حريـم قانون آن حضـرت از بدرفتاري و آزاري كه به شخص خودش مي شد عفو و اغماض مي نمود ولي در مورد اشــخاصي كــه به حريـم قانـون تجاوز مي كردند مطلقا گذشت نمي كرد و در اجراي عدالت و مجازات متخلف, هـر كه بـود, مسامحه روا نمـي داشت. زيـرا قانـون عدل , سايه امنيت اجتمـاعي و حـافظ كيان جـامعه اسـت و نمـي شـود آن را بـازيچه دست افـراد هـوسران قرار داد و جامعه را فـداي فرد نمـود در فتح مكه,زني از قبيله بني مخزوم مرتكب سرقت شد و از نظر قضايي جرمش محرز گرديد. خويشاوندانش ـ كه هنوز رسوبات نظام طبقـــاتي در خلاياي مغزشان به جـاي مانده بـودـ اجراي مجازات را ننگ خانواده اشرافــي خـود مي دانستند, به تكاپـو افتادند كه مجازات را متـوقف سازند اما آن حضرت نپذيرفت و فرمود: ((اقوام و ملل پيشيـن دچار سقـوط وانقراض شدند,بديـن سبب كه در اجـراي قانـون عدالت, تبعيض روا مـي داشتند, قسـم به خدايـي كه جانم در قبضــه قــدرت اوست در اجراي عدل درباره هيچ كــس سستـــي نمـي كنـــم , اگر چــه مجرم از نزديكتريـن خويشاوندان خودم باشد.)) او خـود را مستثني نمـي كرد و فوق قانون نمـي شمـرد. روزي به مسجـد رفت و در ضمـن خطـابه فـرمــود: ((خداوند سوگند ياد كرده است در روز جزا از ظلم هيچ ظالمي نگذرد, اگر به كسي از شما ستمي از جانب من رفته و از اين رهگذر حقي بر ذمه من دارد مـن حاضرم به قصاص و عمل تقابل تـن بدهـم.)) از ميان مردم شخصـي به نام سـواده بـن قيـس به پاخاست و گفت: يا رسـول الله روزي كه از طائف بر مي گشتـي و عصارا در دست خـود حركت مي دادي به شكم مـن خورد و مرا رنجه ساخت. فرمود : ((حاشا كه به عمد ايـن كار را نكرده باشـم معهذا به حكـم قصاص تسليـم مي شـوم) فرمان داد همان عصا را بياورند و به دست سـواده داد و فرمـود: (( هرعضـوي كه از بدن تـو با ايـن عصا ضربت خورده است به همان قسمت از بدن مـن بزن و حق خـود را در هميـن نشئه دنيا از من بستان.)) سواده گفت: نه, مـن شما را مي بخشـم. فرمود: (( خدا نيز بر تـو ببخشد.)) آري چنين بـود رفتار يك رئيـس و زمامدار تام الاختيار ديـن و دولت در اجـراي عدل اجتماعي و حمايت از قـانـون. (15) احتـرام به افكار عمـومـي رسـول خدا(ص) در موضوعاتي كه به وسيله وحي و نص قرآن, حكم آن معين شده بود اعم از عبادت و معاملات , چه براي خود و ديگران, حق مداخله قائل نبـود و ايــن دسته از احكام را بدون چـون و چرا به اجـرا در ميآورد; زيرا تخلف از آن احكام, كــفر به خداست : (( ومـن لم يحكـم بما انزل الله فاولئك هماالكافرون ));(16) (و كساني كه بهآنچه خدا فرو فرستاده داوري نكرده اند, آنان خـود كفر پيشه گانند) اما در موضوعات مربوط به كار و زندگي,اگر جنبه فردي داشت و در عين حال يك امر مباح و مشروع بـود, افراد , استقلال راي و آزادي عمل داشتـند. كسـي حق مـداخله در كارها خصوصي ديگري را نداشت, و هرگاه مربوط به جامعه بود حق اظهار راي را براي همه محفـوظ مي دانست و با ايـن كه فكر سيال و هـوش سرشارش در تشخيص مصالح امـور بر همگان برتري داشت , هرگز به تحكـم و استبداد راي رفتـار نمي كرد و به افكار مردم بـي اعتنايي نمي نمود. نظر مشـورتي ديگران را مـورد مطالعه و تـوجه قرار مي داد و دستور قرآن مجيد را عملا تايـيد نموده و مي خواست مسلمين ايـن سنت را نصب العيـن خـود قـرار دهنـد. در جنگ بـدر در سه مـرحله, اصحاب خـود را به مشاوره دعوت نموده فرمـود نظر خـودتان را ابراز كنيد. اول درباره ايـن كه اصـلا با قريش بجنگند و يا آنها را به حال خـود ترك كرده و به مدينه مراجعت كنند .همگي جنـگ را ترجيح دادند و آن حضرت تصـويب فرمـود. دوم محل اردوگاه را به معرض مشورت گذارد كه نظر حباب بـن منذر مورد تايـيد واقع شد. سوم در خصــوص ايـن كه با امراي جنگ چه رفتاري شود به شـور پرداخت . بعضي كشتـن آنها را ترجيح دادند و برخي تصـويب نمـودند آنها را در مقابل فديه آزاد نمايند و رسـول اكرم (ص) باگروه دوم موافقت كرد. در جنگ احد روش مبارزه را در معرض شـور قرار داد كه آيادر داخل شهر بمانند و به استحكامات دفاعي بپـردازنـد و يا در بيرون شهر اردو بزننـد و جلـوي هجــوم دشمـن را بگيـرنـد, كه شق دوم تصـويب شـد. در جنگ احزاب, شورايي تشكيل داد كه درخارج مدينه آرايش جنگي بگيرند و يا در داخل شهر به دفاع بپردازند. پس از تبادل نظر بر ايـن شدند كه كوه سلع را تكيه گاه قرار داده و در پيشاپيش جبهه جنگ , خندق حفر كنند مانع هجوم دشمـن گردند. در غزوه تبـوك امپراطـور روم از نزديك شدن مجاهدان اسلام به سر حد سوريه به هراس افتاده بـود وچـون به لشكر خـوداعتماد نـداشت به جنگ اقـدام نكرد. رسـول خـدا(ص) به مشـورت پرداخت كه آيا پيشروي كند يا به مـدينه برگردنـد كه بنا به پيشنهاد اصحاب مـراجعت را تـرجيح داد.(17)