❇️ حقوق متقابل #حکومت و #شهروندان در رساله حقوق امام #سجاد(ع) قسمت دوم ❇حضرت سجاد ع در فراز مربوط به «حقوق الرعیّه» حاکمان را مورد خطاب قرار داده و وظیفه آنها را بیان کردند. 🔸«فَأَمَّا حُقُوقُ رَعِیَّتِکَ بِالسُّلْطَانِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّکَ إِنَّمَا اِسْتَرْعَیْتَهُمْ بِفَضْلِ قُوَّتِکَ عَلَیْهِمْ فَإِنَّهُ إِنَّمَا أَحَلَّهُمْ مَحَلَّ اَلرَّعِیَّهِ لَکَ ضَعْفُهُمْ وَ ذُلُّهُمْ فَمَا أَوْلَى مَنْ کَفَاکَهُ ضَعْفُهُ وَ ذُلُّهُ حَتَّى صَیَّرَهُ لَکَ رَعِیَّهً وَ صَیَّرَ حُکْمَکَ عَلَیْهِ نَافِذاً – لاَ یَمْتَنِعُ مِنْکَ بِعِزَّهٍ وَ لاَ قُوَّهٍ وَ لاَ یَسْتَنْصِرُ فِیمَا تَعَاظَمَهُ مِنْکَ إِلاَّ بِاللَّهِ بِالرَّحْمَهِ وَ اَلْحِیَاطَهِ وَ اَلْأَنَاهِ وَ مَا أَوْلاَکَ إِذَا عَرَفْتَ مَا أَعْطَاکَ اَللَّهُ مِنْ فَضْلِ هَذِهِ اَلْعِزَّهِ وَ اَلْقُوَّهِ اَلَّتِی قَهَرْتَ بِهَا أَنْ تَکُونَ لِلَّهِ شَاکِراً وَ مَنْ شَکَرَ اَللَّهَ أَعْطَاهُ فِیمَا أَنْعَمَ عَلَیْهِ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّهِ.» (همان. ص ۲۰۲). امام اولاً به زمامداران و قدرتمندان متذکر می‌شود که تو چون قدرت بیشتری داری حاکم بر آنها و آنها رعیت و شهروند تو شده‌اند چون در برابر قدرت تو ضعیف و ذلیل هستند، و همین وضعیت آنها را شهروند کرده و حکم تو را بر آنها نافذ ساخته است و آنان توان سرپیچی از تو را ندارند و حفاظت و حمایت و حلم و بردباری تو را می‌خواهند. پس سزاوار است در برابر این عزّت ظاهری و قدرتی که موجب برتری و غلبه تو بر آنها شده، به درگاه خداوند شاکر باشی، چرا که کسی که در برابر عطایای الهی شاکر باشد، خداوند آن نعمت را افزون می‌سازد و هیچ قوت و نیرویی جز با عنایت و قدرت لایزال الهی نیست. در نقل‌های دیگر، در این قسمت بیان افزون‌تری آمده که طبق آنها حضرت فرموده: در برابر این قدرتی که بر آنها داری و به همین خاطر آنها رعیت تو شده‌اند، واجب است درباره آنها به #عدالت رفتار کنی و برای آنها به مانند پدری مهربان باشی و جهالت و نادانی آنها را با عقوبت پاسخ ندهی، بلکه آنها را در این صورت ببخش و در برابر قوت و قدرتی که داری، شکرگزار خداوند باشد. 💠از این بیان حضرت نیز به وضوح فهمیده می‌شود که حضرت به حکومت و حاکمان «موجود» نظر داشته نه به حکومت و حاکمان و زمامداران «مطلوب». یعنی بیان حضرت بیشتر موعظه و نصیحت به حاکمان و #قدرتمندان است تا از شرّ آنها نسبت به رعایا و شهروندان کاسته شود . ✅اهمیت حقوق متقابل زمامداران و شهروندان 🌱در حکومت نبوی و حکومت علوی با رعایت شأن و عزّت شهروندان حقوق آنها توسط حکومت و حاکمان ادا می‌شد و در برابر، آنها وظیفه داشتند به تکالیف خود در برابر حکومت عمل کنند و با رعایت دو جانبه حقوق و عمل به وظایف توسط هر دو طرف جامعه اسلامی شکل می‌گرفت. امیرالمؤمنین ع به حقوق متقابل حکومت و ملت و بالملازمه وظایف آنها نسبت به هم توجه می‌دهد و تنها حق تعالی را مقام ذی حق بدون اینکه حقی بر ذمه او باشد معرفی می‌کند یعنی تنها او تبارک و تعالی را دارای حق می‌داند، بدون اینکه کسی حقّی بر او داشته باشد؛ با این وصف خدای تعالی حق خود بر انسان‌ها را اطاعت خود قرار داده، ولی جزاء اطاعت آنها را ثواب و پاداش مضاعفشان قرار داد. و این از باب تفضّل و توسّع حق تعالی برای انسانها می‌باشد. 🌴حضرت در ادامه به بزرگ‌ترینِ این #حقوق واجب می‌پردازد که میان صاحبان حقوق جریان دارد و آن حقوق متقابل #والی و #رعیت و زمامداران و شهروندان است. فلسفه این حقوق غیر یک طرفه و هر دو طرف جامعه را صاحب حق دانستن این است که برای انتظام دادن به اُلفت و یک‌پارچگی اجتماعی ـ وحدت ملی ـ است و نیز عزت و قدرت آنها از این رهگذر محقق می‌شود. نتیجه باور به حقوق دو طرف شکل دهنده جامعه و اجتماع این است که صلاح شهروندان به صلاح زمامداران است و صلاح زمامداران به استقامت شهروندان است 📌فرجام سخن اینکه: گرچه در سیره و سخن رسول اکرم و امیرالمؤمنین در عرصه اجتماع و حکومت، برای دو طرف مردم و حاکمان و شهروندان و زمامداران حقوق و وظایفی مقرّر می‌باشد که با شناخت و التزام به آنها، جامعه اسلامی واقعی شکل می‌گیرد و عموم اهل آن جامعه از برکات و ثمرات آن حق‌مداری و وظیفه‌مندی بهره‌مند خواهند شد؛ 👈 ولی امام سجاد ع در رساله الحقوق خود در خطاب به #حکومت‌ها و مردمان زمان خود که با حکومت‌های مستقری مواجه بودند، از زبان موعظه و نصیحت استفاده می‌کنند و با مخاطب قرار دادن آنها به آنان یادآور می‌شود که مراعات یکدیگر را بکنند تا از آسیب و زیان و نابودی مصون باشند. شاید این نصیحت متوجه تفکر و رفتار زیدیه باشد که اقدام به قیام مسلحانه و معارضه با خلفا می‌کردند. 📚حجت الاسلام محمد کاظم تقوی ، نقل از سايت انديشه ماکانالِ قرآن‌پویان تدبر در قرآن ،تفقه در دين ┏━━🌹💠🌹━━┓ 🆔@quranpuyan ┗━━🌹💠🌹━━┛