فدک روستایی است در منطقهٔ حِجاز که تا مدینه ۱۵۰ کیلومتر فاصلهدارد. در عصر محمد«ص» بسیار آباد بوده و مزارع، نخلستانها و چشمههای آب بسیاری در خود داشتهاست. در نزدیکی فدک، دِژی به نام «شمروخ» وجود داشته که هماکنون در آنجا روستایی بزرگ با نام «حائط» وجود دارد که دارای نخلهای فراواناست.
چند روز پس از واقعه سقیفه، ابوبکر اعلام کرد که فدک ملک شخصی نیست و نباید در نزد دختر محمد «ص» بماند. به همین جهت عاملان، فاطمه زهرا را از فدک بیرون کرد.فاطمه زهرا ناچار نزد ابوبکر رفت و در منابع اسلامی اینطور آمده که میان آنان گفتگویی رخداد:
خطبه فدکیه
-ابوبکر! وقتی تو بمیری ارث تو به چه کسی میرسد؟-زنان و فرزندانم.-چه شدهاست که حالا تو وارث پیغمبری نه ما؟-دختر پیغمبر! پدرت درهم و دیناری زر و سیم به جا نگذاشته.-اما سهم ما از خیبر و صدقه ما از فدک چه میشود؟-از پدرت شنیدم که «من تا زنده هستم در این زمین تصرف خواهم کرد و چون مردم مال همه مسلمانان خواهدبود».-ولی پیغمبر در زندگانی خود این مزرعه را به من بخشیدهاست.-گواهی داری؟-آری. شوهرم علی و ام ایمن گواهی میدهند.-دختر پیغمبر! میدانی کهام ایمن زن است و گواهی او کامل نیست. باید زنی دیگر هم گواهی دهد. یا مردی را گواه بیاوری.
و بدین ترتیب فدک به بیت المال انتقال داده شد. اگر چه فاطمه به روایت ابوبکر اذعان نکرد و همچنان بر گرفتن عطای خویش از محمد پافشاری به خرجمیداد.
حدیث ارث نبردن پیامبران
به گفته دانشمندان اهل سنت، تنها ابوبکر ادعا میکند که این روایت را از محمد«ص» شنیدهاست.
از این رو مورد مخالفت عدهای قرار میگیرد:
⬅️ قرآن
قرآن نظر دیگری در رابطه با ارث بردن از پیامبران دارد. خداوند در آیه ۱۶ سوره نمل میگوید «وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُدَ»، یعنی «و سلیمان از داوود ارث برد». در این آیه از قرآن به وضوح ارث بردن از پیامبران ذکر شدهاست. مفسران متعدد در تفاسیر خود در تفسیر این آیه از ارث بردن مادی و معنوی سخن گفتهاند، اما اغلب تفاسیر بر ارث بردن از اموال در این آیه تأکید داشتهاند. چرا که پیامبری را خداوند به افراد تفویض میکند و از طریق رابطه پدر و فرزندی به نسل بعد ارث برده نمیشود و منظور آیه ارث بردن مادی است و نه پیامبری. تمام فرزندان پیامبران از اموال او ارث بردهاند اما همه آنها به پیامبری نرسیدهاند؛ و این آیه ردی بر ادعای ابوبکر خلیفهٔ اول مسلمانان مبنی بر ارث نبردن از پیامبران است.
⬅️ اهل بیت
برخلاف پافشاری ابوبکر بر شنیدن حدیث «از ما پیامبران ارث برده نمیشود» از محمد، اهل بیت به مخالفت با آن پرداخته و وجود چنین حدیثی را زیر سؤال بردند.
کار بدان جا میکشد که حتی عمر به این موضوع اذعان میکند که علی بن ابی طالب و عباس عموی محمد، ابوبکر را دروغگو میدانستند.
جمعی از همسران محمد«ص»
غیر از اهل بیت و عباس عموی محمد ص، تعدادی از همسران محمد نیز به ابوبکر، به خاطر نسبت دادن این حدیث اعتراض میکنند.
⬅️ دانشمندان اهل سنت
مفسران اهل سنت از جمله فخر رازی، جارالله زمخشری، طبری و بیضاوی در تفسیر آیات مربوط به ارث پیامبرانی چون داود، زکریا، یحیی و سلیمان، ضمن تأکید بر مادی بودن این ارثیهها، سخن ابوبکر را نقضکردهاند