👆👆👆 💠اختلاف نوعی انسان‌ها در بقاء 🚹بر اساس مبانی حکمت متعالیه، انسان جسمانیة الحدوث و روحانیت البقاء است و در یک سیر اشتدادی مسیر تکامل را طی می کند. 🚹از دیگر مبانی حکمت متعالیه آن است که عرض شانی از شئون جوهر و موجود به وجود آن است. از همین رو است که نفس انسانی هر بار که صورتی را ادراک می‌کند، با آن متحد شده و همین اتحاد سبب حرکت وجودی نفس می‌گردد، چرا که با حدوث عرض جدید، صورتی که در نفس بالقوه بود، به فعلیت رسیده است. 🚹یکی از اعراض نفس؛ نیت است. نیات کیف نفسانی بوده و موجود به وجود نفس‌اند، بنابراین هر گاه نفس عملی را نیت کرده و برای مثال قصد جلب رضای خداوند را دارد، این نیت به عنوان یک عرض با وجود نفس متحد می‌شود. (فیاضی، ۱۳۹۷: ۱۴۴) 🚹پس نیات انسان سازنده وجود او هستند که در صورت تکررشان به ملکه برای نفس بدل می‌گردند. انسان هنگامی که جلب رضا و خشنودی خداوند را بارها و بارها اراده (نیت) کرده و بلکه در راستای آن دست به اعمالی نیز می‌زند، این حالت گذرا و کم اثر در نفس، به ملکه برای نفس تبدیل می‌شود. در این‌جاست که نیتی گذرا و کم اثر، بخش قابل توجهی از نفس شده و متناسب با آن نیت، صورت نفس تعیین می‌گردد. 🚹به عبارتی نفس هنگام حدوث ماده‌ای خام و خالی از هرگونه نوع خاص است و جز همان نوع انسانی نوع دیگری ندارد. اما در طول مسیر اشتدادی خود، به وسیله صورت‌هایی که با اختیار به آن‌ها متلبس می‌شود، این ماده و خمیر اولیه را شکل می‌دهد و به تدریج برای خود نوعی از انواع انسانی می‌سازد. بنابراین گرچه همه انسان‌ها در حدوث اشتراک نوعی دارند، ولی در بقا هر یک از انسان ها می تواند انسان درنده، بهیمه، فرشته‌خو... گردد. 🚹ملاصدرا می نویسد: «افراد بشر در این جهان از حیث نوع با هم متفق‌اند و همگی تحت یک واحد نوعی که مأخوذ از ماده بدنی و صورت نفسانی است، واقع هستند اما این نفوس انسانی بعد از این اتفاق‌شان در نوع، از حیث ذات؛ متفاوت و دارای انواع بسیار می‌گردند.» (ملاصدرا، ۱۳۹۱: ۴۳) 🚹البته از نقش عمل نیز نباید غافل بود. گرچه از نظر ملاصدرا عمل همان بروز نیت است، اما تکرر عمل نیز موجب شکل‌دهی به ماهیت انسان می‌شود: «ارتکاب هر عملی، زمینه تحول جوهری را به همراه دارد و گوهر ذات انسان از طریق به دست آوردن ملکات نفسانی و گذر از جنبه حال بودن اوصاف، زمینه تحول ذات را فراهم می‌نماید. به طوری که ملکه نفس انسانی رفته رفته به عنوان صورت نوعی و فصل مقوم در آید.» (جوادی آملی، ۱۳۸۶، ج۳: ۲۳۲) 📕ملاصدرا، ۱۳۹۱، عرشیه، نشر مولی. 📗جوادی آملی، ۱۳۸۶، سرچشمه اندیشه، نشر اسرا. 📕فیاضی، ۱۳۹۷، علم النفس فلسفی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. 🖋 محمدمهدی رفیعی #اختلاف_نوعی_انسان‌ها_در_بقاء 🖥@ZehnShenakht