ادوات موسیقی سیستان 🔸معرفی دایره سیستان - بخش اول دایره در دسته بندی سازهای موسیقی در گروه سازهای کوبه ای ( پوست صداهای یکطرفه -یکطرف باز با بدنه قاب مانند ) قرار دارد. دایره در اغلب نواحی ایران رایج است. اگرچه تعدادی از آنها از ویژگی های ظاهری یا تکنیک های اجرایی خاصی برخوردارند اما بیشترشان خصوصیات ظاهری نسبتاً مشابه وتکنیک های اجرایی نسبتاً ساده ای دارند . این پوست صداها را به سه دسته کلی می توان تقسیم کرد: 1. آنهایی که ویژگی های ظاهری خاصی دارند : مانند دایره بیرجند، دایره اَرَبونه یزد و برخی نمونه های دایره در شوشتر و نیشابور. 2. آنهایی که تکنیک های اجرایی خاصی دارند : مانند دایره آذربایجان شرقی،دایره تربت جام،دایره سبزوار و دایره زابل. 3. آنهایی که نه ویژگی های ظاهری خاص و نه تکنیک های اجرایی خاصی دارند. «گروه اول : جنوب بیرجند» در گویش محلی به دایره ، دِیرِه یا دَریِه می گویند. در این منطقه دونوع دایره وجود دارد، دایره چندضلعی و دایره گرد. «گروه دوم : تربت جام و زابل» دایره درخراسان(تربت جام و سبزوار) و سیستان از پوست صداهای درمعرض فراموشی ست . اگرچه این دایره ها تفاوت ظاهری وساختاری عمده ای بادایره های مناطق دیگر ایران ندارند اما بیان دونکته دراین مورد ضروری به نظر می رسد: قاب یا بدنه دایره تربت جام فاقد حلقه ،زنجیر، زنگوله و... است. درلبه داخلی قاب دایره سیستان تعدادی زنگوله ازنوع غرچه و سنجک های مضاعف فلزی بصورت یک درمیان نصب شده اند و برروی هر دو سطح پوستِ آن نقش هایی رسم شده است. این دایره ساخت نوازندگان کولی در زابل است. «گروه سوم : اغلب نواحی ایران» به دوبخش کلی تقسیم می شوند: * دایره هایی که بایک دست نواخته میشود: اغلب در خوزستان ،هرمزگان ( درهرمزگان به دایره سمّا می گویند) و بلوچستان این شیوه مشاهده می شود. نوازنده با یک دست دایره را میگیرد و باکف و انگشتهای دست دیگر به مناطق میانه و کناره پوست ضربه می زند. انگشت شصت در لبه داخلی قاب و چهارانگشت دیگر درلبه بیرونی آن باشد یا بر عکس. البته این شیوه نوازندگی منحصر به همین مناطق بوده و می توان آنرا تکنیک نوازندگی جداگانه ای بحساب آورد. * دایره هایی که با دوست نواخته می شوند: این دایره ها در مجموع از نظرویژگی های ظاهری و تکنیک های عام اجرایی تقریبا شبیه به هم هستند.دایره سیستان عضو این گروه نیز بشمار می آید. دایره سیستان علاوه بر داشتن تکنیک های اجرای عام ( که در گروه سوم به آن اشاره شد) دارای تکنیک های خاص نوازندگی است. در مجموع 7 تکنیک نوازندگی برای دایره می توان دسته بندی کرد که دایره سیستان (زابلی) با داشتن 4 تکنیک (بعد از دف کردستان) متفاوت ترین دایره نواحی ایران است .[ نظر شخصی نگارنده] 🎼تکنیکهای اجرایی دایره زابل : مانند نواحی دیگر ایران بصورت ایستاده و یانشسته می نوازند.اما شیوه نوازندگی که موجب تفاوت دایره این منطقه باسایر مناطق شده تکنیک های منحصر بفرد آن است. 1. دایره را وارونه روی ساقهای هر دو پا و در وضعیت نشسته می گذارند : دراین شیوه نوازنده روی زمین می نشیند و زانوهای خود را جفت و خم می کند و دایره را وارونه روی ساق های هردوپا می گذارد و باکف و انگشتهای هردو دست آن را به صدا در می آورد. این شیوه نوازندگی در تربت جام نیز متداول است. 2. دایره را مانند تمبک یادهلی ک بادست نواخته می شود روی زانو می گذارند و می نوازند. این شیوه نوازندگی در نیشابور و چند حوزه فرهنگی افغانستان ازجمله هرات و نیمروز نیز متداول است. 3. دایره را با دست چپ گرفته و آن را بطور عمودی روی شانه تکیه می دهند و با دست دیگر می نوازند.در این حالت انگشت شصت و سبابه بیشترین نقش را داراست. همچنین دست چپ نیز ضربه هایی وارد می کند. این شیوه نیز در کاشمر و بیرجند هم متداول است. 4. مانند سایر نواحی ایران (بطور عام) دایره را با یک دست می گیرند و با دو دست می نوارند. ادامه دارد ✍پژوهش و نگارش : مجید قنبری #سیستان #عشق_سیستو درکانال عشق سیستو عضو شوید ✅ «عشق سیستو» 🌹 @ESHGHE30STO