#آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🔅🔅🔅 📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (21) در قرآن:در آیه ی کریمه ۵۶ سوره مبارکه الرحمن چنین آمده است: فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ*(56/الرحمن) «درآن بهشتها همسران زیبای با حیایی است (که به چشم پرناز خویش جز به شوهران خود ننگرند) و دست هیچ کس پیش از آنها بدانها نرسیده است» عبارت قصر الطّرف:(قاصرات الطرف) معنای ظاهری آن: کوتاه کردن چشم. و معنای کنایی آن: با حیا و ناموس دار بودن علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرماید: کلمه طَرف به معنی کاسه چشم است و مراد به کوتاهی طَرف این است که همسران بهشتی به شوهران خود اکتفا می کنند و چشم داشتی به دیگران ندارند . توضیح آیه: خداوند دراین سوره بعد از اینکه به سرانجام شوم و تأسف بار بد فرجامان اشاره کرده است شروع به وصف حال خوش فرجامان و نیک بخت ها یعنی کسانی کرده که در این دنیا در زمره مؤمنین حقیقی بوده و تا توانسته اند در کسب فضایل و تحصیل رضایت خالق یکتا تلاش کرده اند. در این توصیف حال، بعد از اشاره به برخورداری بهشتیان از نعمت هایی چون منازل با شکوه در بهشت با امکانات فراوان و فرشها و تخت های عالی و لباس های فاخر و غیره، نعمت کامجویی از زنان زیباروی بهشتی را نیز گوشزد کرده و این زنان را متصف به صفاتی بیان می کند که یکی از آن صفات سر به زیری و حجب و حیای آن زنان است که همواره چشم از دیگران برداشته و به شوهران خود بسنده و کفایت می کنند. البته به نظر می رسند که یکی از پیام های این تعبیر کنایی این می تواند باشد که در این دنیا زنانی که با سر به زیری و حیای خود، تنها به شوهران و محارم خود اکتفا کرده و اجازه هرگونه سوء استفاده را به اجانب و نامحرمان نمی دهند شایستگی این را دارند که در زمره بهشتیان قرار بگیرند. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های زندگی ساز قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

#آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🔅🔅🔅 📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (22) 🔻غضّ البصر: ☑️معنای ظاهری: بر هم نهادن پلک های چشم ☑️معنای کنایی : ترک نگاه به زن نامحرم ☑️در قرآن:به معنای روی هم نهادن پلک های چشم و کنایه از ترک نگاه به زن نامحرم. در آیه ی کریمه ۳۰ سوره مبارکه نور می خوانیم: "قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ"«به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!». در تفسیر ارزشمند المیزان در خصوص کنایی بودن این آیه چنین آمده است: کلمه غصّ به معنای روی هم نهادن پلک های چشم است… و این آیه به جای اینکه از چشم چرانی نهی کند، امر به پوشیدن چشم کرده و فرقی ندارد آن امراین نهی را هم افاده کند و چون مطلق است، نگاه به زن اجنبی را برای مردان و نگاه به مرد اجنبی را برای زنان تحریم فرموده است. کاربرد ادبی: شیخ اجلّ سعدی شیرازی می گوید: از دردرآمدی و من از خود به در شدم گفتی کزین جهان به جهان دگر شدم من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت کاوّل نظربه دیدن او دیده ورشدم. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (23) 🔻غضّ البصر: چشم فرو انداختن با توجه به اتصال و انتظام آیات سوره مبارکه نور که به سوره احکام و سوره خانواده مشهور است، این حقیقت به چشم می خورد که خداوند دراین سوره بصورت جدی مقابله با پدیده فحشا و رابطه نامشروع جنسی را در دستور برنامه های سازنده تربیتی خود قرار داده و برای این منظور با ارائه سازوکارهای لازم و مفید و سازنده، سالم سازی جامعه اسلامی را از این بیماری خطرناک و پیامدهای نامطلوب آن مدنظر قرار داده است و یکی از آن راه کارها برای مقابله با شیوع فساد و فحشا در جامعه را پایبندی مؤمنین به ضرورت تنظیم روابط سالم با جنس مخالف در پرتو تبعیت و پیروی از برخی دستورالعمل ها می داند که یکی از آن دستورالعمل ها ضرورت حفظ حریم نگاه و نیالوده شدن به مرض چشم چرانی است که در واقع منشأ و ریشه پدیده ی فحشا در هر جامعه ای، نگاه های غیر ضروری و مغرضانه و شهوت انگیز بعضی از مردان و زنان به یکدیگر می باشد. #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (24) 🔹این آیه، مَثَلی است که برای بنی‌آدم زده شده، به خاطر رفتارشان و اینکه عهد ازلی خود را شکستند و به آیات خدا ظلم کردند (طباطبائی، 1363: 488). 🔹ابتدا می‌فرماید که خداوند همة شما را از یک نفر آفرید؛ یعنی «نَفْسٍ واحِدَةٍ». در این آیه «نَفْسٍ واحِدَةٍ» کنایه از حضرت آدم است و این برای «بیان عظمت قدرت خداوند» است که نسل بشر را تنها از یک نفر به وجود آورده است. 🔹همچنین در این آیه از «انجام عمل زناشویی» میان آدم و حوّا، با لفظ «تَغَشَّی» یاد شده که به معنای پوشانیدن و انجام دادن کاری در خلوت است. این یک تعبیر کنایی است که به منظور «رعایت ادب» و پرهیز از بیان لفظ صریح آورده شده است. #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (24) 🔹در آیه 187 سوره بقره به واژه های "رفث"؛"باشروهن"؛و در آیه 43 سوره نساء به تعبیر "لامستم" دقت کنید. 🔹در دو آیة مذکور، سه کنایه به کار رفته است. الفاظ «الرَّفْثُ»، «باشِرُوهُنَّ» و «لامَسْتُمُ»، که به صورت کنایی درباره"رابطة زناشویی" به کار رفته است، چرا که آشکارا و با صراحت گفتن آنها به دور از ادب و شرم‌انگیز است. #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (25) 🔰﴿وَفُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ﴾ (الواقعه/ 34)؛ «و آنها راست زنانی والامقام» (معزّی،1372). «فُرُشٍ» بر وزن «عُنُق» جمع فراش است و در اصل به معنای هر گونه بستری است که می‌گسترانند (ر.ک؛ قرشی، 1371، ج 5: 161). 🔹امّا در این آیه با توجّه به کلمة «مَرْفُوعَةٍ»، «فُرُشٍ» به معنای بانوانی است که در عقل و زیبایی به درجة بالایی رسیده‌اند (ر.ک؛ همان، ج10: 521). 🔹پیشتر ذکر کردیم که اگر چیزی را به همان نام که هست، یعنی به اسم اصلی خود نام ببریم، سه‌چهارم لذّت و زیبایی بیان را از میان می‌بریم؛ زیرا کوششی که ذهن برای ایجاد پیوند میان معانی و ارتباط اجزای سازندة خیال دارد، به این صورت از میان می‌رود و آن لذّتی که حاصل جستجوست، به صورت ناچیزی درمی‌آید، لذا هدف از کنایه در این آیه می‌تواند «جذّابیت بخشیدن به کلام» باشد. #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (26) ﴿وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ یُنفِقُ کَیْفَ یَشَاء...﴾ (الزّخرف/ 18)؛ «یهود گفتند: دست خدا با زنجیر بسته است. دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن از رحمت الهی دور شوند! بلکه هر دو دست ـ قدرت ـ او گشاده است؛ هر گونه بخواهد می‌بخشد» (طبری، 1412ق.: 418). عبارت «بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ» کنایه از «داشتن قدرت» است. یهود گفته بود که دست خدا بسته است. خداوند در جواب آنها آورده: «یداه مبسوطتان». در ادبیّات عربی «ید» کنایه از قدرت و «یدان» به صورت مثنی، کنایه از کمال قدرت است. به همین جهت خدای تعالی آن را به صورت مثنّی آورده تا به کمال قدرت خود اشاره کرده باشد» (طباطبائی، 1363، ج 6: 46). هدف از کنایه در این آیه، «استدلال» است، چرا که کنایه مانند ادّعای چیزی است با ارائة دلیل؛ زیرا در کنایه، انتقال از ملزوم (یَداهُ مَبْسُوطَتان) است به لازم (داشتن قدرت) و وجود هر ملزوم گواه بر وجود لازم خود است، چراکه جدایی لازم از ملزوم محال است و بدیهی است که دعوی حُکمی به اثبات یا سلب همراه با ارائة دلیل، قوی‌تر از دعوی حٌکمی بدون دلیل است. در این آیه تأکید شده که دو دست خداوند باز است. از این عبارت استدلال می‌شود که خدای تعالی قدرت زیادی دارد. همچنین در آیة ﴿تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ﴾ (المسد/ 1)؛ «بریده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد). کلمة«ید» در این آیه، به معنای لغوی خود نیست، بلکه کنایه از «قدرت» آدمی است. هدف از کنایه در این آیه نیز «استدلال» است، چون دست در انسان عضوی است که مقاصد او به وسیلة آن انجام می‌شود و بیشتر کارهای آدمی را به دست او نسبت می‌دهند، لذا خاسر شدن دست به معنای بی‌نتیجه شدن اعمال آدمی، بلکه نتیجه معکوس دادن آن است یا به معنای باطل شدن اعمال او است، به طوری که زحمت‌هایش هدر برود و مورد استفاده‌اش قرار نگیرد (ر.ک؛ طباطبائی، 1363، ج 6: 46). #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (27) ⏺زن ابولهب که کینه‌توز و حق‌ناپذیر بود، خار و خاشاک و بوته‌های خار را به دوش می‌کشید و بر سر پیامبر می‌ریخت تا آن حضرت به هنگام رفتن به نماز یا برای دعوت و هشدار مردم، پاهای مبارکش آزرده گردد (طبرسی،1380، ج 5: 1489). 🔹«حَمَّالَةُ ‌الْحَطَبْ» کنایه از«زن سخن چین» است (طالقانی، 1362، ج 4: 297). 🔹هدف از کنایه در این آیه، «تعریض» است، چرا که ذکر این کنایه، آگاهی بر این مطلب است که سرانجام همسر ابولهب چنین است که در روز قیامت در آتش دوزخ به همان هیأت جلوه گر می‌شود که در دنیا به خود گرفته بود؛ یعنی همان‌گونه که در دنیا شاخه‌های خاربُن و بوته‌های دیگر را با طناب می‌پیچید و حمل می‌کرد و همین حال یعنی طناب به گردن و هیزم به پشت، جلوه‌گر گشته، عذاب می‌شود (ر.ک؛ طباطبائی، 1383، ج 40: 441). #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (28) ﴿وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا﴾ (الإسراء/ 29)؛ «نه هرگز دست خود محکم بسته دار و نه بسیار باز و گشاده، که به نکوهش و حسرت خواهی نشست» (الهی قمشه‌ای، 1380: 265). 🍀🍀🍀 🔹در این آیه، «بستن دستها به گردن»، کنایه از «بُخل و امساک» و «بسیار گشاده داشتن دست‌ها» کنایه از «بخشش بی‌اندازه» است و به منظور «تصویرگری»، «ایجاز» و «مبالغه» به کار رفته است. 🔹شیوایی کنایه، ارائة معانی در قالب صورت‌های عینی است. این آیه «بُخل» را به صورت امری ملموس و مشهود درآورده است و آشکارا به نمایش گذاشته که این رمز تأثیر عمیقی است که کلام کنایی در این آیه دارد؛ یعنی به جای آنکه بُخل را توصیف کند، تصویر آن را نشان داده است. 🔹همچنین در این آیه، «بسته بودن دست به گردن» با ایجاز خود معنای گسترده‌ای را القا می‌کند که در صورت تصریح، الفاظ زیادی باید استفاده می‌شد تا همان معنا را القا کنند. #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (29) ﴿کَأَنَّهُنَّ بَیْضٌ مَّکْنُونٌ﴾ (الصّافات/ 49)؛ «گویی از (لطافت و سفیدی) همچون تخم‌مرغ‌هایی هستند که (در زیر بال و پر مرغ) پنهان مانده‌اند (و دست انسانی هرگز آن را لمس نکرده است)» (مکارم شیرازی، 1373: 447). 🍀🍀🍀 🔹در این آیه، حوریان بهشتی به تخم‌مرغ‌هایی تشبیه شده‌اند و وجه‌شبه نیز نیکویی چهره، رنگ بدن و تازگی است. 🔹البتّه واژة «بَیْضْ» در تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن و الکاشف کنایه از «زنان آزاد» است که نظر به غیر از زوج خود نیانداخته‌اند و غیر از زوج خود کسی به آنها نظر نکرده است (ر.ک؛ مغنیه، 1424ق.، ج 6: 338). 🔹هدف از کنایه در این آیه، «تعریض» است، چراکه از محتوای آیه، معنای دیگری استنباط می‌شود؛ یعنی همان‌گونه که تخم‌مرغ مادامی‌که زیر پَرِ مرغ محفوظ است، دست‌نخورده باقی می‌ماند، حوریان نیز چنین هستند. 🔹به گفتة زرکشی، «عرب‌ها در کنایه از زنان آزاد، از واژة «بَیْضْ» استفاده می‌کردند» (زرکشی، 1415ق.، ج 2: 320). #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom

📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (30) ﴿...وَلاَ یَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ...﴾ (آل‌عمران/ 77)؛ «...و (خداوند)به آنان در قیامت نمی‌نگرد» (مکارم شیرازی، 1373: 77). 🌱🌱🌱 🔹در این آیه، نگاه نکردن خداوند به کافران در قیامت، کنایه از «غضب» خداوند بر آنان است و نیز کنایه دو کاربرد دارد: الف) ارائة استدلال. ب) دوبُعدی کردن جمله. 🔹«کنایه» در این آیه یک معنی نزدیک دارد که همان نگاه نکردن خداوند به کافران است و یک معنی دور، یعنی معنی مراد اصلی از کنایه که «غضب خداوند» است. 🔹کنایه مانند ادّعای چیزی است با ارائة دلیل؛ زیرا در کنایه، انتقال از ملزوم (نگاه نکردن خداوند به کافران) است به لازم یعنی (غضب خدا)، و وجود هر ملزومی گواه بر وجود لازم خود است. 🔹دو یا چند بُعدی بودن، یکی دیگر از عوامل مهمّ زیبایی‌آفرینی در کلام ادبی است. 🔹روال عادی زبان این است که یک لفظ بر یک معنی دلالت کند، ولی در کنایه، کلام یکی است، امّا دو معنی از آن برمی‌آید، لذا از کنایة به کار رفته در این آیه چنین برمی‌آید که خداوند هم به کافران نگاه نمی‌کند و هم نسبت به آنها خشمگین است. 🌱🌱🌱 #آرایه_ها #کنایه #قرآن_شناسی #بلاغت 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom