تأملات قرآنی در باب «روابط انسانی»
(قسمت ششم: شایعهکنندگان)
در امتداد موضوع «سماعون» میتوان به موضوع شایعه و انتشار اکاذیب در جامعه اشاره کرد. آنهایی که مترصد خبرهای نگرانکننده و ناامیدکننده هستند تا عجولانه و تحقیقنکرده آن را بین مردم پخش کنند و موجبات ترس و نگرانی را بین عموم مردم فراهم سازند.
وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَىٰ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ (83 نساء) و هنگامی که خبری از پیروزی یا شکست به آنها برسد، (بدون تحقیق،) آن را شایع میسازند؛ در حالی که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان -که قدرت تشخیص کافی دارند- بازگردانند، از ریشههای مسائل آگاه خواهند شد (ترجمه مکارم).
گاه ممکن است که خبرِ رسیده واقعیت هم داشته باشد، لیکن هر حقیقتی را نباید به بهانه حقیقت بودن در جامعه منتشر کرد و جامعه را ملتهب ساخت. از این رو حفظ آرامش در جامعه و ارجاع خبرهای خاص به مراکز معتبر و مطمئن در جامعه، به اصلاح جامعه کمک بیشتری خواهد کرد تا اینکه با اشاعه آن از یک سو نگرانیها را دامن بزنیم و از سوی دیگر شایعات و اکاذیب را توسعه دهیم.
آیۀ دیگری که به شدت با موضوع شایعهسازی مقابله میکند آیه 60 سوره احزاب است که میفرماید: لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ. اگر منافقان و بیماردلان و آنها که اخبار دروغ و شایعات بیاساس در مدینه پخش می کنند دست از کار خود بر ندارند، تو را بر ضدّ آنان میشورانیم. در این آیه، اشاعه حرف های ناصواب برای نگران ساختن دیگران و ایجاد اضطراب و تزلزل در میان مردم به شدت مورد نهی قرار گرفته است و چنین شایعهکنندگان را به شدت مواخذه و توبیخ کرده است.
نکتۀ دشواری که امروزه مواجهه با مسئله «شایعه» را پیچیدهتر کرده و سیاستگذاری در بارۀ آن را دشوار ساخته است، از یک طرف «شایعهسازی» به بهانۀ «
آگاهی دادن» و به نام «
حق آزادی» و آزادی بیان است؛ و از طرف دیگر هم ایجاد محدودیتهای مختلف و جلوگیری از هر بیان انتقادی به بهانۀ «شایعهسازی» است که در پی حذف هر بیان و نکته انتقادی، و ایجاد نوعی از
انحصار خبری است.
@Habibollah_Babai