوض نمىشود گرچه زيباسازى و تقلّب صورت بگيرد. «زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ»
6- انسان براى رسيدن به خواستههاى نفسانى، كارهاى زشت را به گونهاى توجيه مىكند كه انجام آن زيبا و پسنديده باشد. «زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه۱۵
آسن: اسن (بر وزن عقل و شرف): تغيير يافتن. «اسن الماء: تغير» در قاموس، مطلق تغير آب و در نهايه و مفردات تغير بوى آب گفته است، «آسن» اسم فاعل از آن است، اين كلمه فقط يك بار در كلام اللَّه يافته است.
امعاء: رودهها. مفرد آن معى است، اين كلمه فقط يك بار در كلام اللَّه مجيد آمده است.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
تفسیر آیه۱۵
تفسیر نور
اثنی عشری
روان جاوید
اطیب البیان
برگزیده تفسیر نمونه
سایر تفاسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَ لَهُمْ فِيها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِي النَّارِ وَ سُقُوا ماءً حَمِيماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ «15»
وصف بهشتى كه اهل پروا به آن وعده داده شدهاند، (چنين است:) در آن نهرهايى است از آبى كه بدبو شدنى نيست و نهرهايى از شير كه مزه آن دگرگونى ندارد و نهرهايى از شراب كه براى نوشندگان لذّتبخش است و نهرهايى از عسل مصفّا و ناب. و براى آنان در آنجا هرگونه ميوهاى موجود است و نيز آمرزشى از طرف پروردگارشان. (آيا اينان) همانند كسانى هستند كه در آتش جاودانهاند و آبى جوشان، نوشانده مىشوند، كه اندرونشان را متلاشى مىكند.
نکته ها
آنچه به اجمال در مورد بهشت در آيه دوازده مطرح شد «جَنَّاتٍ تَجْرِي»، مشروح آن در اين آيه بيان شده است. فِيها أَنْهارٌ ... وَ أَنْهارٌ ... وَ أَنْهارٌ
انواع نهرهاى بهشتى در اين آيه مطرح شده، ليكن براى گروه خاصّى در بهشت چشمهاى ويژه وجود دارد. «عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ» «1» چشمهاى كه تنها مقرّبان از آن مىنوشند.
براى هر چيزى كمالى است، كمال آب، بو نداشتن و كمال شير، تغيير نكردن مزه آن و كمال نوشيدنىها، لذيذ بودن و كمال عسل، خالص بودن آن است.
با توجّه به تكرار كلمه «انهار» مىتوان فهميد كه هر يك از شير و عسل و شراب و آب، داراى چندين نهر است.
امام حسين عليه السلام فرمود: مغفرتى كه در بهشت نصيب اهل بهشت مىشود، بهترين نعمت براى آنان است و آنگاه به آيه 72 سوره توبه استناد كردند. «2» «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ»
«1». مطفّفين، 28.
«2». بحار، ج 8، ص 140.
جلد 9 - صفحه 77
ممكن است مراد از مغفرت در بهشت، زدودن ياد لغزشها از خاطر بهشتيان باشد تا به ياد لغزشهاى دنيوى خود نيفتند و خاطرشان ملول نگردد. «1»
پیام ها
1- در برابر جلوهها و زينتهاى دنيوى كه وسيلهى ارتكاب برخى گناهان مىگردد، با بيان جلوهها و زيبايىها و كاميابىهاى بهشت، مردم را به حق دعوت كنيد. مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ ...
2- كسانى كه به خاطر تقوا، از كاميابىهاى زودگذر و نامشروع پروا مىكنند، به كاميابى پايدار خواهند رسيد. «وُعِدَ الْمُتَّقُونَ»
3- اميددادن به سرانجامى نيكو، عامل گرايش به حق و تقواست. «وُعِدَ الْمُتَّقُونَ»
4- تعدّد و تنوّعطلبى، خواست طبيعى بشر است. أَنْهارٌ ... أَنْهارٌ
5- در بهشت، در كنار نعمتهاى مادّى و جسمانى، نعمتهاى معنوى و روحى نيز هست. أَنْهارٌ ... مَغْفِرَةٌ ...
6- نعمتهاى بهشتى از هر گونه آفت و نقص و تغيير به دورند. غَيْرِ آسِنٍ ... لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ ... مُصَفًّى
7- آب و هواى بهشت، نعمتها را متغيّر و مسموم و بد بو نمىكند. لَمْ يَتَغَيَّرْ ...
8- نعمتهايى را كه بهشتيان دريافت مىكنند، در سايه مغفرت پروردگار است.
«مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ»
9- در بهشت انواع ميوهها، به مقدار وفور وجود دارد. «كُلِّ الثَّمَراتِ»
10- در دوزخ، آب جوشان را با زور و ذلّت به كفّار مىنوشانند. «سُقُوا»
11- تشويق و تهديد در كنار هم سازنده است. أَنْهارٌ ... ماءً حَمِيماً
12- معاد، جسمانى است. (شير و عسل، نشانه كاميابى جسمانى است، چنانكه قطعه قطعه شدن اندرون كفّار بر آن دلالت دارد.) «فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ»
«1». تفسير راهنما.
جلد 9 - صفحه 78
13- حساب جسم و بدن انسان در قيامت، با جسم و بدن او در دنيا فرق مىكند.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
وَمِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ حَتَّى إِذَا خَرَجُوا مِنْ عِنْدِكَ قَالُوا لِلَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مَاذَا قَالَ آنِفًا أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ﴿۱۶﴾
و از ميان [منافقان] كسانى اند كه [در ظاهر] به [سخنان] تو گوش مى دهند ولى چون از نزد تو بيرون مى روند به دانش يافتگان مى گويند هم اكنون چه گفت اينان همانانند كه خدا بر دلهايشان مهر نهاده است و از هوسهاى خود پيروى كرده اند (۱۶)
وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ ﴿۱۷﴾
و[لى] آنان كه به هدايت گراييدند [خدا] آنان را هر چه بيشتر هدايت بخشيد و [توفيق] پرهيزگاريشان داد (۱۷)
فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ ﴿۱۸﴾
آيا [كافران] جز اين انتظار مى برند كه رستاخيز به ناگاه بر آنان فرا رسد و علامات آن اينك پديد آمده است پس اگر [رستاخيز] بر آنان دررسد ديگر كجا جاى اندرزشان است (۱۸)
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه۱۶
آنفا: آنف به معنى الساعة و اكنون است، در مجمع فرموده: اوّلين وقتى كه نزديك به ما است آن فقط يك بار در قرآن مجيد آمده است.[۱]
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
شان نزول آیه۱۶
این آیه درباره منافقین از اصحاب رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نازل شده است که کلماتى که از پیامبر مى شنیدند، ایمان نیاورده و هنگامى که از نزد پیامبر بیرون مى آمدند به مؤمنین مى گفتند: محمد تا به حال چه مى گفته است؟[۲]
ابن جریج گوید: مؤمنین و منافقین نزد پیامبر گرد مى آمدند و آنچه رسول خدا صلی الله علیه و آله مى فرمود: یکجا مى شنیدند و مؤمنین از گفتار پیامبر لذت برده و او را کمک و معاونت مینمودند ولى منافقین به گفتار پیامبر توجه ننموده و به او کمک هم نمى کردند به قسمى که وقتى از خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله بیرون مى آمدند از مؤمنین سؤال مى کردند که پیامبر تا به حال چه مى گفته است؟ سپس این آیه نازل گردید.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53