📌یاددداشت|
✔️در عربستان بن سلمان چه می‌گذرد؟
✍️محمد رضایی، کارشناس مسائل عربستان سعودی
1️⃣«محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان، در اقدامی تعجب برانگیز «احمد بن عبدالعزیز» فرزند «ملک عبدالعزیز» بنیان‌گذار پادشاهی عربستان، «محمد بن نایف» ولیعهد پیشین و تعدادی از شاهزادگان متنفذ را به‌اتهام خیانت بازداشت کرد. در پی این اقدام، صفحه توییتری «مجتهد»، افشاگر و معارض سرشناس و تأثیرگذار خاندان آل‌سعود، دو سناریو را برای رمزگشایی و علت‌یابی کنش اخیر بن سلمان مطرح کرد. یکی کودتا و دیگری مرگ یا در حال احتضار بودن «ملک سلمان»، پادشاه فعلی عربستان، در چارچوب تحلیلی مجتهد، مرگ یا احتضار ملک سلمان، بیشتر و بهتر می‌توانست اقدام محمد بن سلمان را توجیه کند. این سناریو بعد از مطرح شدن از سوی مجتهد، در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد. به‌طوری که رسانه‌های عموماً قطری با استناد به این تحلیل، گمانه‌زنی‌ها و گزارش‌های متعددی را ذیل این تحلیل در رسانه‌های خود انتشار دادند. اما یکشنبه گذشته، رسانه‌های سعودی تصویر سوگند خوردن چند سفیر در مقابل ملک سلمان، برای اعزام به محل مأموریت خود را رسانه‌ای کردند. در نهایت نیز پادشاه عربستان،، سه‌شنبه در جلسه شورای وزیران حاضر شد تا به گمانه‌زنی‌ها در رابطه با مرگ یا وخامت اوضاع خود پایان دهد. اما به‌راستی علت دستگیری‌های اخیر بن سلمان را در کجا باید ریشه‌یابی کرد؟
2️⃣به‌زعم نگارنده طرح تحلیل‌هایی در رابطه با نگرانی بن‌سلمان نسبت به آینده پادشاهی خود، کمی دور از واقعیت‌های میدانی است. بن‌سلمان به‌واسطه اقدامات داخلی و حمایت‌های خارجی پادشاه آینده عربستان است. اما دلیل دستگیری‌ها و برخوردهای خشن بن سلمان با مخالفان چیست؟
ولیعهد سعودی سودای نوسازی و مدرن‌سازی غربی عربستان را در سر می‌پروراند. کما اینکه بخشی از این نوسازی را نیز اجرایی کرده است.
خشونت‌ورزی بن سلمان در قبال مخالفان را باید در مدل نوسازی وی جستجو کرد. ولیعهد عربستان، نوسازی «هانتینگتونی» را انتخاب کرده است. این مدل از بالا به پایین و آمرانه اعمال می‌شود و در چند سال نخست، پیاده‌سازی آن نیازمند به‌کار‌گیری سرنیزه است. همان کاری که «آتاتورک» در ترکیه و «پهلوی اول» در ایران انجام دادند. نوسازی مذکور بیشتر جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی را در بر گرفته و حوزه سیاسی را بدون تغییر می‌گذارد. در نظر آوردن اقدامات آتاتورک و پهلوی اول در حوزه اجتماعی، فرهنگی و خشونت همراه با این اقدامات، به درک فضای کنونی عربستان و اقدامات محمد بن سلمان کمک شایانی می‌کند. در نوسازی هانتیگتونی، مجری برای پیاده‌سازی ایده‌های خود با موانع مختلفی از سنت‌ها و شخصیت‌ها مواجه است. برای پیشبرد امور، نماینده‌های این موانع باید به‌شدید‌ترین شکل ممکن سرکوب شوند. دستیگری و برخورد بی‌ملاحظه با حجم وسیعی از روحانیون غیررسمی(نماینده دین،سنت) و قتل فجیع «جمال خاشقچی» و دیگر شخصیت‌های مخالف، در این چارچوب تحلیلی معنا و مفهوم پیدا می‌کند.
3️⃣اگرچه ممکن است بن سلمان نسبت به رقبای احتمالی نیز ملاحظاتی داشته باشد اما دلیل اصلی بازداشت‌های اخیر به‌جهت مدل توسعه‌ای است که وی انتخاب کرده است. به‌عبارتی بازداشت‌های اخیر اگرچه می‌تواند اهداف دیگری نیز داشته باشد اما نهایتاً در طولِ مدل نوسازی بن سلمان است.
اما چرا شدت خشونت و برخورد در مدل نوسازی بن سلمان بالاست. دلیل آن را باید در سرعت بالای نوسازی جستجو کرد. بن سلمان از زمان به قدرت رسیدن در مقام ولیعهد، در حوزه فرهنگی_اجتماعی اقدامات گسترده‌ای انجام داده است. به طوری که اقدامات وی (حوزه زنان، تفریحی، جذب سرمایه‌گذار، چشم‌انداز 2030) روزانه در رسانه‌های جهان بازتاب داشته است. چون سرعت روند نوسازی غربی در عربستان زیاد است ناگزیر شدت برخورد با موانع نیز در مدل هانتیگتونی بالاست. این برخوردها تا اجرایی شدن نسبی نوسازی ادامه خواهد داشت و اخبار بازداشت‌ها و برخوردها در آینده نیز رسانه‌ای خواهد شد.
4️⃣چالش اصلی بن سلمان در حوزه سیاسی خواهد بود. اینکه بعد از نوسازی فرهنگی_اجتماعی و افزایش مطالبات و انتظارات جامعه، با نظام سیاسی چه خواهد کرد؟ این برهه از زمان و نوسازی برای بن سلمان و حیات سیاسی خاندان آل سعود حساس و خطرآفرین خواهد بود. مراکز فکری و نهادی اثرگذار داخلی(ایرانی) باید توجه خود را به این دوره‌ی حساس عربستان معطوف کنند.
🔰 @Adyanuniv