نکات تحلیلی از مشاهدات علمی و تجربیات پژوهشی در آمریکا
قسمت سوم: اخلاق حرفهای در عرصه دانش
مهمترین عامل در توسعه علمی غرب، وجدان و اخلاق علمی و البته قانونی موجود در دانشگاه و بلکه در فضای جامعه است. به بیان دیگر زندگی علمی با روشهای اخلاقی (به عنوان امری قانونی و یا امری عادت یافته) رخ می دهد. تحصیلی که در دانشگاه رخ می دهد و پژوهشی که در مراکز عملی انجام می‌گیرد، جدای از حرفهٔ اخلاقی نیست. پاسداشت علم و عالم نه صرفا به دلیل ارزش ذاتی دانش، بلکه به موجب فواید حیاتی و ضروری آن است. گفتنی است علم و نسبی بودن آن نیز هرگز سبب کم‌ارزشی علم و عالم نشده است. دانشمندان به نحو غیرقابل تصوری دارای قدرت اجتماعی و مصونیت سیاسی (البته در صورتی که با اسرائیل کاری نداشته باشند) هستند. البته عالمان و دانشمندان نیز در مقام و موقعیت علمیشان، از اخلاق علمی برخوردار بوده و ناچار به مراعات آن هستند.
جالب آنکه خیلی از کسانی که ممکن است در خارج از چارچوب دانش و دانشگاه، افرادی بد خلق و یا فاقد اخلاق باشند، در عرصه دانشگاه خود را ملزم به رعایت اخلاق میدانند. مسایلی مانند روابط جنسی میان مرد و زن که در عرف جامعه، خلاف اخلاق تلقی نمیشود، در فضای دانشگاه ممنوع و مشمول جریمههای سنگینی است. استادی که روابط علمی خود با دانشجو را به روابط جنسی آلوده نماید، بی‌تعارف از کار برکنار میشوند. این جریمه برای دانشجویانی که در نوشتن مقاله ترم تقلب کنند نیز اعمال می‌شود و این درحالی است که هر دانشجو برای یکسال تحصیلی قریب به 30.000 دلار هزینه میکند.
اخلاق علمی در روند نشر نیز لحاظ می‌شود. تمام کتابها یا مقاله‌های ارسال شده، توسط ناظرین دقیق مورد مطالعه قرار می‌گیرد و همه نقل قولهایی که در کتاب آمده با نشانی‌هایی که در آن کتاب آورده شده، تطبیق داده می‌شود و اشتباهات نویسندگان به آنها گوشزد می‌شود. نوشته آمریکایی به تعبیر پیتر اوکس (استاد فلسفه یهودی در دانشگاه ویرجینیا) نوشتهای "غیرمودب" است؛ یعنی نویسنده آمریکایی مخاطب خود را به مسایل جانبی و مقدماتی مشغول نمیکند و سریع و صریح، اصل مطلب را در کوتاهترین و سادهترین کلمه‌ها ارائه میکند. هرچند این نوع نوشتن، هم توجیه اقتصادی دارد (ناشران آمریکایی در وضعیت اقتصادی فعلی از نوشتههای طولانی و غیر لازم استقبال نمیکنند)، هم توجیه روانشناختی (مردم آمریکا حوصله تطویل در کلام را ندارند) و هم توجیه روششناختی، ولی خود متضمن نگاه اخلاقی در مقام تألیف نیز است؛ زیرا نویسنده وقت مخاطب را هدر نمی‌دهد و در واقع حقوق انسانی و علمی او را مراعات مینماید (اخلاق مؤلف در مواجهه با مخاطب).
تربیت اخلاقی و وجدان علمی، با استفاده از سیستم آموزشی و پرورشی در همه دانشجویان نیز پرورش مییابد و سلیقه علمی آنها به نحوآکادمیک شکل مییابد. مثلا اساتید پیش از شروع کلاسهای دکترا (PHD) برنامه و تقویم دقیق درسیِ (syllabus) ترم را به دانشجویانِ آن کلاس ارسال میکنند. دانشجویان باید منابع هر روز درسی را مطالعه کنند. هریک از دانشجویان باید بر اساس منابع تعیین شده، به صورت هفتگی، ایدهها و سئوالات خود را بنویسد. این نوشته باید قبل از شروع جلسه هفتگی، به استاد ارسال گردد. استاد نیز با مطالعه همه آنها، پیش از جلسه، با آمادگی کامل در کلاس حضور مییابد و آنگاه به جای سخنرانیِ یک طرفه، به بحثی عملیاتی و ناظر به سئوالات و ایده‌های دانشجویان میپردازد. علاوه بر یادداشت‌های هفتگی هر دانشجویی باید در هر کلاس، پورپوزال ترم را ارائه و از آن دفاع نموده و سپس آن را با نظارت استاد به مقاله تبدیل کند.
@Habibollah_Babai