من هم، چه در آن مواردی که کاری را که دولت انجام می‌داده است، به تمام معنا قبول داشتم و به آن معتقد بودم و چه در مواردی که بخشی از مجموعه‌ی برنامه‌ی دولت را قبول هم نداشتم - اتّفاق هم افتاده است که در مجموعِ برنامه‌ی دولت، من به گوشه‌ای از کار اعتقادی نداشتم. این جاهایی هم که اعتقاد نداشتم، گاهی به این صورت بوده است که لازم می‌دانستم اظهار نظر قطعی بکنم و تغییر آن را بخواهم. گاهی هم نه؛ در این حد لازم نمی‌دانستم، بلکه نظر پیشنهادی داشتم، مطرح می‌کردم و مورد توجّه قرار می‌گرفته، اقدام می‌شده یا نمی‌شده - در همه‌ی این احوال خودم را موظّف می‌دانستم که از این دولت - که یک دولت حقیقتاً خدمتگزار و با ایمان و دارای حسّ خدمتگزاری و دلسوزی نسبت به مردم بوده است - حمایت کنم. این، وظیفه‌ی ماست. مردم هم حقّاً و انصافاً از دولت شما حمایت و از شما قدردانی کردند.
هاشمی را حداقل در هر شبانه‌روز یک مرتبه، به نام دعا می‌کردم
... بنده دائماً شما را در طول این سالهای متمادی دعا می‌کردم؛ شخص آقای هاشمی را به نام و حداقل در هر شبانه‌روزی یک مرتبه - و بیش از این - و شما را نیز همین‌طور، معمولاً دعا می‌کردم. باز هم دعا خواهم کرد. امیدوارم ان‌شاءاللَّه خداوند به شما توفیق دهد، بتوانید کارهایی را که در آینده بر عهده‌تان است، به بهترین وجهی انجام دهید و کسانی هم که خواهند آمد، بتوانند دنباله‌ی این کارها را بگیرند.
همان‌طور که عرض کردم، کار اداره‌ی یک کشور و به سامان رساندن مسائل یک کشور و آرزوهای بزرگ، کاری نیست که در کوتاه مدّت انجام گیرد. بخشی از کارها - که همین کار سازندگی است - به بهترین وجهی انجام گرفته است. مراحل دیگری در پیش داریم؛ کارهای بزرگ دیگری در پیش است که بایستی انجام گیرد. امیدواریم همه‌ی کسانی که در این میدان خواهند بود و مسؤولیت خواهند داشت، بتوانند این وظایف را به بهترین وجهی بر عهده گیرند.
ارزیابی من از این دوره‌ی خدمتی و کاریِ شما مثبت است و امیدوارم ان‌شاءاللَّه رضایت مردم از شما، موجب رضایت پروردگار باشد و اگر کمبودی هم در کارها بوده است، خدای متعال به لطف و رحمت و فضل خودش آن را مورد گذشت و مرحمت قرار دهد.
چنانچه ملاحظه شده است، بعضی اوقات افرادی از بعضی از مسؤولین انتقاد می‌کنند - نسبت به بعضی از چیزها - انتقادها نباید به معنای نفی خدمتها و کارهای انجام شده، باشد. انتقاد به جای خود محفوظ است؛ باید خدماتِ اشخاصی که خدمت و تلاش خالصانه کرده‌اند، مورد نظر باشد. هیچ گاه انتقاد، به معنای نادیده گرفتن خدمات و کارهای بزرگ نیست.
امیدواریم ان‌شاءاللَّه خداوند متعال لطف خودش را همواره شامل حال شما قرار دهد، و روح مطهّر امام بزرگوار را از شما راضی و خشنود کند، و ان‌شاءللَّه قلب مقدّس ولیّ عصر را از شما خشنود و شما را مشمول دعای آن بزرگوار گرداند. »
پیش از سخنان مقام معظم رهبری، آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور در سخنان کوتاهی برخوردار بودن از اعتماد و حمایت رهبر معظم انقلاب اسلامی را سرمایه ای ارزشمند و کارساز برای دولت خود و هر دولت دیگری توصیف کرد و گفت: اینجانب برای اداره امور از انسجام و همراهی کامل هیأت دولت برخوردار بودم و در نتیجه اعتماد و هماهنگی درون دولت، توانستیم برنامه ها را در حد قابل قبولی اجرا کنیم و در مواردی نیز جلوتر از برنامه به اهدافمان رسیدیم.
در پایان این دیدار حضرت آیت الله خامنه ای یک جلد نفیس کلام الله مجید به رسم یادبود و تقدیر از خدمات ارزنده آقای هاشمی رفسنجانی به وی تقدیم کردند و هر یک از اعضای هیأت دولت نیز یک جلد قرآن کریم از دست ایشان دریافت کردند.
(همان، بیانات معظم له در دیدار آقای هاشمی رفسنجانی و کابینه در پایان دوره هشت ساله ریاست جمهوری، ۱۳۷۶/۰۵/۰۹)
۳- مجتهد مسلم، اسلام شناس فرهنگ‌پرور، روایت علمی فرهنگی رهبری از هاشمی
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی یک روحانی و مجتهد است، اما از آنجایی که در امور اجرایی قبل و بعد از انقلاب پیشتاز بوده، کمتر بعد فقهی و اجتهاد او مورد توجه قرار گرفته است. او نه تنها ۱۰ سال درس خارج فقه امام خمینی(ره) را درک کرده و جزو شاگردان تیزهوش او بوده، بلکه حتی درس آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) را نیز درک کرده و اگر وارد کار اجرایی نمی‌شد، شاید امروز همچون بسیاری از هم‌درسان خود، امروز در عداد مراجع تقلید به شمار می‌رفت. هاشمی رفسنجانی از ابتدای انقلاب با عضویت در شورای انقلاب به طور مستقیم وارد امور اجرایی شد و مدتی بعد از شروع جنگ تحمیلی نیز با به دست گرفتن سکان دفاع از کشور، در عرصه مدیریت کشور شخص اول کشور بود. بعد از آن نیز با شروع دوران سازندگی با رأی مردم به عنوان رئیس جمهوری انتخاب شد وهمچنان در رأس امور اجرایی باقی ماند. اما طی تمام این سال‌ها هاشمی رفسنجانی یک مجتهد بود و با توجه به اشراف بر قرآن و امور دیگر مدیریتی، دیدگاه‌های ابتکاری در فقه نیز دارد.
(۷)