*مواسات فقط برای دوران سختی نیست*
تحلیل مفهوم تمدنی «مواسات» در بیانات رهبرانقلاب
1399/01/28
تحلیل مفهوم تمدنی «مواسات» در بیانات رهبرانقلاب
مواسات فقط برای دوران سختی نیست
منبع:
http://farsi.khamenei.ir/others-note?id=45351
حضرت آیتالله خامنهای در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان (عج) به قضیه شیوع بیماری کرونا که باعث تعطیلی برخی شغلها شده اشاره کردند و همه مردم را برای *کمک مؤمنانه به نیازمندان* توصیه کردند. ایشان برای این *اخلاق اجتماعی* تعبیر*رزمایش*برای *مواسات و همدلی* را بکار بردند و آن را *یکی از ویژگیهای جامعه مهدوی* برشمردند.
به همین مناسبت بخش فقه و معارف پایگاه اطلاعرسانی
KHAMENEI.IR
* مفهوم اجتماعی و تمدنساز مواسات* و *آثار و فواید آن *را در این یادداشت به صورت *تحلیلی* بررسی کرده است.
* مفهومشناسی «مواسات» در کتابهای لغت
واژه مواسات، از ریشه «أسو» یا «أسی» است؛ اما بیشتر لغتشناسان آن را ذیل ریشهی «أسو» بحث کردهاند. در لغت کهن عربی از ریشه «أسو» به معنی این است که «طبیب، جراحات بر بدن دیگران را معالجه و مداوا کند.» در کتب لغت دیگر به معنی «اصلاح»(۱)، «مداوا کردن»(۲)و «از بین بردن غم و اندوه»(۳) نیز به کار رفته است. در این موارد به دارو میگویند «إساء» و به شخص درمانگر میگویند «آسی».(۴) اما از ریشهی «أسی» به معنی «اندوه بر چیزی»(۵) است.
بنابراین *واژهی مواسات دارای دو معنی* میتواند باشد:
۱. *اصلاح و درمان دردها*
۲. *حزن و اندوه بر دردها.*
در جمعبندی نظرات لغتشناسان میتوان گفت ریشهی مواسات به معنای «درمانکننده، معالجهکننده و اصلاحکنندهی دردها، ناراحتیها و اندوهها» است. و تأسی به معنی «ابراز همدردی و غم نسبت به دیگران»(۶) است. برخی از معاصرین نیز اینگونه گفتهاند: «به معنای جبران ضعف و اصلاح ضعفها است و وجود ضعف و ضرر باعث حزن و اندوه میشود.»(۷) نکته مهم اینکه این واژه با کلماتی مانند «أسوة، تأسّی، آسیة» همخانواده است. لذا برای فهم بهتر معنای مواسات توجه به واژه «اسوه»(۸) نیز ضروری است.
در زبان عرب وقتی میگویند «فلانٌ أسْوَتُک، قد أَصابَه مِثل ما أصابک»(۹) فلانی اسوه است، یعنی هر اندوهی به تو رسیده، به او هم رسیده است. لذا «رَضِیَ و سَلَّم»(۱۰) در نتیجه دچار رضایتمندی میشود و آرام میگیرد. یا وقتی میگویند «هو إِسْوَتُک، أَی أَنت مثله و هو مثلک»(۱۱) تو مثل او هستی و او هم مثل تو است. همچنین وقتی میگویند «آسَیْتُهُ بمالی مواساةً، أی جعلته إسْوَتِی فیه»(۱۲) یعنی فلان شخص را در اموالم همانند قرار دادم. و نیز «آساهُ بمالِهِ مُواساةً: أَنَالَه منه، و جَعَلَه فیه إسْوَة»(۱۳)یعنی از مال خود به او بخشید و او را در اموالش همانند گردانید.
بنابراین اسوه و تأسّی به معنای این است که «افراد یک جامعه در یک موضوعی یکسان باشند» و اینکه اسوه را الگو ترجمه میکنند، از این جهت است که «میخواهد خودش را مانند دیگری کند.»(۱۴) مواسات در زبان فارسی نیز به معنای «غمخواری، یاریگری، مددکاری به مال، برابر گردانیدن او با خویش، مشارکت و سهیم شدن در رزق و معاش، فداکاری، از خود گذشتگی، نیکخواهی، خیراندیشی، خیررسانی، حمایت، رعایت، به یک چشم دیدن، همدردی، شریک ساختن»(۱۵) آمده است.
*مواسات یعنی کمک کردن به دیگران در تمام امور*
بر اساس آنچه گفته شد میتوان مواسات را به طور دقیق اینگونه معنا کرد: «مواسات یعنی اندوهگین شدن از مشکلات و دردهای دیگران و ابراز همدردی با آنان، به گونهای که خود را مانند آنان ببیند و از داروها و داراییهای خود، آن مشکلات را اصلاح و دردها را درمان کند.» بر اساس این معنا، مفهوم مواسات، تنها مربوط به مواسات مالی نیست. بلکه مواسات در تمام مشکلات، نیازها و خلأهای جامعه است.
حضرت آیتالله خامنهای نیز درباره مواسات میفرمایند: «مواسات یعنی همراهی کردن و کمک کردن به برادر مؤمن در همهی امور. انسان وظیفه بداند؛ کمک فکری، کمک مالی، کمک جسمانی، کمک آبروئی»(۱۶) و «یعنی هیچ خانوادهای از خانوادههای مسلمان و هممیهن و محروم را با دردها و محرومیتها و مشکلات خود تنها نگذاشتن؛ به سراغ آنها رفتن و دست کمک رسانی به سوی آنها دراز کردن.»(۱۷)
مواسات یعنی به یکدیگر یاری رساندن و دیگران را در دسترنج و حاصل تلاشهای خود، شریک ساختن. اگر افراد جامعه، دارایِ ثروت، علم و آبرویی هستند، میبایست بهوسیله آنها خلأهای اجتماعی را پر کنند تا جامعهی اسلامی از قدم برداشتن در مسیر تقرب به خدا عقب نیفتد.